Հայկական եւ թուրքական սփյուռքների քաղաքականության հիմնական ուղղությունները շատ բանով նման են, թեեւ խնդիրները կարող են լրջորեն տարբերվել: NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում  թուրքական «GpoT» հետազոտական կենտրոնի տնօրեն Մենսուր Ակգյունը կիսվեց հայ-թուրքական հարբերությունների  եւ Թուրքիայի արտաքին քաղաքական օրակարգի մասին կարծիքով.

Չե՞ք կարծում, որ Ֆրանսիայի նախագահական ընտրություններին Թուրքիայում այդքան ուշադիր հետեւում էին հենց Ցեղասպանության մասին  օրենքի պատճառով:

Պատճառները մի քանիսն էին. առաջինը` Սարկոզիի կողմից Թուրքիայի ընկալումն էր: 2007թ. նախընտրական արշավի ժամանակ նա հրապարակավ հայտարարել էր, թե Թուրքիան եվրոպական երկիր չէ: Երկրորդ պատճառը Թուրքիայի եւ Ֆրանսիայի հարաբերություններն են, որոնք լարվել էին Հայոց ցեղապանության ժխտումը քրեականացնող օրենքի հետ կապված: Այդ իսկ պատճառով Թուրքիայում ուրախ էին Օլանդի հաղթանակով: Սակայն այդ պատճառը միակը չէր: Գլխավորը` Թուրքիայի, որպես մահմեդական երկրի,  ԵՄ անդամակցության նկատմամբ վերբերմունքն է:

Հնարավոր է, Ֆրանսիան առաջ չի քաշի այդ օրենքը` հաշվի առնելով փետրվարին Սահմանադրական խորհրդի որոշումը: Սակայն Թուրքիան փոխվում է,  եւ հասարակությունը հասկանում է, որ մեզ անհրաժեշտ է հարգել 1915թ. զոհերի հիշատակը մյուսների հետ միասին: Հուսով եմ, դրա ընկալումը կարտացոլվի նաեւ քաղաքականության մեջ:

Թուրքական համայնքի առաջնորդները դեմ էին Բուլղարիայում Հայոց ցեղասպանության մասին օրենքին, սակայն ոչ Գերմանիայում: Ո՞րն է տարբերությունը:

Գերմանիայում նման նախաձեռնություն առաջ չի քաշվել: Հակառակ դեպքում թուրքական համայնքը կարող էր միավորվել նման օրինագծի դեմ: Սակայն անձամբ ես չէի ցանկանա թուրքական համայնքին միավորված տեսնել այդպիսի օրինագծի շուրջ: Թուրքիայում մենք արդեն բավականին վաղուց ենք հրաժարվել «Ցեղասպանություն» բառից առաջ «այսպես կոչված» նախդիրից: Բայց Ֆրանսիայում օրինագծի քննարկման ժամանակ բոլոր թերթերը հենց այդպես էլ անվանում էին: Նման իրավիճակը հօգուտ մեզ չէ,  եւ չեմ կարծում, որ օգնել է նաեւ ձեզ: Ոչ փոխզիջումային լինելն այստեղ քիչ բան է տալիս:

Իսկ այսօր քաղաքականության մեջ ի՞նչն է ավելի շատ հետաքրքրում թուրք  ներգաղթյալներին:

Նույնը, ինչ ցանկացած սփյուռքի` հունական, հրեական կամ մեկ այլ: Յուրաքանչյուր սփյուռք էմոցիոնալ կերպով շատ կապված է իր հայրենիքի հետ, բաց է մանիպուլյացիայի համար: Ժամանակ առ ժամանակ նրանք կարող են առաջ քաշել նաեւ սեփական նախաձեռնությունները, նաեւ դեմ հանդես գալ «տնից» նախաձեռնություններին: Որպես օրինակ կարելի է հիշել Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանի հասցեին քննադատությունը, երբ նա 2009թ-ին այցելեց ԱՄՆ-ի հայ համայնք` Թուրքիայի հետ հարաբերությունների հետ կապված: Թուրքիայում եւս գործերը նույն կերպ են: Երբեմն արտերկրում բնակվող թուրքերի շրջանում ավելի շատ են արմատականները, քան տանը` եւ Կիպորսի, եւ հայ-թուրքական հարբերությունների, եւ ցեղասպանության, եւ քրդական խնդրի հարցում:

Արդյոք Թուրքիան համարո՞ւմ է Բալկաններն ազդեցության գոտի` ներառյալ տեղի մահմեդական բնակչությունը;

Թուրքիան համերաշխ է նրանց հետ, սակայն չեմ կարծում, որ նա փորձի իրենց հետ դաշնակցել, ասենք, Հունաստանի դեմ: Թուրքիան աշխատում է կայունություն կառուցել Բալկաններում, միավորում է սերբերին եի բոսնիացիներին, դեր խաղում Կոսովոյի կոնֆլիկտի հանգուցալուծման մեջ: Այնպես որ «օսմանյան վերակենդնացման» փորձեր Բալկաններում չկան:

Հնարավո ՞ր է որեւէ դինամիկա Իրանի եւ Թուրքիայի հարաբերություններում` Իրանի 2013 թ ընտրություններից հետո:

Շատ բան կախված կլինի Իրանի վերաբերմունքից դեպի Սիրիան եւ Իրաքը, ինչպես նաեւ նրա միջուկային ծրագրից: Եթե Թուրքիան տեսնի, որ Իրանի միջուկային ծրագիրը խաղաղ չէ, դրան կհետևի հիասթափություն, եւ հարաբերությունները կարող են վատթարանալ: Սակայն դրանք աշխատում են պահել ներկայիս մակարդակին`  տնտեսական հարաբերությունների պատճառվ: Բաց առճակատում չեն ուզում: Մրցակցությունը տարածաշրջանում առողջ չէ, եւ Թուրքիան իր լուման է ուզում ներդնել Մերձավոր Արևելքի կայունության մեջ: Պառակտումը չի օգնի ո'չ Թուրքիային, ո'չ Իրանին, ո'չ Սիրիային, ո'չ էլ Լիբանանին:

Ռուսաստանի հետ Թուրքիայի փոխհարաբերությունները Պուտինի դեպքում  կմնա՞ն ներկայինս մակարդակին: 

Այսօրվա երկկողմ հարբերություններում խնդիր չեմ տեսնում: Տարածաշրջանային խնդիրների վերաբերյալ կարծիքները ոչ միշտ են համընկնում, սակայն դա պարտադիր չէ: Օրինակ, Սիրիայում ռուսները փորձում են պահպանել Ասադի ռեժիմը: Նրանք իրենց պատճառներն ունեն դրա համար, եթե ինքս ռուս լինեի, ես էլ նույն կերպ կվարվեի: Ինչ վերաբերում է Թուրքիայի եւ Ռուսաստանի հարաբերություններին, ապա 1997թ-ից սկսած մենք ոչ մի խնդիր չենք ունեցել: Մենք ընդհանուր հայտարարի եկանք կանոնների շուրջ, եւ բոլոր քաղաքական խնդիրներն ավտոմատ կերպով անհետացան օրակարգից:

Որքանո՞վ է հեռանկարային ժողովրդական դիվանագիտությունը հայ-թուրքական շփումների ամրապնդման առումով:

Ես հավատում եմ դրա արդյունավետությանը, սակայն` երկարաժամկետ: Արմատական փոփոխություններ կարող են լինել, եթե պատկերացումները փոխվեն ոչ միայն հանրության մեջ, այլ կառավարություններում: Չէ որ կառավարությունը լսում է իր հասարակությանը: Եթե հայ հասարակության նշանակալի մասը Թուրքիային համարի բարեկամ, ամեն ինչ կփոխվի` ողջ քաղաքական լանդշաֆտը: Նույնը վերաբերում է նաեւ Թուրքիային:

Զրուցեց Արամ Գարեգինյանը