Սեպտեմբերի 7-ից 12-ը ֆրանսիացի խորհրդարանականների մի պատվիրակություն այցելեց Լեռնային Ղարաբաղ: Ֆրանսիա-Ղարաբաղ բարեկամության շրջանակի անդամներ սենատոր Ալեն Ներին / սոցիալիստ/ և նախկին պատգամավոր Ժակ Ռեմիլյեն / աջակողմյան UMP կուսակցություն/, ֆրանսիական Jolpress կայքի հետ զրույցում կիսվել են ճանաչողական բնույթ կրող այդ այցից ստացած իրենց տպավորություններով:
Կարո՞ղ եք ներկայացնել, թե ինչ շրջանակներում եք իրականացրել Լեռնային Ղարաբաղ այս այցը:
Ալեն Ների. Ինչպես գիտեք, Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշված հանրապետությունը դեռևս միջազգային ճանաչում չի ստացել: Հետևաբար իմ գլխավորած պատվիրակությունը սեփական նախաձեռնությամբ էր գտնվում Լեռնային Ղարաբաղում` երկրի սոցիալական և ինստիտուցիոնալ իրականությանը ծանոթանալու և իրավիճակի կարգավորմանը նպաստող ուղիներ գտնել փորձելու նապատակով: Մեզնից երեքի համար սա առաջին այցն էր և երբեմն իրականությունից հեռու դիվանագիտական դիրքորոշումներից և հայտարարություններից այնդին` մեզ այն թույլ է տալու վկայել, թե ինչպես է իրականում ապրում տեղի բնակչությունը:
Ժակ Ռեմիլյե. Լիովին: Մեր այցը իրականացվել է խորհրդարանական դիվանագիտության շրջանակներում և դասվում է փորձագետների կողմից այսպես կոչված վստահության հիմնելուն ուղղված միջոցների շարքին: Դա որոշ առումով քաղաքացիական հասարակության կողմից Պետությունների և կառավարությունների վարած պաշտոնական դիվանագիտությանը ուղեկցելու կամ փոխարինելու ձև է: Բայց ինչ վերաբերում է ինձ, դա իմ հինգերորդ այցն էր Լեռնային Ղարաբաղ և կարող եմ վկայել դիտարկված փոփոխությունների մասին:
Ի նկատի ունեք Ադրբեջանի հետ հակամարտությունը և ընթացիկ բանակցություննե՞րը
Ժակ Ռեմիլյե. Ոչ. ես ի նկատի ունեմ ղարաբաղցիների հոգեվիճակի փոփոխությունը: Երկրի բնակչները սեփական ճակատագիրը իրենց ձեռքն են վերցրել և հարևան Հայաստանի օժանդակության կարիքը հետզհետե ավելի քիչ են զգում: Այսօր հստակորեն երկիրը վարում է ինքնուրույն և անբարդույթ քաղաքականություն, նույնիսկ եթե երկու երկրների միջեւ քաղաքական դաշինքը և հայրենակցական կապերն իհարկե առկա են: Մտածելակերպի այսպիսի փոփոխության արդյունքում Ղարաբաղն այսօր ավելի քան ինքնուրույն է, նկատելի է տնտեսական մեծ աշխուժություն: Երկիրն ակտիվորեն կառուցվում ու վերակառուցվում է: Այսօր արդեն, մասնավորապես խմելու ջուրը և ջրահեռացման համակարգը հասանելի է բնակչության 70 տոկոսին:
Ալեն Ների. Մենք օրինակ այցելեցինք Շուշի` երկրի հոգևոր մայրաքաղաքը, որտեղ գտնվում է Մշակույթի նախարարությունը: Չնայած իր հազարամյա պատմությանը, Շուշին կարելի է ասել նոր քաղաք է: Բացի այդ, մեզ ապշեցրեց նաև երկրում գյուղատնտեսության բնագավառի զարգացումը: Լեռնային Ղարաբաղը միջին լեռնային երկիր է, սակայն այնտեղ գրեթե ամենուր հանդիպում են վարելահողեր, հնարավորինս մշակվում է երկրի տարածքը: Իշխանությունների նպատակը պարզ է` հասնել ինքնաբավ մի կացության և հետևաբար սննդային անվտանգության:
Իշխանության ներկայացուցիչներից ու՞մ եք հանդիպել և ի՞նչ ուղերձ է փոխանցվել Ձեզ այդ շփումների ընթաքում:
Ալեն Ների. Հանդիպեցինք պետական հիմնական հաստատությունների ներկայացուցիչներին, Նախագահ Բակո Սահակյանին, Արտաքին գործերի նախարար Կարեն Միրզոյանին, Ազգային ժողովի նախագահ Աշոտ Ղուլյանին: Մասնակցեցինք նաև Ազգային ժողովի նիստին և ողջունում ենք դրա խիստ ժողովրդավարական բնույթը: Ինձ թվում է, որ այս ժողովուրդը և նրա ներկայացուցիչները որդեգրել են մեր ժողովրդավարական արժեքները, ազատության և Մարդու իրավունքներին մեր նվիրվածությունը: Դա լոկ խոսքեր չեն, խոսքը գնում է իսկապես ժողովրդավարական գործելակերպին, ինչն արժանի է հիշատակման, քանի որ բավական նշանակալի է տարածաշրջանի համար: Ինչ վերաբերում է ուղերձին, ապա այն կայանում է մեկ հիմնական իրողության մեջ. միջազգային հանրությունն այլևս չի կարող շարունակել Ադրբեջանի հետ հակամարտության քաղաքական լուծում փնտրել ղարաբաղցիների ընտրյալ ներկայացուցիչների հետ երկխոսության բացակայության պայմաններում: Գիտեք, իրավիճակը ինձ հիշեցնում է Ալժիրում ապագաղութականացումը: Էվիանի համաձայնություններին հասնելու համար Ֆրանսիան ստիպված եղավ բանակցությունների սեղանի շուրջ նստել FLN-ի /Ազգային ազատագրական շարժում/ հետ: Այս իրականությունը չընդունելը, ինքնորոշման սկզբունքը մերժելը նույն բանն է ինչ ապրելը պատրանքների մեջ:
Ժակ Ռեմիլյե. Մենք պետք է փոխանցենք Ստեփանակերտում լսած ուղերձը : Ղարաբաղի իշխանությունները չեն խորշում նոր հանրաքվե կազմակերպելու գաղափարից, պատրասակամ են այն անել նաեւ տեղահանված ադրբեջանցիների մասնակցությամբ: Այդ տեսանկյունից, իշխանությունները ժողովրդավարության առումով շատ հասուն են թվում : Իհարկե, ինչպես ապագաղութականացման ցանկացած գործընթացում, քաղաքական և իրավաբանական համաձայնություններին մեկտեղ պետք է նախատեսել ժամանակացույց և ժամանակավոր միջոցներ : Բայց այն ինչ Լեռնային Ղարաբաղը այլևս չի ցանկանում, դա բռնատիրական օտարեկրյա մի պետության թշնամաբար տրամադրված ապօրինի իշխանությունն է :
Եզրափակելով` արդյո՞ք դուք լավատես եք, թե հոռետես:
Ալեն Ների. Կարելի է լավատես լինել, քանի դեռ Լեռնային Ղարաբաղում առկա է այս ոգին, քանի դեռ առկա է վերջինիս իշխանությունների՝ սեփական ժողովրդի նկատմամբ ստանձնած պարտասխանատվության խորը գիտակցումը: Գիտեք, այնտեղ խորհրդարանականները քաղաքականության արհեստավարժ մասնագետներ չեն: Խորհրդարանի նիստից հետո նրանցից ոմանք վերադառնում են իրենց մասնագիտական գործունեությանը և կարծում եմ, որ այդպիսով նրանք ավելի մոտ են իրենց ընտրողներին և առավել զգայուն` նրանց իրական կարիքներին հանդեպ : Իսկապես ափսոս, որ Լեռնային Ղարաբաղի հանդեպ սպառնալիք ներկայացնող միջավայրը ստիպում է, որ նրա երիտասարդության մի մասը երկու տարի անցկացնի բանակում և հակառակորդի կրակոցների ներքո : Այս արտաքին գործոնը արհեստականորեն ազդում է երկրի բնականոն և ներդաշնակ զարգացման վրա: Միջազգային հանրությունը պետք է ուժեղ ճնշում գործադրի, որպեսզի դադարեն սպառնալիքները. դրանք անարդյունավետ են բոլոր կողմերի համար:
Ես լիովին կողմնակից եմ ժողովուրների ինքնորոշման և ժողովուրդների` սեփական ճակատագիրը տնօրինելու սկբունքներին և կարծում եմ, որ ժամանակն է Լեռնային Ղարաբաղի ներկայացուցիչներին հրավիրել բանակացությունների սեղանի շուրջ` Ադրբեջանի և Հայաստանի հետ մեկտեղ: Դա կարող է արվել Մինսկի խմբի նախաձեռնությամբ : Ես այդ մասին ասել եմ Լեռնային Ղարաբաղի խորհրդարանում : Ասել եմ նաև և կարծում եմ, որ Արցախի ժողովրդի կամարտահայտումը, որին կարող են մասնակցել տարհանված ադրբեջանցիները, կարող է հակամարտության լուծում լինել` իհարկե ժամանակ հատկացնելով ընդունված որոշումները կյանքի կոչելու համար` հետևելով Նոր Կալեդոնիայում Ֆրանսիայի օինակին :
Ժակ Ռեմիլյե. Անձամբ ես շատ լավատես եմ և այդ լավատեսությունը ոչ թե տարծաքային և աշխարհաքաղաքական զարգացումների, այլ ղարաբաղցի ժողովրդի հոգեվիճակի զարգացման արդյունքն է : Այն ինչ տեսա՝ ինձ զարմացրեց. խոսքը բնակչության երիտասարդության մասին է, երիտասարդություն, որն աշխատում է, ունի սովորելու, արտաքին աշխարի հետ շփվելու, զարգանալու ծարավ : Կցանկանայի մասնավորապես նշել, որ Լեռնային Ղարաբաղը ֆրանսասեր է և ունի ֆրանսախոսության կենտրոն : Դրանում նաև տեսնում եմ նոր հնարավորություն մեր ձեռնարկությունների համար, ովքեր փնտրում են դեռևս քիչ զարգացած շուկաներ, ուր Ֆրանսիան չափազանց շատ են սիրում : Իսկապես ցանկանում եմ, որ Ղարաբաղի երիտասարդությունը հնարավորություն ստանա շփվել եվրոպացի երիտասարդների հետ : Մի մանրուք, բայց որը կարևոր է իմ նման ֆուտբոլասերի համար` մասնավորապես շատ ցանկալի կլիներ, որ UEFA-ն իր կազմն ընդուներ այս փոքր պետության ֆուբոլային թիմը : Դա ոչ միայն թույլ կտար օգտագործել Ստեփանակերտի մարզադաշտը, այլ նաև կնպաստեր ժողովուրդների մերձեցմանը :
