Եթե մենք ցանկանում ենք ունենալ պառլամենտական կառավարման կարգ, նախ պետք է պառլամենտ ունենանք: Հակառակ դեպքում, սահմանադրական փոփոխությունները կարող են ծանր հետեւանքներ ունենալ մեր պետության համար: Այս մասին NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց «Սարգսյան իրավաբանական խումբ» իրավաբանական միավորման ղեկավար Տիգրան Սարգսյանի հետ: Ստորեւ ներկայացնում ենք նրա հետ հարցազրույցը.
Պարոն Սարգսյան ի՞նչ է իրենից ներկայացնում հրապարակված նախագիծը, որո՞նք են այդ 7 գլուխները եւ ի՞նչ հարցեր են դրանցով կարգավորվում:
Նախ նշեմ, որ սահմանադրական փոփոխությունները ժողովրդավարական հասարակությունում քննարկելը խիստ պարտադիր է: Յուրաքանչյուր քաղաքացի պետք է ջանք չխնայի իր հնարավորության սահմաններում իրազեկ լինելու համար: Այն ինչ հրապարակվել է, կարծում եմ, լուրջ վերանայման կարիք ունի: Նախագծի 1-ին գլուխը սահմանում է սահմանադրական կարգի հիմունքները: Դրանք սկզբունքներ են որոնց վրա կառուցվում է ամբողջ սահմանադրությունը: Նախագծի 2-րդ գլխում նախատեսված են մարդու եւ քաղաքացու հիմնական իրավունքները եւ ազատությունները: Նախագծի 3-րդ գլուխով սահմանված են սոցիալական, տնտեսական եւ մշակութային ոլորտներում օրենսդրական երաշխիքները եւ պետության քաղաքականության հիմնական նպատակները: Ազգային ժողովի կազմավորման կարգը եւ իրավական կարգավիճակը կարգավորված է նախագծի 4-րդ գլխով: ՀՀ նախագահի իրավական կարգավիճակը կարգավորված է նախագծի 5-րդ գլխով, 6-րդ գլուխը նվիրված է կառավարությանը, 7-ը՝ դատական իշխանությանը:
Շատ է հետարքրքրությունը նախագծով նախատեսված պետական կառավարման կարգի վերաբերյալ: Այն, կարծես, պառլամենտակա՞ն կառավարման կարգ է նախատեսում:
Ես կասեի վարչապետական կառավարման կարգ: Սահմանադրական նորմերը պետք է դիտարկել իրականության մեջ: Իրականում, Ազգային ժողովը իր որակներով շատ հեռու է պետական կառավարում իրականացնելու հնարավորություն ունենալուց: Պառլամենտական վերահսկողական սահմանադրական մեխանիզմները չեն կարող կենսագործվել Ազգային ժողովում պատգամավոր չունենալու պատճառով. եղած պատգամավորները չեն կարող պատգամավոր համարվել: Արդյունքում, մենք կարող ենք ունենալ սուպեր վարչապետական կառավարման կարգ, որը աննախադեպ կլինի աշխարհում իր բացասական հետեւանքներով:
Ի՞նչն է Ձեզ ստիպում նման վերաբերմունք ունենալ Ազգային ժողովի նկատմամբ:
Պարզ վիճակագրական տվյալները: Յուրաքանչյուրս կարող ենք հետեւել պառլամենտի աշխատանքներին: Ընդունված օրինագծերի գրեթե 99 տոկոսը կառավարության հեղինակածն է: Ստացվում է, որ կառավարությունը եւ օրենսդիր, եւ գործադիր ֆունկցիա է կատարում: Սա հատուկ է աֆտորիտար կառավարման համակարգին: Գործող սահմանադրության պայմաններում կառավարությունը գոնե վերահսկելի է Նախագահի կողմից: Սահմանադրական փոփոխությունների արդյունքում կառավարությունը փաստացի անվերահսկելի կլինի:
Ներկայացված նախագծի ինչպիսի՞ փոփոխությունները կարող են շտկել իրավիճակը:
Եթե մենք ցանկանում ենք ունենալ պառլամենտական կառավարման կարգ, նախ պետք է պառլամենտ ունենանք: Հակառակ դեպքում, սահմանադրական փոփոխությունները կարող են ծանր հետեւանքներ ունենալ մեր պետության համար: Նախագծով էապես բարձրանում է պետական կառավարման կարեւորագույն ինստիտուտի՝ խորհրդարանի դերը: Ցավալին էլ այն է, որ դե ֆակտո մենք խորհրդարան չունենք: Խորհրդարանում միտումնավոր հավաքել են մարդկանց, ովքեր իրենց որակներով չեն կարող իրականացնել իրենց առջեւ դրված խնդիրները՝ դրանով էլ անվերահսկելի դարձնելով կառավարությանը:
Եթե գնում են սահմանադրական փոփոխությունների նման ճանապարհով, ուրեմն անհրաժեշտ է դադարեցնել գործող Ազգային ժողովի լիազորությունները, նոր ընտրություններով ընտրել նոր մարդկանց նոր որակներով, հետո նոր քվեարկության դնել Սահմանադրական փոփոխությունների ներկայացված նախագիծը:
Պարոն Սարգսյան, ըստ ներկայացված նախագծի, ո՞վ է համարվում պետության ղեկավարը:
Ցավոք, նախագիծը Ձեր հարցի պատասխանը չի տալիս: Չնայած նրան, որ Նախագահը հռչակվում է պետության գլուխ, նա չունի պետության գլխին հատուկ լիազորություններ: Նախ նա չի ընտրվում ժողովրդի կողմից, նրան ընտրում են ընտրիչները, բացի այդ վարչապետին է տրված պետության գլխի ամենաբնորոշ կարգավիճակը՝ գլխավոր գերագույն հրամանատարի կարգավիճակը:
Պարոն Սարգսյան, ի՞նչ կտա նախագիծը քաղաքական բազմազանությանը:
Նախագիծով կուսակցությունների մուտքը պառլամենտ փակվում է: Հոդված 86-ի համաձայն՝ եթե Ազգային ժողովի ընտրությունների առաջին փուլի արդյունքում կայուն խորհրդարանական մեծամասնություն չի ձեւավորվում, ապա անցկացվում է քվեարկության երկրորդ փուլ, որին մասնակցում են առավելագույն ձայներ ստացած երկու կուսակցությունները կամ կուսակցությունների դաշինքները: Արդյունքում, մենք կունենանք երկկուսակցական համակարգ: Ընտրությունների առաջին փուլում չի ձեւավավորի խորհրդարանական մեծամասնական կայուն համակարգը, իսկ երկրորդ փուլում կքվեարկվեն երկու կուսակցությունները, որոնք էլ կգրավեն ողջ խորհրդարանը: Հնարավոր է, որ նրանցից մեկը տիրի խորհրդարանի 95 տոկոսին, մյուսը՝ ընդամենը 5 տոկոսին: Սա դեպի միակուսակցական համակարգ տանող ճանապարհ է:
Պարոն Սարգսյան, ինչպե՞ս կարելի է չեզոքացնել այս վտանգները:
Հասարակությունը պետք է լինի իրազեկ, ակտիվ մասնակցի երկրում տեղի ունեցող կարեւորագույն պրոցեսներին: Սա է բազմաթիվ խնդիրների լուծման միակ ուղին:
