Միգրանտների հետ կապված ճգնաժամին բախվող Եվրոպան պետք է հիշի այն ժամանակները, երբ Ցեղասպանությունից մազապուրծ հայերը ապաստան էին փնտրում եվրոպական երկրներում։ Իռլանդական «Irish Independent» թերթում տպագրված հոդվածում նման տեսակետ է հայտնել լրագրող եւ վերլուծաբան Մերի Ֆիցջերալդը։
«1915 ապրիլի 24 պողոտան գտնվում է Մարսել քաղաքում, որտեղ ես հիմա ապրում եմ։ Տեղի շատ ձեռնարկությունների անվանումներ մատնում են դրանց տերերի հայկական արմատները։ Ֆրանսիայի մեծությամբ երկրորդ քաղաքի այդ շրջանը փաղաքշաբար անվանում են «Փոքր Հայաստան»։
Այդ շրջանի կենտրոնական պողոտան անվանվել է այն օրվա պատվին, երբ Օսմանյան Թուրքիայում սկսվեցին սարսափելի իրադարձությունները, որոնք շատ պատմաբաններ եւ աշխարհի երկրների մեծ մասը անվանում է ցեղասպանություն»,-նշում է հեղինակը։
Նրա խոսքով, այդ զանգվածային սպանությունների եւ դրանց հետեւած բռնի արտաքսման ժառանգությունը, որը Թուրքիան մինչ օրս հրաժարվում է անվանել ցեղասպանություն, շարունակում է արյնահոսող վերք մնալ տարածաշրջանում եւ դրա սահմաններից դուրս։
«Բռնի արտաքսումը, որը ուղեկցվել է 1915-ի կոտորածներով, հանգեցրել է նրան, որ հայերը սփռվել են ամբողջ աշխարհով մեկ՝ ձեւավորելով աշխարհի ամենամեծ սփյուռքներից մեկը՝ մոտ 10 մլն մարդ»,-գրում է հեղինակը։
Նա հավելել է, որ Մարսելում այդ իրադարձությունների հիշատակին 1915 ապրիլի 24 պողոտայում հուշարձան է կանգնեցվել։ «Քաղաքում կա 8 հայկական եկեղեցի, մեկ տաճար եւ երկլեզու դպրոց, որտեղ ֆրանսահայերը կարող են սովորել իրենց հայրենիքի լեզուն, մշակույթը եւ պատմությունը։ Նրանք ստեղծել են իրենց ժառանգության կենտրոն, որը փորձում է վավերագրել անցյալը»,-ասված է հդվածում։
Լրագրողը նշում է, որ Մարսելում եւ ողջ Ֆրանսիայում հայ համայնքը ձեւավորվել է դեռեւս նախքան 1915-ի կոտորածները, բայց մեծ մասը փախել են հենց 1915-ի կոտորածներից։
Ինչ վերաբերում է Եվրոպայում ներգաղթային ճգնաժամին, վերլուծաբանը գրում է. «Մինչ Եվրոպան բախվում է բռնությունից ու հետապնդումներից փրկվող հսկայական թվով փախստականների խնդրին, իսկ այլատյացությունն աճում է, հնարավոր է, ավելի լավ կլիներ հիշել այն ժամանակները, երբ հուսահատ հայերն այստեղ ապաստան էին խնդրում ու ստանում»։
