Հարյուրավոր հայեր աշխարհի տարբեր ծայրերից սեպտեմբերի յոթին, հավաքվել էին Վանի Աղթամար կղզում՝ ներկա գտնվելու սուրբ պատարագի։
NEWS.am-ի թղթակիցը Վանից հաղորդում է, որ պատարագին ներկա էր Պոլսո հայոց պատրիարքական փոխանորդ, արք. Արամ Աթեշյանը, Հունաց պատրիարք Բարդուղիմեոսը, ասորական ուղղափառ եկեղեցու պատրիարքական փոխանորդը եւ բարձրաստիճան այլ հոգեւորականներ, ինչպես նաեւ Վանի իշխանությունների ներկայացուցիչներ: Պատարագից անմիջապես հետո ներկաներին իր ողջույնի խոսքը հղեց Պոլսո հայոց պատրիարքական փոխանորդը, որից հետո արդեն ներկա հաղորդություն ստացան։
Հետաքրքրական է, որ այս տարի պատարագին մեծամասամբ թուրքեր եւ քրդեր էին ներկա։ Հենց նրանց էլ հատուկ տեղեր էին հատկացվել եկեղեցում։ NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում բակում հավաքված հայերը բողոքում էին, որ մուտքի մոտ կանգնած անվտանգության աշխատակիցներն ու հոգեւոր այրերի թիկնապահներն իրենց թույլ են տվել մտնել մի քանի րոպեով, իսկ արդեն հաղորդության ժամանակ առհասարակ ոչ մեկի չեն թույլատրվել մուտք գործել եկեղեցի։
Հաղորդությունից հետո Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանը ողջունեց դրսում հավաքված հավատացյալներին, աղոթեց եւ անմիջապես հեռացավ։
Այնուամենայնիվ, ՌԴ-ից, ԱՄՆ-ից եւ Եվրոպայից ժամանած հայերը ոգեւորված էին. մեզ հետ զրույցում նրանք շեշտում էին, որ իրենց համար ամենակարեւորն իրենց ծնողների ծննդավայր այցելելն է։ Պատարագին մասնակցում էին նաեւ մեծ թվով օտարերկրացիներ։ Ի դեպ, նրանց մի մասը Վան էր ժամանել Երեւանից, որտեղ գիտաժողովի համար էին եկել։
Նշենք, որ Թուրքիայի կառավարության միջոցներով Աղթամարի Սուրբ Խաչը 2007–ին վերանորոգվել է եւ բացվել է այցելությունների համար որպես թանգարան: Այնուհետ Պոլսո Հայոց պատրիարքարանը դիմել էր Թուրքիայի կառավարությանը՝ Աղթամարի Սուրբ Խաչում տարին մեկ անգամ պատարագ իրականացնելու թույլտվություն ստանալու համար: 2010-ի մարտին Թուրքիայի մշակույթի նախարար Էրթուղրուլ Գյունայը հայտարարեց, թե արդեն կա Սուրբ Խաչում պատարագ իրականացնելու եւ եկեղեցու գմբեթին խաչ տեղադրելու թույլտվությունը: Պատարագի անցկացման օր նշանակվեց սեպտեմբերի երկրորդ կիրակի:
Աղթամարի Սուրբ Խաչ եկեղեցին 915-921 թվականներին կառուցվել է Վասպուրականի իշխան Գագիկ Արծրունու պատվերով` ճարտարապետ, քանդակագործ եւ նկարիչ Մանվելի կողմից։ Տաճարի արտաքին պատերը զարդարված են 6 հորիզոնական շարք կազմող զարդաքանդակներով, որոնք չեն խախտում պատերի հարթությունը։ Զարդաքանդակները ստեղծելիս Մանվելը հաշվի է առել հնարավոր դիտանկյունները եւ տարբեր ժամերի լուսավորությունը։ Պատերից մեկի վրա Գագիկ Արծրունու դիմաքանդակն է, կողքին՝ ողջ հասակով Քրիստոսը, որին արքան պարզում է եկեղեցու մանրակերտը։
