Դեռեւս համապատասխան գնահատական չի տրվել 1988-ից 1991 թվականներին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ում տեղի ունեցածին, եւ քանի դեռ չի խոսվում այն մասին, որ Լեռնային Ղարաբաղի հայությունը այս ամենի պատճառով ստիպված սկսեց պաշտպանվել, տարածաշրջանում խաղաղություն չի լինի: Այս մասին փետրվարի 2-ին լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից Փախստականների կոնգրեսի համակարգող Մարիամ Ավագյանը:
Նրա խոսքով՝ Ադրբեջանից փախստականների խնդիրը ոչ միայն իրենց՝ փախստականների խնդիրն է, այլ նաեւ ընդհանրապես հայկական պետության: «Այլապես ստացվում է, որ միջազգային իրավունքի տեսակետից Հայաստանն իր հարեւան պետության նկատմամբ ագրեսիա է դրսեւորել, իբր հարձակվել է Ադրբեջանի վրա, ուժային ճանապարհով գրավել նրա տարածքի մի մասը»,- նշեց Ավագյանը:
ՀԿ ղեկավարի կարծիքով՝ ներկայիս պատկերը ձեւավորվել է սխալ եւ պասիվ արտաքին քաղաքականության հետեւանքով, որը վարել է հայ քաղաքական վերնախավը: «Ադրբեջանից հայ փախստականները ստիպված են ապրել ԱՄՆ-ում, Ռուսաստանում, Եվրոպայում, Հայաստանում եւ Լեռնային Ղարաբաղում, ըստ որում՝ նրանց ոչ մի խնդիր մինչ օրս պատշաճ կերպով չի լուծվել»,- նշեց Ավագյանը՝ հավելելով, որ Երեւանում անհրաժեշտ է բացել Ադրբեջանում հայկական ջարդերի թանգարան:
Հիշեցնենք, որ 1988 թվականի փետրվարի 27-29-ը, ընդամենը մի քանի օր անց՝ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի ժողովրդական պատգամավորների մարզային խորհրդի որոշումից հետո ԼՂԻՄԸ Ադրբեջանական ԽՍՀ կազմից Հայկական ԽՍՀ կազմ փոխանցելու մասին, Բաքվից 25 կմ հեռավորությամբ գտնվող Սումգայիթ քաղաքում տեղի ունեցան հայ բնակչության զանգվածային ջարդեր: Տեղական իշխանության եւ միլիցիայի անգործության պայմաններում ազգային պատկանելության հիմքով զանգվածային սպանությունները, բռնաբարությունները եւ ծանակումը հաջողվեց կանգնեցնել միայն ԽՍՀՄ ՆԳՆ Ներքին զորքերի ստորաբաժանումները քաղաք մտցնելուց հետո: Բազմաթիվ փորձագետների կարծիքով՝ ջարդերը զգալի չափով դրդել է Ադրբեջանի նախկին ղեկավար Հեյդար Ալիեւը եւ նրա գլխավորած նախիջեւանյան կլանը, որը երկրի ղեկավարությանը վարկաբեկելու եւ այն կրկին ղեկավարելու նպատակ էր հետապնդում: Համանման պատկեր է ստեղծվել նաեւ 1990 թվականի հունվարի 13-19-ը Բաքվում էլ ավելի զանգվածային հայկական ջարդերի ժամանակ:
