Սումգայիթյան ջարդերի էությունն ու պատճառները բոլորին են հայտնի, սակայն շարունակում են նոր փաստեր ի հայտ գալ։ Այս մասին փետրվարի 22-ին՝ «Սումգայիթյան ջարդեր: Հայատյացությունը որպես Ադրբեջանի պետական քաղաքականություն» թեմայով խորհրդարանական լսումների ժամանակ հայտարարել է Արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի նախագահ, ՀՀԿ փոխնախագահ Արմեն Աշոտյանը։
Նրա խոսքով, Հայաստանի քաղաքական ղեկավարությունը հետամուտ է եղել հարցի համարժեք արծարծմանը եւ հատկապես միջազգային հանրության շրջանում։ «Այս տարիների ընթացքում միջազգային հանրության շրջանում կարեւոր դերակատարներ են փոխվել։ Տեղի է ունեցել քաղաքական սերնդափոխություն եւ սումգայիթյան ջարդերը եւ դրանց հաջորդած էթնիկ զտումները, կարծես թե, մոռացության են մատնվել»,–նշել է նա։
Նրա խոսքով՝ այս լսումները նպատակ ունեն եւս մեկ անգամ միջազգային հանրությանը վերադարձնել այն ողբերգությունները, որոնք տեղի են ունեցել Ադրբեջանական ԽՍՀ–ում 1988 թվականին։ Արմեն Աշոտյանը շեշտել է, որ գեոպոլիտիկ շահերն, իհարկե, կարեւոր են, բայց եվրոպական քաղաքակրթությունը, որի մեջ է մտնում նաեւ հայ ժողովուրդը, պահանջում է որոշակի քաղաքաքկան մշակույթի եւ քաղաքական համակարգի առկայություն։ Ավելին, պատգամավորի խոսքով, դեռ 30 տարի առաջ եվրոպական քաղաքական կառույցները սիմել են ԽՍՀՄ իշխանություններին Խորհրդային Ադրբեջանի տարածքում բնակվող 500 հայերի իրավունքների եւ անվտանգության պաշտպանության պահանջով։
Հիշեցնենք, որ 1988 թվականի փետրվարի 27-29-ին՝ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի ժողովրդական պատգամավորների մարզային խորհրդի՝ ԼՂԻՄ-ը Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից Հայկական ԽՍՀ-ին փոխանցելու միջնորդության որոշումից ընդամենը մի քանի օր անց, Բաքվից 25 կմ հեռավորության վրա գտնվող Սումգայիթ քաղաքում տեղի ունեցան հայ բնակչության զանգվածային ջարդերը: Տեղական իշխանությունների եւ ոստիկանության անգործության պայմաններում ազգային պատկանելիության պատճառով զանգվածային սպանությունները, բռնաբարություններն ու ծաղրանքները դադարեցնել հաջողվել է միայն ԽՍՀՄ ՆԳՆ ներքին զորքերի ստորաբաժանումների՝ քաղաք մուտք գործելուց հետո: Բազմաթիվ փորձագետների կարծիքով՝ կոտորածները հրահրվել էին Ադրբեջանի նախկին նախագահ Հեյդար Ալիեւի եւ իր գլխավորած Նախիջեւանի կլանի կողմից, որոնց նպատակն էր վարկաբեկել հանրապետության ղեկավարությանը եւ նորից գլխավորել հանրապետությունը: Նմանատիպ իրավիճակ էր տիրում նաեւ 1990 թվականի հունվարի 13-ից 19-ը Բաքվում տեղի ունեցած հայերի էլ ավելի զանգվածային ջարդերի ժամանակ:
