Ղարաբաղի ժողովուրդը 30 տարի առաջ հայտարարեց ազատ պետության շրջանակներում սեփական ճակատագիրը տնօրինելու իրավունքի մասին։ Այս մասին փետրվարի 22-ին՝ «Սումգայիթյան ջարդեր: Հայատյացությունը որպես Ադրբեջանի պետական քաղաքականություն» թեմայով խորհրդարանական լսումների ժամանակ հայտարարել է արտաքին գործերի փոխնախարար Շավարշ Քաչարյանը։
Սակայն այդ ժամանակ էլ, նրա խոսքով, գրվեց նաեւ տարածաշրջանի պատմության ամենամութ էջերից մեկը. «Այն ժամանակ Ադրբեջանի կազմից դուրս գալու Արցախի հայերի արդարացի պահանջին ի պատասխան այս հանրապետության իշխանությունների կողմից փորձ կատարվեց լռեցնել հայերին Ադրբեջանի ողջ տարածքում հայկական ջարդերի ալիքով»,–ասել է Շավարշ Քոչարյանը։ Ընդ որում, փոխնախարարի խոսքով, Ադրբեջանի իշխանությունները հայերին սկսել են պատժել ոչ թե Ղարաբաղում, այլ Սումգայիթում՝ իրադարձությունների վայրից հարյուրավոր կիլոմետրեր հեռու։ Սակայն, նրա ընդգծմամբ, դրանով ամեն ինչ չավարտվեց եւ ջարդերը շարունակվեցին եւ տարածվեցին այլ բնակավայրեր՝ ինչպես օրինակ,Կիրովաբադ, Բաքու։
Բացի այդ, փոխնախարարի խոսքով, հայատյացության քաղաքականությունը դարձել է Բաքվի հիմնական ներքին եւ արտաքին քաղաքականությունը տարածաշրւանում եւ որի միջոցով ձեւավորվում է ժամանակակից ադրբեջանական հասարակության ինքնագիտակցությունը։
Հիշեցնենք, որ 1988 թվականի փետրվարի 27-29-ին՝ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի ժողովրդական պատգամավորների մարզային խորհրդի՝ ԼՂԻՄ-ը Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից Հայկական ԽՍՀ-ին փոխանցելու միջնորդության որոշումից ընդամենը մի քանի օր անց, Բաքվից 25 կմ հեռավորության վրա գտնվող Սումգայիթ քաղաքում տեղի ունեցան հայ բնակչության զանգվածային ջարդերը: Տեղական իշխանությունների եւ ոստիկանության անգործության պայմաններում ազգային պատկանելիության պատճառով զանգվածային սպանությունները, բռնաբարություններն ու ծաղրանքները դադարեցնել հաջողվել է միայն ԽՍՀՄ ՆԳՆ ներքին զորքերի ստորաբաժանումների՝ քաղաք մուտք գործելուց հետո: Բազմաթիվ փորձագետների կարծիքով՝ կոտորածները հրահրվել էին Ադրբեջանի նախկին նախագահ Հեյդար Ալիեւի եւ իր գլխավորած Նախիջեւանի կլանի կողմից, որոնց նպատակն էր վարկաբեկել հանրապետության ղեկավարությանը եւ նորից գլխավորել հանրապետությունը: Նմանատիպ իրավիճակ էր տիրում նաեւ 1990 թվականի հունվարի 13-ից 19-ը Բաքվում տեղի ունեցած հայերի էլ ավելի զանգվածային ջարդերի ժամանակ:
