Սումգայիթյան ջարդերի խորհրդարանական լսումները ճիշտ ժամանակին են կազմակերպվել: Փետրվարի 22-ին՝ «Սումգայիթյան ջարդեր: Հայատյացությունը որպես Ադրբեջանի պետական քաղաքականություն» թեմայով խորհրդարանական լսումների ժամանակ այսպիսի կարծիք հայտնեց «Ընդդեմ իրավական կամայականության» հասարակական կազմակերպության ղեկավար, Հայաստանի առաջին օմբուդսմեն Լարիսա Ալավերդյանը:
Նրա խոսքով՝ ակնհայտ է, որ 30 տարին բավականին երկար ժամկետ է, եւ սա բավական էր, որպեսզի հնարավոր լիներ իրադարձություններին համապատասխան գնահատական տալ: Նա զուգահեռներ անցկացրեց Հայոց ցեղասպանության, Զմյուռնիայի սպանդի եւ Ադրբեջանում 1988-1990 թվականներին հայկական ջարդերի միջեւ: «1918 թվականի Ադրբեջան պետությունը, որ ստեղծվեց Անդրկովկասյան տարածաշրջանի արեւելքում, իր սպառազինության մեջ մտցրեց հայ բնակչության համակարգված բնաջնջման քաղաքականությունը, որն ուղղված էր տարածաշրջանից հայերին դուրս քշելուն եւ հնարավոր բնաջնջմանը»,- նշեց Ալավերդյանը: Սակայն, ինչպես նշեց իրավապաշտպանը, այս ծրագրին իրականանալու բախտ չէր վիճակված՝ Ղարաբաղում հայերի կատաղի դիմակայության պատճառով, որոնք ադրբեջանցիներին արժանի հակահարված տվեցին:
Հիշեցնենք, որ 1988 թվականի փետրվարի 27-29-ին՝ Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի ժողովրդական պատգամավորների մարզային խորհրդի՝ ԼՂԻՄ-ը Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից Հայկական ԽՍՀ-ին փոխանցելու միջնորդության որոշումից ընդամենը մի քանի օր անց, Բաքվից 25 կմ հեռավորության վրա գտնվող Սումգայիթ քաղաքում տեղի ունեցան հայ բնակչության զանգվածային ջարդերը: Տեղական իշխանությունների եւ ոստիկանության անգործության պայմաններում ազգային պատկանելիության պատճառով զանգվածային սպանությունները, բռնաբարություններն ու ծաղրանքները դադարեցնել հաջողվել է միայն ԽՍՀՄ ՆԳՆ ներքին զորքերի ստորաբաժանումների՝ քաղաք մուտք գործելուց հետո: Բազմաթիվ փորձագետների կարծիքով՝ կոտորածները հրահրվել էին Ադրբեջանի նախկին նախագահ Հեյդար Ալիեւի եւ իր գլխավորած Նախիջեւանի կլանի կողմից, որոնց նպատակն էր վարկաբեկել հանրապետության ղեկավարությանը եւ նորից գլխավորել հանրապետությունը: Նմանատիպ իրավիճակ էր տիրում նաեւ 1990 թվականի հունվարի 13-ից 19-ը Բաքվում տեղի ունեցած հայերի էլ ավելի զանգվածային ջարդերի ժամանակ: