NEWS.am-ի թղթակից Անի Աֆյանը Մալթայում հանդիպել է Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի դիրիժոր Սերգեյ Սմբատյանի հետ: Զրույցը տեղի է ունեցել Մալթայում հայկական մշակույթի օրերի եւ Միջազգային երաժշտական փառատոնի շրջանակներում, որի ռեզիդենտը Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբն էր:

Ամբողջությամբ, անմնացորդ, ինքնամոռաց. 

Հայացք գցելով բեմին, հասկանում ես, որ այլ կերպ Սմբատյանը չի կարող: Ինչպես ցանկացածը, ով գիտի, թե ուր է գնում:

Խարիզմատիկ եւ բարդ՝ Սերգեյը մտածում է մեծ կատեգորիաներով՝ ընթացքում հորինելով նոր բառեր՝ խորը, ճշգրիտ: Դրանք այնքան ներդաշնակ են հնչում, կարծես միշտ եղել են, ոչ թե հենց նոր ծնվեցին:

Բաց թողնելով երկրորդականը, նա ուշադրությունը սեւեռում է գլխավորի վրա, աշխատանքում, կյանքում եւ կենցաղում: Սմբատյանը նշում է, որ իր կյանքի փիլիսոփայությունը բարի էներգիան փոխանցելն է, այդ թվում երաժշտության միջոցով:

Հարցազրույցի համար ունենալով ընդամենը 20 րոպե, ես ուզում եմ հարցնել անձնականի մասին, բայց շատ արագ համոզվում եմ, որ ինչի մասին էլ խոսի, միեւնույն է, երաժշտության մասին է լինելու:

«Լավ, ի՞նչ եք ուզում իմանալ»,- ծիծաղում է Սմբատյանը:

Օրինակ' Դուք Ձեզ գեղեցի՞կ մարդ եք համարում:

«Գեղեցկությունը» հարաբերական հասկացություն է, հատկապես մարդու դեպքում: Եթե նկատի ունեք արտաքին տվյալները, ապա՝ ո՛չ, ես ինձ գեղեցիկ չեմ համարում:

Համե՞ստ:

Համեստ լինելը նշանակում է բավարարվել նրանով, ինչը կոնկրետ հասարակության շրջանում ընդունված է այդպիսին համարել: Եթե դիտարկենք այն հասկացությունը, որը մեր հանրությունն այդ բառով հասկանում է, ապա, հավանաբար, ես ինձ համարում եմ ոչ թե համեստ, այլ ավելի շուտ՝ համեստանման մարդ, քանի որ բավարարվում եմ նյութական այն բարիքներով, որոնք անհրաժեշտ են կյանքի նորմալ որակի համար:

Ի՞նչ եք հասկանում կյանքի նորմալ որակ ասելով:

Առողջության մասին մտահոգվելու, ճանապարհորդելու եւ լավ երաժշտություն լսելու հնարավորություն: Սակայն մեծ թվով մարդիկ կան, որոնք նույն գումարով ինչ-որ միանգաման այլ բան են գնում:

Փորձենք հստակեցնել: Ձեզ որքա՞ն փողն է բավարարում:

Որպես երաժիշտ՝ ես երաժշտությամբ եմ ապրում, եւ երաժշտությունից դուրս ոչինչ ինձ չի հետաքրքրում: Ինձ բավականացնում է այնքան փողը, որ կենցաղի մասին չմտածեմ, քանի որ այն ժամանակն է խլում, որը կարող էի երաժշտությանը նվիրել:

Լինելով նվագախմբի ղեկավար՝ հաջողվո՞ւմ է ստեղծել այն մթնոլորտը, որի դեպքում ձեր երաժիշտները կմտածեին միայն երաժշտության մասին:

Փորձում եմ դա լուծել: Իհարկե, նվագախմբի կարիքների վերաբերյալ քննարկումների ժամանակ գերակայում են կենցաղային խնդիրները: Սակայն ես երջանիկ եմ, որ նվագախմբի հետ աշխատում է այն վաչական համալիր թիմը, որն իր ուժերի ներածին չափով ջանում է երաժիշտներին պատնեշել ֆինանսական խնդիրներից, ինչի հետ, վստահ եղեք, աշխարհի բոլոր նվագախմբերն են բախվում: Իհարկե, նվագախումբ պահելու համար մեծ ֆինանսներ են անհրաժեշտ: Սակայն ցանկանում եմ ասել, որ մեր նվագախումբը շատ ավելի գլոբալ է մտածում, քան մեր ունեցած ֆինանսներն են:

Պատմեք նվագախմբի մասին: Ինչպե՞ս այն կբնորոշեիք:

Մենք հավակնոտ ռոմանտիկների թիմ ենք, որոնք, լինելով կոնսերվատորիայի ուսանողներ, նվագախումբ ձեւավորեցին: Երեք տարի մենք ամեն օր այդ գաղափարով էինք ապրում, ստեղծում էինք այն մթնոլորտը, որը մինչ օրս թելադրում է՝ ինչպես զարգանալ եւ ընթանալ դեպի միջազգային բարձունքներ:

Կարելի՞ է ասել, որ երաժիշտի կյանքի վերջնանպատակը, խոշոր հաշվով, փառքն ու փողն է:

Աշխարհը, որում մենք ապրում ենք, լի է մարդկանցով, այդ թվում՝ հայտնի եւ հարուստ դառնալու անընդգրկելի հավակնություններով երաժիշտներով: Սակայն, իմ կարծիքով, այդ գաղափարներն արդեն հին են ու անհետաքրքիր: Ես կարծում եմ՝ արտիստը մշտապես պետք է ինչ-որ նոր բանի, հետաքրքիրի ճանապարհին լինի:

Այսօր նոր բան ստեղծելն անհնար է թվում...

Այո, իսկապես: Բայց ես կուզենայի հստակեցնել. խոսքն այն մասին է՝ ինչպես է արտիստն աշխատում արվեստում, ինչպես է իրեն հարմարեցնում այս կամ այն նյութը եւ հետո ներկայացնում այն, ինչ զարգացել եւ աճել է իր մեջ: Սա այս կամ այն ստեղծագործության յուրահատուկ ընկալումն է, միջավայրի հետ գիտակցված հաղորդակցման անկրկնելի փորձը: Հենց դրանում է նորությունը, եւ դա այն է, ինչն իսկապես արժեքավոր է եւ հետաքրքիր:

Ինքդ քեզ հետ պայքարը ինքնազարգացման համար պարտադիր պայմա՞ն է:

Եթե դա պայքար է հանուն պայքարի, ապա դրանում մեծ իմաստ չկա, եւ դրա համար շատ էներգիա է ծախսվում: Այո, արտիստը պետք է որոնումների մեջ լինի: Չարժի  անընդհատ հարմարավետության գոտում լինել եւ անել միայն այն, ինչը հեշտ է տրվում: Դա սպանում է ստեղծագործական մտածելակերպը: Բայց պայքա՞ր է դա արդյոք՝ դժվար է ասել:

Տաղանդը մեծ պարգե՞ւ է, թե՞ բեռ:

Մի՞թե դա այդքան կարեւոր է: Խնդիրը հասկանալն է՝ օրինակ պարանորմալ ունակություններով մարդուն հաճելի՞ է արդյոք ունենալ դրանք, թե՞ ոչ: Արդյունքում ո՞ր կյանքը նա կընտրի:

Չէ՞ որ կարելի է շատ տաղանդավոր լինել, բայց այդպես էլ չիրացվել: Հաճախ խնդիրը ոչ թե հնարավորության բացակայության, այլ ցանկության բացակայության մեջ է:

Օրինակ բերեմ անձնական կյանքից: Ես արտասահմանում լավ կրթություն եմ ստացել: Սովորել եմ ապահովված եւ ֆենոմենալ տաղանդավոր մարդկանց հետ, երկու տարի հիացել եմ նրանցով: Ես նրանց ամեն օր տեսնում եւ զարմանում էի՝ ինչպե՞ս, ինչպե՞ս կարելի է այդքան տաղանդավոր լինել:

Անցել է 10 տարի: Նրանցից ոչ ոք երաժշտությամբ չի զբաղվում: Բոլորովին:

Դուք սկսեցիք որպես ջութակահար, բայց շարունակեցինք որպես դիրիժոր...

Գործիքի հետ չստացվեց, որոշեցի դիրիժորություն անել (ծիծաղում է):

Եվ ամեն դեպքում՝ ինչո՞ւ ոչ կատարող: Ո՞րն է կատարողի եւ դիրիժորի միջեւ տարբերությունը:

Դրանք մարդու օրգանիզմում տարբեր քիմիական շրջանառություններ են: Մենակատարը շատ է աշխատում ինքն իր վրա, փորձում է ինքնակառավարմամբ զբաղվել: Բայց արդեն նվագախմբի հետ այդ նույն ինքնակառավարումը բոլորովին այլ է: Դա կյանքի այլ ռիթմ է եւ մտածողության այլ արագություն:

Ի՞նչն է աշխատանքում ամենամեծ հաճույքը պատճառում:

Այն պահը, երբ քեզանից էներգիան հանում ես, որպեսզի այդ լիցքերը նվագախմբին փոխանցես: Օրինակ՝ քո առջեւ նստած է 100 մարդ, եւ պետք է մեջդ այնքան էներգիա գտնես, որպեսզի յուրաքանչյուրին այն հաղորդես: Դա անհնար է բառերով նկարագրել: Դրանում ինչ-որ գեղարվեստական խորհրդավոր բան կա:

Երբ 18 տարեկան էի, կայացավ իմ առաջին համերգը որպես դիրիժոր: Հետո ես հասկացա, որ դա հենց այն մասնագիտությունն է, որն ինձ անչափ հետաքրքիր է, եւ դա այն է, ինչով ես ուզում եմ զբաղվել կյանքում:

Ես կարծում եմ, որ երբ մարդու մոտ նման միտք է առաջանում, նա ձեռք է բերում այն երջանկությունը, որի մասին մենք այդքան խոսում ենք:

Աշխատելով մեծ թվով երաժիշտների հետ՝ Դուք, օրինակ, ի՞նչ չեք կարող ձեզ թույլ տալ:

Ավելի հեշտ է ասել, ինչ կարոդ եմ թույլ տալ (ծիծաղում է):

Նվագախմբի գոյության առաջին օրերից մենք կանոն սահմանեցինք՝ բոլորս հավասար ենք, քանի որ մեզանից յուրաքանչյուրը ունի պատասխանատվության իր գոտին: Մեկի մոտ այն ավելի մեծ է, մյուսի մոտ՝ ավելի պատասխանատու, մեկ այլ մարդու մոտ ավելի սենտիմետալ է, բայց այն գոյություն ունի, եւ ամեն մեկը պետք է առավելագույն ուժերը ներդնի դրա համար:

Ինչո՞ւ եք Դուք հիմնականում առանց փայտիկի դիրիժորություն անում:

Այն կարելի է կորցնել կամ մոռանալ (ծիծաղում է):

Պատճառը էներգիայի հոսքի մեջ է, առանց լրացուցիչ օղակների նվագախմբին էներգիան ուղիղ փոխանցելու ցանկության մեջ: Բացի այդ, ինձ դուր է գալիս այն հանագամանքը, որ ստեղծագործական գործընթացի ստեղծման համար բեմի վրա ոչ մի առարկա հարկավոր չէ:

Դուք երաժշտությունը բաժանում եք դասականի եւ  հանրամատչելիի՞:

Ինձ համար դասական երաժշտություն հասկացություն գոյություն չունի: Կա երաժշտություն եւ մնացած ամեն ինչը: Այլ կերպ ասած՝ կան շատ որակյալ փոփ ստեղծագործություններ, որոնք ես երաժշտություն եմ համարում, եւ կա անորակ դասական երաժշտություն, որը որպես հնչյունների հավաքածու եմ ընկալում: Կարծում եմ՝ գործընկերներս ինձ հետ կահամաձայնեն:

Ճանապարհորդելով աշխարհում եւ ներկայացնելով այդ թվում հայկական մշակույթը՝ ինչպե՞ս եք պատմում Հայաստանի մասին այն մարդկանց, որոնք առաջին անգամ են լսում նրա մասին: Դա երկիր է...

Փոքր, բայց գլոբալ ազգային մտածելակերպով: Քիչ երկրներ կան, որոնք շատ ավելի քիչ պետական, քան ազգային շահեր ունեն: Մենք նման պետություն ենք:

Ազգային հարստության խորհրդանիշը: Առաջինը, որ գալիս է մտքին...

Արամ Խաչատրյան: Նրա ջութակի կոնցերտը առաջինն է, ինչից պետք է հայկական երաժշտության հետ ծանոթությունը սկսել: