95 տարի առաջ Թբիլիսիում ծնվեց հանճարեղ հայ ռեժիսոր Սերգեյ Փարաջանովը:
Նա ռեժիսոր էր եւ սցենարիստ, դերասան եւ նկարիչ, քանդակագործ եւ երգահան, դերձակ եւ գրիմարար, էպիստոլյար եւ խորեոգրաֆ: Նա մեծ միստիֆիկատոր էր եւ ոչ միայն արվեստում: Փարաջանովը սեփական կյանքի միֆեր էր ստեղծում: Նա հայտնի էր արտառոց արարքներով, խաղարկումներով եւ սկանդալներով:
Բայց նա նախեւառաջ, ինչպես նշեց ուկրաինացի կինոքննադատը, «վտանգավոր ազատ մարդ էր»:
Վրաստանում ծնված եւ ռուսական բանտում ուկրաինական ազգայնականության համար կալանավորված Փարաջանովի ծննդյան օրը ներկայացնում ենք նրա խոսքերից մի քանիսը եւ կյանքից որոշ փաստեր:
Մի անգամ իր ծննդյան օրը ռեժիսորը քայլում էր Կիեւի փողոցներով եւ բոլոր հանդիպած ծանոթներին իր տուն էր հրավիրում: Նրանք էլ եկան՝ մոտ 100 մարդ: Իհարկե, բնակարանում բնոլորը չտեղավորվեցին, բայց հոբելյարն իր ոճով գտավ հնարը: Նա ամբողջ շենքի սանդուղքին՝ առաջինից մինչեւ հինգերորդ հարկ, գորգեր փռեց եւ հյուրերին տեղավորեց այնտեղ: Ծանոթներին նաեւ հին սեղանի պարագաներ եւ բյուրեղապակյա բաժակներ տվեց (Փարաջանովի հայրը Թիֆլիսի մեծահարուստ հնահավաքներից էր):
Այդպես էլ ծնունդն անցավ. հոբելյարը վերելակով բարձրանում էր հարկերի միջեւ կենացներ ասում, իսկ հյուրերը՝ աստիճաններին նստած, խմում էին նրա առողջության համար:
Ուսանողական տարիներին Փարաջանովը ամուսնացել էր Նիգյար անունով թաթար աղջկա հետ (բայց ծնունդով Մոլդովայից):
Աղջիկն ամուսնացել էր առանց հարազատներին տեղյակ պահելու, իսկ երբ նրանք իմացել էին հարսանիքի մասին, սովորույթի համաձայն՝ Փարաջանովից մեծ գլխագին էին պահանջել:
Ուսանողը դիմել էր հոր օգնությանը՝ աղաչել անհրաժեշտ գումարը տրամադրել, բայց նա մերժել էր: Պատճառն այն էր, որ որդին չէր ցանկացել շարունակել ընտանեկան գործը եւ հնավաքության փոխարեն նախընտրել էր կինեմատոգրաֆիան: Այդ ժամանակ ընտանիքը Նիգյարին հրամայեց թողնել ամուսնուն եւ հայրենիք վերադառնալ: Աղջիկը հրաժարվեց: Եվ նրա հարազատները ընտանիքը խայտառակած Նիգյարին նետեցին էլեկտարական գնացքի տակ. այդպես մահացավ Փարաջանովի առաջին կինը:
Բանտում անցկացրած տարիներին արտիստը չէր դադարում ինչ-որ բան ստեղծել: Մի օր՝ Մարտի 8-ին, նա Լիլիա Բրիկին (նա այդ ժամանակ 80-ին մոտ էր) ծաղկեփունջ էր ուղարկել, որը ստեղծել էր փշալալերից եւ իր գուլպաներից:
Բրիկը փունջը դրել էր ծաղկամանի մեջ, որը նրան նվիրել էր Մայակովսկին, չնայած նման ականկնալը բոլորովին ծաղկային բույր չուներ:
Ի դեպ, նրան բանտից ազատելու հարցում օգնել է հենց Լիլիա Բրիկը. նա օգտագործել էր Ֆրանսիայում իր ունեցած կապերը:
Երբեմն բանտի բակում ստեղծարարը նաեւ ինչ-որ մեկի կողմից նետված իսկական ծաղիկներ էր գտնում. Դրանցից նա հերբարիումներ էր պատրաստում եւ իր ընկերներին ուղարկում: Իսկ կաթի շշերի խցաններից արտիստը «Փարաջանովի թալեր էր հատել»:
Այդ նպատակով նա հորինել էր մեխով փայլաթիթեղը փորագրելու մեթոդը եւ դրանց վրա Պուշկինի, Գոգոլի եւ Պետրոս Առաջինի պատկերներ էր նկարում: Ասում են՝ անգամ դրանցից մի քանիսը հոգեբուժական փորձաքննության են ուղարկել, բայց բանտ ուղարկված պատասխանը կարճ էր՝ «Չափազանց տաղանդավոր է»:
Տարիներ անց թալերը հայտնվել էր Ֆեդերիկո Ֆելինիի մոտ. հանճարեղ իտալացին գնահատել էր Փարաջանովի հնարամտությունը եւ մեդալիոնից արծաթե մեդալ էր ձուլել:
Դրանով պարգեւատրում են Ռիմինիի փառատոնի հաղթողներին:
Սերգեյ Փարաջանովը եւ Վլադիմիր Վիսոցկին ընկերներ էին: Մի անգամ երգիչն այցելել է ընկերոջը, եւ նա Վիսոցկու պարանոցին տեսել է հաստ արծաթե շղթայով «նիկոլաեւյան» ռուբլի: Նման անպաճույճ զարդը տեսնելով՝ Փարաջանովը թեւերն է տարածել եւ ուղղվել դեպի իր բուֆետ: Այնտեղից հանել է ձեռքի աշխատանքի գեղեցիկ աստղ, որը զարդարված էր մալաքիտով եւ ադամանդներով: «Արդեն չեմ էլ հիշում, թե սա որտեղից է մոտս հայտնվել, բայց կարծում եմ, որ այս աստղն իր արժանի տեղը գտավ»,- ասել է Փարաջանովը եւ թանկարժեք զարդը կախել Վիսոցկու պարանոցին՝ հին ռուբլու փոխարեն: Պարզվել է, որ այս աստղը Օսմանյան կայսրության բարձրագույն պարգեւներից էր:
«Ամբողջ կյանքում ինձ առաջ է մղում նախանձը: Ես նախանձում էի գեղեցիկներին եւ գրավիչ դարձա, նախանձում էի խելացիներին եւ անկանխատեսելի դարձա»
«Ամենասարսափելին հիասքանչին անուն կպցնելն է»
«Ժամանակը մեծահոգի է ու արդարացի. այն մաքրում է հիշողությունը, դատապարտվածներին ազատում զրպարտություններից ու վիրավորանքներից, հարություն է տալիս մոռացվածներին, դատում անարդարներին»
«Ես քիչ եմ նկարահանել: Իմ պահարանում 23 չիրականացված սցենար կա: Ինձ համար դժվար է: Բայց ոչինչ: Մենք մեր մահով կտանենք մեր մի մասնիկը, եւ դա գաղտնիքի կփոխակերպվի»
«Ինձ պետք է առգրավեին, եւ դա տեղի ունեցավ» (կալանավորվելու մասին է)
«Ես քեզ ասելու բան չունեմ. միայն մեկ բան՝ եթե վատ զգաս, գորգին հպվիր, նրա մեջ այնքան ջերմություն կա: Դա ես եմ» (որդուն է ասել)
«Ես հասկացել եմ, եւ սա ամենասարսափելին է… Ես հարավն ու արեւելքն եմ: Կեղտոտ եւ մաքուր»
«Ինչպես է հնարավոր 20-րդ դարում հորդա պատկերացնել, անուղեղների ցեղ, կյանքի համար վտանգավոր, տգետ, գիշատիչ մարդկանց: Օրինակ՝ եթե շարժ ես նկարում կամ քայլվածք ցույց տալիս, կարող են աղյուսով ծեծել, քանի որ կարծում են, որ «ծաղրի» առարկա ես սարքել»
«Ես 50 տարի այնքան գեղեցիկ եմ ապրել: Սիրել եմ, շատախոսել, հիացել, ինչ-որ բան ճանաչել, քիչ արել, բայց անչափ շատ բան սիրել: Մարդկանց եմ շատ սիրել եւ նրանց շատ պարտական եմ: Գորշության հանդեպ անհանդուրժող էի: Ամենանորաձեւ գույնն էր: Ժամանակի անհրաժեշտությունը»:
«Ես աշխարհից վրեժխնդիր կլինեմ սիրով»
«Ես ծաղիկներ նկարող խելագար ծերուկ եմ»
