ՀԱՊԿ անդամ երկրների ԱԳ նախարարների խորհրդի առաջիկա նստաշրջանին, որը կանցկացվի մայիսի 22-ին Բիշքեկում, կարող են համաձայնեցվել կազմակերպության կանոնադրության փոփոխության վերաբերյալ Հայաստանի առաջարկները: ՌԲԿ-ին այս մասին պատմել են կազմակերպության երկու անդամ երկրների դիվանագետները:
ՀԱՊԿ կազմում ընդգրկված է վեց երկիր՝ Հայաստանը, Բելառուսը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը, Ռուսաստանը եւ Տաջիկստանը: Նախարարների կողմից փոփոխությունները համաձայնեցնելուց հետո դրանք կներկայացվեն երկրների առաջնորդների հավանությանը, որոնք կհավաքվեն աշնանը նախատեսված ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի նիստին:
Հայաստանի կողմից կանոնադրությունում առաջարկված փոփոխությունների էությունը կայանում է նրանում, որպեսզի նշվի գործող գլխավոր քարտուղարի լիազորությունների վաղաժամկետ դադարեցման ընթացակարգը՝ այս պաշտոնը, ինչպես առաջարկում են Երեւանում, պետք է զբաղեցնի այն երկրի ներկայացուցիչը, որից ռոտացիոն կարգով նա նշանակվել է մինչեւ 3 տարվա մանդատի ավարտը, ՌԲԿ-ին պատմել է դիվանագետներից մեկը եւ հաստատել երկրորդը:
Մինչեւ 2020 թվականը գլխավոր քարտուղարի պաշտոնակատար կմնա ՌԴ ներկայացուցիչ Վալերի Սեմերիկովը, դրանից հետո պաշտոնը երեք տարով կփոխանցվի Բելառուսին, պատմել են զրուցակիցները:
«ՀԱՊԿ ԱԳ նախարարների խորհրդի օրակարգը եւ փաստաթղթերի փաթեթը, որոնք նախատեսված են ստորագրման համար, ներկայումս ձեևավորվում է: Ավելի հստակ տեղեկատվություն կհաղորդենք միջոցառման անցկացման ամսաթվից առաջ:
ԱԳ նախարարների խորհրդի արդյունքներով կտեղեկացնենք ընդունված որոշումների մասին», — ՌԲԿ-ին սաել է ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան՝ պատասխանելով կազմակերպության կանոնադրության հնարավոր փոփոխության մասին հարցին:
2017 թվականի ապրիլից ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը զբաղեցնում էր ՀՀ ներկայացուցիչ Յուրի Խաչատուրովը: Կազմակերպության կանոնադրությամբ գլխավոր քարտուղարը նշանակվում է 3 տարով՝ յուրաքանչյուր անդամ երկրից ռոտացիրոն կարգով, ըստ այբբենական ցանկի:
Խաչատուրովը դարձել է առաջին գլխավոր քարտուղարը, որը հաստատվել է այս սկզբունքով: Մինչ այդ՝ 2003-ից գլխավոր քարտուղար էր ՌԴ ներկայացուցիչ Նիկոլայ Բորդյուժան:
2018-ին Հայաստանի նոր կառավարությունը Խաչատուրովին հետ կանչեց գլխավոր քարտուղարի պաշտոնից. մայիսին նրան պետական կարգը տապալելու մեղադրանք առաջադրվեց, իսկ օգոստոսին Հայաստանը սկսեց նրա հետկանչի ընթացակարգը:
Հոկտեմբերի 30-ին ուժի մեջ մտավ նրա լիազորությունների վաղաժամկետ դադադրեցման մասին որոշումը, այդ ժամանակ էլ գլխավոր քարտուղարի պարտավորությունները փոխանցվեցին գլխավոր քարտուղարի տեղակալին՝ Սեմերիկովին:
Խաչատուրովի հետկանչի պահից Երեւանը պնդում էր, որ իր տեղը պետք է զբաղեցնի Հայաստանի այլ ներկայացուցիչ մինչեւ 2020 թվականը մանդատի լրանալու ժամկետը, սակայն դրա հետ չեն համաձայնվել մյուս երկրները, մասնավորապես Բելառուսը: Բանն այն է, որ կազմակերպության կանոնադրությունում չի ասվում այն մասին, որ վաղաժամկետ հետկանչի դեպքում նրա տեղը պետք է զբաղեցնի նույն պետության ներկայացուցիչը:
Մինսկը պնդում է, որպեսզի գլխավոր քարտուղարի պաշտոնը փոխանցվի Բելառուսին՝ որպես այբբենական կարգով հաջորդ պետության:
Անցյալ տարվա փետրվարին Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն հավանություն էր տվել գլախվոր քարտուղարի պաշտոնում Բելառուի ԱԽ պետքարտուղար Ստանիսլավ Զասի թեկնածությունը:
Նույն ամսին Զասի թեկնածությանը հավանություն տվեցին Ղազախստանի, Ղրղզստանի, Տաջիկստանի եւ Ռուսաստանի նախագահները: Հայաստանը չաջակցեց այդ որոշմանը, ուստի 2019 թվականին Գլխավոր քարտուղարի պաշտոնակատար մնաց Սեմերիկովը:
Առանց կանոնադրության բարեփոխման Երեւանը հրաժարվում է հաստատել նոր գլխավոր քարտուղարին` Բելառուսի ներկայացուցչին (կազմակերպության կանոնադրության համաձայն, նման որոշումները պետք է միաձայն ընդունվեն բոլոր ՀԱՊԿ անդամների կողմից):
«Արդյո՞ք Հայաստանը կհասնի իր նպատակին»
Խաչատուրովի հեռանալուց հետո կազմակերպության անդամ երկրների միջեւ թյուրըմբռնում էր առաջացել, ինչը հանգեցրեց հարաբերությունների բարդացմանը: 2018 թ. նոյեմբերի 8-ին՝ Խաչատուրովի պաշտոնանկությունից մի քանի օր անց, Աստանայում կայացավ ՀԱՊԿ հաջորդ գագաթնաժողովը:
Այդտեղ պետությունների ղեկավարները չկարողացան հաստատել կազմակերպության նոր գլխավոր քարտուղարին, Հայաստանի դիրքորոշման պատճառով, քննարկումը հետաձգվեց մինչեւ դեկտեմբեր, սակայն մինչեւ տարեվերջ երկրներն այդպես էլ չհավաքեցին այդ հարցը քննարկելու համար:
Գագաթնաժողովից մի քանի օր անց` նոյեմբերի 12-ին, Լուկաշենկոն հանդիպեց Բելառուսում Ադրբեջանի դեսպան Լատիֆ Գանդիլովի հետ (Ադրբեջանը կազմակերպության անդամ չէ) եւ նրա հետ քննարկեց ՀԱՊԿ նախորդ հանդիպումը:
«Հարցը նրանում է, որ Փաշինյանը պետք է պարզապես կառավարությունում իրավիճակը կարգավորի, քանի որ այդ երկիրն այսօր գլխավորում է ԵՏՄ-ն՝ մեր տնտեսական միությունը եւ ՀԱՊԿ-ն շատ մեծ ծանրաբեռնվածություն է մի երկրի համար, որը նման անցումային շրջանում է գտնվում: Եվ կկարողանա արդյոք հաջողության հասնել Հայաստա՞նը» — դեսպանի հետ հանդիպմանն ասել էր Լուկաշենկոն:
Այն փաստը, որ Բելառուսի նախագահը Ադրբեջանի նախագահի հետ քննարկել է ՀԱՊԿ իրավիճակը, առաջացրել է Երեւանի դժգոհությունը: Փաշինյանն՝ այդ ժամանակ վարչապետի պաշտոնակատարը, ասել էր, որ Լուկաշենկոն չպետք է Ադրբեջանի հետ քննարկեր ՀԱՊԿ գագաթնաժողովի ընթացքը:
«Ես զարմացած եմ, որ 30 տարի երկրի ղեկավարի պաշտոնը զբաղեցնող մարդը, կարող էր իրեն նման քայլ թույլ տալ», — ասել էր Փաշինյանը եւ Բելառուսի նախագահից բացատրություններ պահանջել:
