Հայաստանի ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանն այս տարի նշում է 85-ամյակը: 1935 թվականին որպես ԽՍՀՄ Գիտությունների ակադեմիայի մասնաճյուղին կից կենտրոնական գրադարան հիմնադրված կառույցը 1943 թվականից դարձել է առանձին ակադեմիական հաստատություն ԳԱԱ նախահագությամբ: 1957 թվականին դասվել է գիտական հաստատությունների երրորդ կատեգորիային, իսկ 1986 թվականից՝ առաջին կատեգորիային (ֆոտոռեպորտաժ):

NEWS.am-ի թղթակիցն այցելել է գրադարան եւ զրուցել գիտական հաստատության ղեկավարության ու աշխատակիցների հետ:

«ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանը մեծությամբ երկրորդն է հանրապետությունում, սակայն ամենախոշոր գիտական գրադարանը Հայաստանում: ԳԱԱ-ին կից գործում են 29 պրոֆիլային ինստիտուտներ: Դրանք եւս ունեն սեփական գրադարաններ: Ֆունդամենտալ գիտական գրադարանում կա ավելի քան 3 մլն գրականություն, իսկ գիտական ինստիտուտների գրադարանների հետ միասին՝ ավելի քան 4.5 մլն»,-պատմել է Ֆունդամենտալ գրադարանի տնօրենի պաշտոնակատար Նունե Շահումյանը:

Գիտական ֆոնդից կարող են օգտվել ԳԱԱ բոլոր աշխատակիցները, ուսումնական հաստատությունների դասախոսները, ուսանողներն ու ասպիրանտները, ինչպես նաեւ սովորական քաղաքացիները: Ճիշտ է, վերջիններս կարող են աշխատել գրքերով միայն ընթերցասրահներում, որոնք երկուսն են գրադարանում:

Բացի ֆոնդերից, հիմնարար գրադարանում կան նաեւ անհատական ֆոնդեր: Առաջին այդպիսի ֆոնդը հիմնադրվել է 1965 թվականին պրոֆեսոր Համազասպ Համբարձումյանի նվիրած անտիկ գրականության անձնական հավաքածուի հիման վրա: Այժմ գրադարանում պահպանվում են 28 հավաքածուներ, որոնք տարբեր ժամանակահատվածում նվիրել են Հայաստանի եւ Սփյուռքի ակնառու գիտական գործիչները. այդ գրքերի թիվը կազմում է 92679:

Գիրքը կարելի է պատվիրել ինչպես գրադարան այցելելու, այնպես էլ առցանց եղանակով: Գրադարանի կայքում՝ http :// www . flib . sci . am տեղադրված է տեղեկատվությունը, էլեկտրոնային կատալոգը, ինչպես նաեւ գրականության եւ պարբերականների թվայնացված տարբերակները: Հատուկ թվայնացման համար գրադարանը ձեռք էր բերել թանկարժեք սարքավորում: Նախ, թվայնացվել էին հազվագյուտ եւ հնագույն հրատարակչությունները: Դա հատկապես կարեւոր է, քանի որ գրքերը եզակի են եւ ավելի լավ է, որ դրանք ավելորդ անգամ չհայտնվեն այցելուների ձեռքերում:

Թվայնացման գործընթացը շարունակվում է 2008 թվականից: «Դրանում մեծ ներդրում ունի նախկին տնօրեն, իսկ ներկայում գրադարանի գիտական ղեկավար Տիգրան Զարգարյանը»,-ընդգծել է Նունե Շահումյանը:

Թվայնացումն իսկապես արդյունավետ է. եթե 2017 թվականին կար 17 000 ընթերցող եւ 226 100 այցելություն, առցանց այցելությունների թիվը կազմել է 138 402, իսկ 2019 թվականին 16 570 ընթերցողների եւ 220 550 այցելությունների դեպքում առցանց այցելությունները կազմել են 147 000:  Եթե կարելի է, չկորցնելով ժամանակ, այցելել կայք եւ ստանալ անհրաժեշտ տեղեկատվությունը, ապա ինչու չօգտվել տեխնիկական ձեռքբերումներից, երբ երիտասարդությունն առհասարակ չի կտրվում հեռախոսից»,-փաստել է Նունե Շահումյանը:

Ինչպես եւ ամենուր, հիմնարար գիտական գրադարանը եւս ունի խնդիրներ: Նախ ունի փոքր ֆինանսավորում: Միջոցների պակասի պատճառով հնարավորություն չունի ձեռքբերել բավականաչափ գրականություն, գրադարանում չկա կլիմայի եւ օդափոխության համար հատուկ համակարգ: Եթե գրքերը «հիվանդանում» են, ուղարկվում են Մատենադարան բուժման համար:

Տեխնոլոգիաների զարգացումը հեշտացրել է ոչ միայն առցանց տեղեկատվություն ստանալու կամ անհրաժեշտ գրքերը պատվիրելու հնարավորությունը, այլ նաեւ գրանցման գործընթացը: «Նախկինում գրանցվելու համար պահանաջվում էր լուսանկար, եւ դա հաճախ առաջացնում էր խնդիրներ:  Այժմ կարելի է տեղում լուսանկարվել, եւ գրադարանի աշխատակիցներն անմիջապես կտրամադրեն լամինացված տոմս»,-պատմել է սպասարկման բաժնի պետ Լուսինե Փարվանյանը:

Այբբենական եւ առարկայական կատալոգները մի քանի լեզվով են: Ընթերցասրահներն ապահովված են wifi-ով եւ համակարգիչներով: Եթե նախկինում անհրաժեշտ գիրքը ստանալու համար պահանջվում էր 1.5 օր, այժմ պատվերի եւ ստացման միջակայքը տեւում է ընդամենը կես ժամ: «Թվում էր, որ համակարգիչների դարում գրադարանը պետք է ունենար տխուր ճակատագիր: Սակայն դա բնավ այդպես չէ. գրադարանը դառնում է «հիբրիդային»՝ համատեղելով հինն ու նորը, տպագիր հրատարակումներն ու թվային մեթոդիկաները»,-նշում է Լուսինե Փարվանյանը:

Գրադարանի սրբության սրբոցը գրապահեստն է: Դարակների բարեկազմ, հանդիսավոր շարքեր, գրքերի հատկորոշիչներ, ճռճռացող աստիճաններ, որոնք փոքր-ինչ հիշեցնում են հին նավերի աստիճանները: Գրքերն ուղարկվում են վերեւ՝ ընթերցասրահ, վերելակով:

Աշխատակիցներից մեկը՝ Զեմֆիրա Հաթիեւան, աշխատել է գրադարանում 40 տարի: «Կլրանա ապրիլին»,-ժպիտով հայտնել է նա: «Գրադարանում աշխատանքը թույլ է տալիս շատ կարդալ: Նախկինում ավելի շատ էին կարդում, այժմ՝ էկրանից: Ամեն ինչ գնում է դեպի թվայնացումն ու համակագիչներով աշխատանքը: Դա ե՛ւ լավ է, ե՛ւ վատ: Իհարկե, համակարգիչը թույլ է տալիս ավելի արագ ստանալ տեղեկատվությունը, սակայն, եթե խոսքը վերաբերում է գեղարվեստական գրականությանը, գիրքը ոչնչով չի փոխարինվի: Գրքերի աշխարհը յուրահատուկ է եւ ուշագրավ: Միայն գրքի միջոցով հնարավոր է վերապրել, կարելի է ասել, որ ինքդ հայտնվում ես գրքերի էջերում»,-ամփոփել է Զեմֆիրա Հաթիեւան:

ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՆԵՐԸ Արսեն Սարգսյանի/NEWS.am