Նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի գլխավորությամբ Թուրքիան սկսել է հարմարվել քաղաքական շիզոֆրենիայի հատուկ տեսակին, որը ծնվում է ավտորիտարիզմից եւ վարում է անախրոնիստական եւ անիրական քաղաքական դիսկուրս, գրում է Ahval-ը:
Փակ, ռեպրեսիվ ռեժիմները հասարակությանը մղում են նրան, որ նրանց վարքը համապատասխանի քաղաքական համակարգում ներդրված արժեքներին, երբ դրանց միջեւ կան տարաձայնություններ:
Անհատական մակարդակում, անհատի արժեքային ակնկալիքների եւ նրանց արժեքային իրողությունների միջեւ այս անհամապատասխանությունը հանգեցնում է նրան, ինչը հայտնի է որպես կոգնիտիվ դիսոնանս՝ անվանում, որը հորինել է հայտնի ամերիկացի հոգեբան Լեոն Ֆեսթինգերը:
Այս խնդիրը լուծելու երեք եղանակ կա, ասում է Ֆեսթինգերը: Կարող եք կամ փոխել ձեր արժեքները իրականությանը համապատասխան, կամ փոխել ձեր պահվածքը ձեր արժեքներին համապատասխան, կամ փոխել ձեր արժեքներն ու գործողությունները:
Պլյուրալիստական ժողովրդավարական ռեժիմները ավելի հեշտացնում են այս իրավիճակից դուրս գալը՝ առաջարկելով տարբեր այլընտրանքներ, որոնք թարմացնում են սոցիալական եւ քաղաքական արժեքները՝ քաղաքական իրողություններին համապատասխան: Ճնշող ռեժիմները վերածվում են հարկադրանքի:
Սակայն նման հարկադրանքը հակասում է մարդկային հասարակությունների բնույթին, որոնք անընդհատ փոխվում եւ հարմարվում են: Այս շիզոֆրենիան շարունակվում է այնքան ժամանակ, մինչեւ համակարգը կավարտի իր փլուզումը, ինչպես դա տեղի ունեցավ Արեւելյան Գերմանիայում եւ Արեւելյան դաշինքի մնացած մասում՝ նախքան Բեռլինի պատի անկումը:
Թուրքիայի վերջին ռեգրեսիվ գործողությունները` Սուրբ Սոֆիայի տաճարը մզկիթի վերածելը, սոցիալական ցանցերի սահմանափակումները, Ստամբուլի կոնվենցիայից դուրս գալու ցանկությունը, իսլամական խալիֆաթը վերադարձնելու աճող պահանջները՝ բոլորը ենթադրում են էական հեռացում այն իրականությունից, որում ապրում են թուրքերը:
Էրդողանի ռեժիմը 1960-ականների իսլամիստների երազանքն է, եւ այն առավելագույնս կտրված է իր քաղաքացիների ամենօրյա տառապանքներից: Այս պահին ցնցում կլիներ իրականության գիտակցումը, ուստի դժվար է մեղադրել Էրդողանին:
Զարգացող շուկաներում պղպջակը պայթել է այնպես, որ Թուրքիայի տնտեսությունն ապրեց իր անդառնալի անկումը՝ տարբեր մակարդակներով ազդելով երկրի վրա: Ամեն օր թուրք ժողովրդի առջեւ ծառացած խնդիրների թվում են երիտասարդության գործազրկությունը, լիրայի խորը անկումը եւ երկրի աճող պարտքը: Թուրքիայի կենտրոնական բանկն անարդյունավետ է, եւ նրա պետական ֆինանսները թափանցիկ չեն կառավարվում, քանի որ շարունակվում են շատ թանկ եւ անհարկի ենթակառուցվածքային նախագծերը:
Դրան ավելացրեք նաեւ COVID-19 համավարակի հետեւանքով առաջացած գլոբալ անորոշությունը, եւ դուք ունեք կատարյալ փոթորիկ, որը պատրաստ է փլուզվել մինչեւ աշուն:
Էրդողանը, հնարավոր է, չի ցանկանում ընդունել, որ ինքը թույլ քաղաքական առաջնորդ է, բայց դա այդպես է 2016-ի հուլիսի 15-ին տապալված հեղաշրջման փորձից հետո: Վերեւում մնալու համար նա պետք է ավելի ու ավելի ապավինի իր տատանվող կոալիցիային։
Էրդողանի կողմից քուրդ քաղաքապետների անողոք ռեպրեսիան ծառայում է միայն թուրքական քրդերին վանելուն եւ Անկարայի կենտրոնական իշխանությունից շեղելուն: Երիտասարդների զգալի մասն արդեն երես է դարձրել նրանից, ինչի մասին են վկայում թշնամության բռնկումը եւ նախագահի ու 17-ամյա մի խմբի հանդիպման վերջին ուղիղ հեռարձակման վերաբերյալ բացասական մեկնաբանությունները:
Ներքին քաղաքականության շիզոֆրենիկ վիճակը բացահայտվում է Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության մեջ նպատակների ագրեսիվ հավաքածուի միջոցով: Երկիրը գնալով մեկուսանում է ՆԱՏՕ-ից եւ արեւմտյան այլ կազմակերպություններից, ԵՄ անդամակցության հեռանկար չկա: Այսպիսով, Էրդողանի ծայրահեղ ազգայնական դաշինքը ռիսկի է դիմում՝ մի շարք սխալներ թույլ տալով Սիրիայում, Լիբիայում եւ արեւելյան Միջերկրական ծովում: Անկարայի ագրեսիվ, անհեռատես քաղաքականությունը նրան հակասության մեջ է դնում Հունաստանի եւ Կիպրոսի, ինչպես նաեւ Եգիպտոսի, Ֆրանսիայի եւ իր ենթադրյալ գործընկեր Ռուսաստանի հետ:
Երեւակայական եվրասիական դաշինքը գոյություն չունի, բայց Էրդողանի ծայրահեղ ազգայնական ղեկավարները կարծես առարկություն չունեն: Նրանք թույլ են տալիս Էրդողանին եւ նրա մերձավոր հարազատների կողմից վերահսկվող հիմնական լրատվամիջոցներին սարքել նեոօսմանյան քարոզչության ծիծաղելի վարկած՝ նրա ընտրական բազան համախմբելու համար:
Այս մարտավարությունը, կարծես, գործել է Անատոլիայի պահպանողական կենտրոնում ավելի քիչ կրթված միջին տարիքի տղամարդկանց շրջանում: Սակայն դա նույնպես վանել է Թուրքիայի հարեւաններից շատերին: Մերձավոր Արեւելքում շատերն այժմ հրաժարվում են թուրքական սերիալներից, որոնք ժամանակին հսկայական տարածում էին գտել տարածաշրջանում՝ համարելով դրանք թուրքական մշակութային իմպերիալիզմի գործիք:
Վերադառնալով Ֆեսթինգերի տեսությանը՝ Էրդողանի ռեժիմի օրոք իրականությունների եւ սպասելիքների միջեւ անջրպետն այնքան մեծ է, որ այն ռացիոնալ քաղաքականության վերակողմնորոշման միջոցով փակելը գրեթե անհնար է:
Էրդողանի ռեժիմի համար այդպիսի խիստ կոգնիտիվ դիսոնանսից միակ ելքը մահն է: Քաղաքականության մահը Թուրքիայում գուցե հեռու չէ: Լրիվ եւ տոտալիտար վերահսկողությունը թուրքական հասարակության վրա կլինի նրա մահը:
Որքան էլ զարմանալի է, տնտեսական եւ սոցիալական դաժան իրողությունները կարող են նաեւ փրկություն լինել, քանի որ Էրդողանի ռեժիմը կարող է խեղդվել եւ էներգիայի անբավարարություն ունենալ՝ ձգանը սեղմելու համար: Եկեք պարզապես հուսանք, որ իրականությունը կհասնի ժողովրդավարությանը, նախքան տոտալիտար երազանքները կավերեն այն ամենը, ինչ մնացել է Թուրքիայի քաղաքական լանդշաֆտից:
