Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև պատերազմն ավարտվեց, երբ նոյեմբերի 10-ին երկու երկրները համաձայնեցին գործարք կնքել Ռուսաստանի միջնորդությամբ: Այդ գործարքը վերջ դրեց ավելի քան վեց շաբաթվա մահացու բախումներին, որոնց հետեւանքով հազարավոր մարդիկ զոհվեցին երկու կողմերից, սակայն նոր մտահոգություններ ծագեցին՝ կապված Լեռնային Ղարաբաղի ապագայի և ամբողջ տարածաշրջանի աշխարհաքաղաքական վիճակի հետ, գրում է Tehran Times-ը:
«Թեեւ նոյեմբերյան համաձայնագիրը տարածաշրջանի երկրների կողմից գնահատվել էր որպես իրադարձություն խաղաղության և անվտանգության ճանապարհին, այն որոշ երկրներում առաջացրեց խառնաշփոթ և մտահոգություն, որոնք պետք է լուծվեն հնարավորինս շուտ:
Գործարքը հաստատեց Հայաստանը Լեռնային Ղարաբաղի հետ կապող նոր ուղի: Նոյեմբերի 10-ի հայտարարությունը պարունակում էր մի հոդված, որում խոսվում էր Ադրբեջանի և Նախիջևանի Ինքնավար Մարզի միջև «նոր տրանսպորտային կապերի» մասին, ինչը լուրջ վեճեր առաջացրեց, իսկ որոշ դեպքերում՝ նաեւ մտահոգություն, քանի որ մարտերը տեղի էին ունենում Նախիջևանից հեռու:
Հրադադարի մասին համաձայնագրի վերջին հոդվածը անորոշ է. «Տարածաշրջանում բոլոր տնտեսական և տրանսպորտային կապերը պետք է ապաարգելափակվեն: Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորում է Ադրբեջանի Հանրապետության արևմտյան շրջանների և Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետության միջև տրանսպորտային կապերի անվտանգությունը` երկու ուղղություններով մարդկանց, տրանսպորտային միջոցների և ապրանքների անխոչընդոտ տեղաշարժը ապահովելու համար: Ռուսաստանի անվտանգության դաշնային ծառայության սահմանապահ ծառայությունը պատասխանատվություն է կրում տրանսպորտային կապերի վերահսկման համար: Կողմերի համաձայնությամբ նոր տրանսպորտային կապեր կկառուցվեն, որոնք միմյանց կմիացնեն Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետությունն ու Ադրբեջանի արեւմտյան շրջանները»:
Այս հոդվածը, ակնհայտորեն, կանխամտածված հանվել է հանրային քննարկումներից` խնդրի զգայունության պատճառով: Գործարքում խոսվում է մայրցամաքային Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև «նոր տրանսպորտային կապերի» մասին, բայց չի նշվում, թե որտեղ և երբ են այդ կապերը հաստատվելու: Արդյո՞ք դրանք կկառուցվեն Հայաստանի հետ Իրանի սահմանից ոչ հեռու։ Եթե այո, ապա ինչպե՞ս դրանք կազդեն Իրանի և Հայաստանի միջև սահմանային երթևեկության վրա:
Հանրությունը ճնշում է գործադրել իրանցի պաշտոնյաների վրա `այս հարցերին հստակ պատասխան տալու համար: Նրանք փորձեցին մեղմել սրա վերաբերյալ վախերը `նշելով, որ Իրանի կառավարությունը կպաշտպանի երկրի ազգային շահերը: Բայց նրանք նախիջևան-Ադրբեջան երթուղու վերաբերյալ որևէ մանրամասներ չեն հաղորդել կամ գուցե չէին կարող:
Իրանի արտգործնախարար Մոհամմադ Ջավադ Zarարիֆը Բաքու կատարած այցի ընթացքում հանդիպել է Ադրբեջանի մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաների, այդ թվում՝ Իլհամ Ալիևի և արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովի հետ:
Զարիֆը Բայրամովի հետ քննարկել է Արևելք-Արևմուտք և Հյուսիս-Հարավ միջանցքների հետ կապված հարցեր, ասվում է Իրանի և Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարությունների հայտարարություններում: «Իրանի արտգործնախարարը վերջապես բնութագրեց տարածաշրջանում հանդարտության հաստատումը որպես տարանցման ոլորտում փոխգործակցության և Արևելք-Արևմուտք և Հյուսիս-Հարավ միջանցքների շգործարկման հիանալի հնարավորություն», - ասվում է Իրանի ԱԳՆ հայտարարության մեջ:
Ադրբեջանի ԱԳՆ-ը հաստատել է, որ երկու նախարարները քննարկել են միջանցքների հարցը, ինչը նշանակում է, որ քննարկվել է նաև Նախիջևան-Ադրբեջան միջանցքը: «Հանդիպման ընթացքում նախարարները քննարկել են տարածաշրջանում առկա իրավիճակը, 2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի և 2021 թվականի հունվարի 11-ի եռակողմ հայտարարությունների իրականացումը: Նշվել է, որ տարածաշրջանում բացվել են համագործակցության նոր հնարավորություններ, այդ թվում` Հյուսիս-հարավ և Հարավ-Արևմուտք տրանսպորտային և տարանցիկ միջանցքների զարգացման հեռանկարները»,- ասվում է Ադրբեջանի ԱԳՆ հայտարարության մեջ»:
