Օգոստոսին դրամական փոխանցումների ծավալը Հայաստանում ֆիզիկական անձանց կազմել է 193,6 մլն դոլար՝ հուլիսի համեմատ կրճատվելով 4,7 մլն դոլարով (կամ 2,4 տոկոսով)։ Այդ անկումը հիմնականում կապված էր Ռուսաստանից (2,5 մլն դոլարով) եւ ԱՄՆ-ից (3,1 մլն դոլարով) փոխանցումների գումարի կրճատման հետ։ Դրամական փոխանցումների դինամիկան ըստ ընթացիկ տարվա ամիսների ներկայացված է ստորեւ ներկայացված առաջին գծապատկերում։

Չնայած օգոստոսի անկմանը, ընդհանուր առմամբ առկա է Ռուսաստանից փոխանցումների աճի միտում։ Դա բացատրվում է աշխատանքային միգրանտների (հատկապես նրանց, ովքեր զբաղված են շինարարության ոլորտում) աշխատանքի սեզոնայնությամբ։ Երկրորդ գծապատկերում ներկայացված են Հայաստան կատարված դրամական փոխանցումների ընդհանուր գումարի Ռուսաստանի եւ ԱՄՆ բաժինները ընթացիկ տարվա հունվար-օգոստոսին։

Ինչպես երեւում է գծապատկերից, Հայաստան կատարված դրամական փոխանցումներում Ռուսաստանի բաժինը կազմել է 41 տոկոս։ Հիշեցնենք, որ տարիներ առաջ այդ ցուցանիշը երկու անգամ ավելի էր։ Ի՞նչ գործոններ են հանգեցրել դրան։

Տասը տարի առաջ՝ 2011թ. օգոստոսին, Ռուսաստանից դրամական փոխանցումների գումարը կազմում էր 156,2 մլն դոլար։ Այս օգոստոսին այդ ցուցանիշը իջել է 85,5 մլն-ի։ Եվ այսպես, այդ շրջանում Ռուսաստանից դրամական փոխանցումների գումարը կրճատվել է 70,7 մլն դոլարով կամ 1,8 անգամ։ Ստացվում է, որ մեր հայրենակիցներն (ինչպես նրա քաղաքացի, այնպես էլ աշխատանքային միգրանտ) այդ երկրում  ավելի քիչ են փող ուղարկում Հայաստան։

Միգրացիայի վերաբերյալ Ռուսաստանի օրենսդրության խստացումը սահմանափակել է աշխատանքային միգրանտների հոսքն այլ երկրներից, այդ թվում Հայաստանից։ Սակայն, դրանից զատ, ազդեցություն է ունեցել նաեւ այլ գործոն։

Հայաստանից Ռուսաստան մեկնած շատ աշխատանքային միգրանտներ զբաղված են շինարարության ոլորտում։ Սովորաբար շինարարների բրիգադները այնտեղ նախապես պայմանավորվում են ԱՄՆ դոլարով իրենց աշխատավարձի մասին։ Օրինակ, ամսական մի քանի հարյուր դոլար։ Բայց իրականում ստանում են այդ աշխատավարձի համարժեքը ռուբլով։

Նշված տասը տարում ԱՄՆ դոլարը Ռուսաստանում ամրացել է մոտ 2,6 անգամ։ Դա հանգեցրել է ռուբլով աշխատավարձի համարժեք ավելացման։ Այսինքն՝ Ռուսաստանում միգրանտների ավելի փոքր թվաքանակի դեպքում նրանց միագումար աշխատավարձը ռուբլով ավելացել է։ Այստեղից էլ հնարավոր է դարձել ավելի շատ ռուբլի առանձնացնել հայրենիք փոխանցելու համար։

Մեր հաշվարկներով՝ այս տարվա օգոստոսին Հայաստան շատ ավելի շատ գումար է փոխանցվել, քան տասը տարի առաջ՝ 6.3 մլրդ ռուբլի՝ 4.5 մլրդ ռուբլու դիմաց: Սակայն թանկացած դոլարը (որին վերածվում էր փոխարկվող ռուբլին) զրոյի հասցրեց այդ աճը:

Փոխանցումները (այսինքն՝ դրամական օգնությունը) կազմում են Ռուսաստանից կատարվող փոխանցումների ընդհանուր գումարի մոտ 70 տոկոսը: Քանի՞ աշխատատեղ է անհրաժեշտ Հայաստանում այդպիսի ընդհանուր եկամուտ ապահովելու համար: Հաշվարկների համար մենք ընտրում ենք Ռուսաստանից կատարվող փոխանցումների գումարը եւ օգոստոս ամսվա միջին աշխատավարձը Հայաստանում (առանց հարկերի՝ 330 դոլարից պակաս): Այդպես, օգոստոսին Ռուսաստանից փոխանցումների ընդհանուր գումարին հավասար եկամուտ ստանալու համար կպահանջվի մոտ 180 հազար աշխատատեղ: Այդքան է ստացվում միջին աշխատավարձի դեպքում, որը հասանելի չէ առանց որակավորման աշխատողների համար: Չէ որ այդ ցուցանիշը ներառում է բարձր եւ միջին օղակի հսկայական աշխատավարձերը՝ ինչպես քաղծառայողների, այնպես էլ առեւտրային կազմակերպությունների անձնակազմի: Այնպես որ աշխատատեղեր (չնչին աշխատավարձով, որը բնորոշ է սովորական աշխատողներին) նշված 180 հազարից ավելին կպահանջվեն:

Սակայն միայն աշխատատեղերի ստեղծումը խնդիրը չի լուծի: Չէ որ տրանսֆերտները մեր երկրում նման սակավ արժույթի ամենակարեւոր աղբյուրներից են: Հիշեցնենք, որ մենք հսկայական դեֆիցիտ ունենք արտաքին առեւտրում: Օրինակ, այս տարվա հունվար-օգոստոս ամիսներին բացասական մնացորդը գրեթե 1.2 մլրդ դոլար է կազմել, որից 0.5 մլրդ դոլարը բաժին է ընկել նույն Ռուսաստանին: Եթե ​​մենք հրաժարվենք այդ երկրից աշխատանքային միգրացիայից, ապա փոխհատուցելու համար մենք պետք է ավելացնենք մեր արտահանումը տարեկան մի քանի հարյուր միլիոն ԱՄՆ դոլարով:

Համաձայնենք, որ, հաշվի առնելով Հայաստանի տնտեսության ներկա վիճակը, դրանք բացարձակ անիրատեսական խնդիրներ են: Բացի այդ, եթե աշխատանքային միգրանտները պետք է ընտրեն հայրենիքում չինչի աշխատավարձի եւ շատ անգամներ ավել ռուսական աշխատավարձի միջեւ, ապա նրանց պատասխանը պարզ է: Որակավորում չունեցող շինարարների բրիգադները սովորաբար ձեւավորվում են գյուղերում՝ լրացուցիչ եկամտի կարիք ունեցող տեղացի գյուղացիներից: Նրանց պետք է ոչ թե մշտական, այլ սեզոնային աշխատանք: Հենց այդ հնարավորությունն էլ նրանց տալիս է Ռուսաստանը:

Այնպես որ, ավելի լավ է հրաժարվել աշխատանքային միգրացիայի հետ կապված ֆանտազիաներից (ասում են, թե բոլոր միգրանտներին պետք է աշխատանքի տեղավորենք մեր երկրում) եւ լրջորեն զբաղվենք այս ոլորտում խնդիրների լուծմամբ: Ընդ որում՝ պետական ​​մակարդակով, այլ ոչ թե՝ մասնավոր կարգով: Բայց, չնայած այս հարցը բազմիցս բարձրաձայնվել է (այդ թվում՝ հենց միգրանտների կողմից), այս ուղղությամբ քայլեր չեն ձեռնարկվում:

Սմբատ Գրիգորյան