Հայկական դրամի նկատմամբ դոլարի փոխարժեքի անկման պատճառով Հայաստանում ՏՏ ոլորտը լուրջ խնդիրների առաջ է կանգնել։ Ինստիգեյթ ինժեներական ընկերությունների խմբի ֆինանսական տնօրեն Կորյուն Դավթյանի կարծիքով՝ այսօր ոլորտը կանգնած է կործանման եզրին, եւ եթե իրավիճակը չկայունանա, հետեւանքները կարող են աղետալի լինել։

20 տոկոս 

NEWS.am-ի հետ զրույցում մասնագետն ասաց, որ Հայաստանի ՏՏ ընկերությունների մեծ մասը զբաղվում է ծառայությունների եւ ապրանքների արտահանմամբ, եւ եկամուտների մոտավորապես 95 տոկոսսը  նրանք ստանում են դոլարով եւ եվրոյով, որոնք հետո փոխանակվում են դրամով։

Խնդիրն այն է, որ այսօր այդ ընկերությունների եկամուտները փաստացի նվազել են 20 տոկոսով, քանի որ այդքանով է արժեզրկվել դոլարը դրամի նկատմամբ։ Իսկ 18-20 տոկոսը Հայաստանում գործող ՏՏ ընկերության ընդամենը միջին եկամտաբերությունն է։

Ի՞նչ խնդիրների կարող է դա հանգեցնել

Ինչպես պարզաբանեց մասնագետը, տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում մրցակցությունը շատ մեծ է, եւ եթե ընկերությունը չկարողանա ապահովել իր աշխատակիցների աշխատավարձերի աճի անհրաժեշտ դինամիկան, նրանք հեշտությամբ կգրավեն այլ, ավելի մեծ ընկերությունների, որոնք ավելի քիչ են տուժում դոլարի արժեզրկումից։

«Հայաստանում տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտը կառուցվում է արդեն 20 տարի, եւ այժմ ամեն ինչ կորցնելու մեծ ռիսկեր կան։ Հետագայում այս ոլորտը վերականգնելը, նորից ոտքի կանգնեցնելը շատ դժվար կլինի, եթե ոչ՝ անհնար։ Մեր ընկերությունները աշխատում են միջազգային ընկերությունների հետ՝ 25 միլիարդ եւ ավելի կապիտալիզացիա ունեցող հսկաների հետ։ Երկար, շատ լուրջ աշխատանք պահանջվեց նրանց վստահությունը, գտնվելու վայրը ստանալու, նրանցից պատվերներ ստանալու համար։ Եվ հիմա, եթե չհաղթահարենք այս տուրբուլենտ գոտին, կարող ենք կորցնել այն ամենը, ինչին հասել ենք այս 20 տարիների ընթացքում»,-ասաց Կորյուն Դավթյանը։

Ըստ նրա՝ Հայաստանում ՏՏ ոլորտի «անկումը» կարող է տեւել ոչ թե տարիներ, այլ ընդամենը մի քանի ամիս։ Եվ եթե այսօր այլ երկրների ընկերությունները զբաղեցնեն հայկական ընկերությունների զբաղեցրած տեղը, ապա Հայաստանում ՏՏ ոլորտն անդառնալի վնաս կկրի։ Այդ իսկ պատճառով, ըստ փորձագետի, այնքան կարեւոր է հնարավորինս արագ երկրում կայունացնել իրավիճակը։

«Ինստիգեյթի օրինակով մենք մեր եկամտի մոտավորապես 98 տոկոսը ստանում ենք դրսից։ Իհարկե, մենք շահույթի 20 տոկոսը չենք դնում մեր գրպանը, այլ օգտագործում ենք ռեալ դպրոցը զարգացնելու համար, բուհերի տղաների համար կազմակերպում ենք նաեւ ինժեներական դասընթացներ, հետո նրանց ապահովում ենք աշխատանքով։ Եթե ​​շահույթ չունենանք, դժվար թե կարողանանք աշխատողներին աշխատավարձ տալ»,-ասաց Դավթյանը։

Ստարտափներ

ՏՏ ոլորտի բոլոր ընկերությունները տուժում են դոլարի հետ կապված իրավիճակի պատճառով, բայց փոքր ու միջինը, բնականաբար, ավելի լուրջ խնդիրների են բախվում, քան խոշորները։ Ստարտափները նույնպես ահռելի անբարենպաստ վիճակում են: Եթե ​​ստարտափը ստացել է, ասենք, 1 մլն դոլարի չափով ներդրում, եւ նրանց բոլոր հաշվարկները հիմնված են եղել այս գումարի վրա, ապա այսօր պարզվում է, որ նրանք 20 տոկոսով պակաս գումար ունեն, եւ այդ գումարը կարող է չբավարարել նախագծի բնականոն իրականացման համար։

Այնուամենայնիվ, դոլարի փոխարժեքի հետ կապված խնդիրների պատճառով  շատ խոստումնալից ստարտափներ կարող են պարզապես չհասնել իրենց նպատակներին եւ ձախողվել:

ՏՏ ոլորտի ՌԴ քաղաքացիներ

Վերջին ամիսներին շատ ռուսական ՏՏ ընկերություններ եւ ՏՏ ֆրիլանսերներ են տեղափոխվել Հայաստան։ Նրանց մուտքը նույնպես նպաստեց երկրում դոլարի անկմանը, քանի որ նրանք այստեղ փոխանակում են իրենց դոլարային միջոցները, եւ արտասահմանյան երկրներից Հայաստան տրանսֆերտների հոսքը նույնպես զգալիորեն ավելացավ։ 

Մյուս կողմից, եւ՛ ռուսական ընկերությունները, եւ՛ ՏՏ ոլորտի ֆրիլանսերներն այսօր Հայաստանում բախվում են նույն խնդիրների հետ, ինչ տեղական ընկերություններն ու մասնագետները։

Կայունություն

Հիմնական խնդիրը, ինչպես նշեց Դավթյանը, ոչ այնքան դոլարի փոխարժեքի, որքան կայունության բացակայության մեջ է, իսկ բիզնեսը, ինչպես գիտենք, կայունություն է սիրում։

«Եթե իմանանք, որ այսուհետ եւ առաջիկա 3 տարիներին մեկ դոլարը կարժենա, ասենք, 401-405 դրամ, բիզնեսը կգտնի նոր իրավիճակին հարմարվելու տարբերակը։ Բայց հիմա չգիտենք, թե ինչ կլինի հետո։ Ստացվում է, որ մենք հիմա երկու խնդիր ունենք. նախ՝ ՏՏ ոլորտն արդեն իսկ մեծ վնասներ է կրում դոլարի պատճառով, երկրորդ՝ կայունության նշաններ չկան։ Մենք չենք տեսնում, որ ինչ-որ բան արվում է այս ուղղությամբ, չենք տեսնում իրավիճակը կայունացնելու քայլեր, դիվերսիֆիկացում, ռիսկերի կառավարում չենք տեսնում»,-ասաց մասնագետը։

Լուծումներ

Կորյուն Դավթյանի խոսքով՝ ստեղծված իրավիճակից ելքեր, իհարկե, կան. Եվ որոշեքԴուք կարող եք գտնել ինչպես կարճաժամկետ, այնպես էլ երկարաժամկետ:

Օրինակ, ՏՏ ոլորտին կարող են աջակցել ճիշտ դրամավարկային քաղաքականությունը, հարկային առավելությունն ու  նույնիսկ ուղիղ սուբսիդիաները։

Նրա խոսքով՝ ՏՏ-ն այն ոլորտներից է, որը վճարել է ամենաբարձր եկամտահարկը երկրում։ 20 տարի շարունակ ոլորտը պարբերաբար հարկեր է վճարել։ Այս տարի, օրինակ, կարելի է հարկերը նվազեցնել, եւ սա մեծ աջակցություն կլինի ընկերությունների համար։ Կարող են լինել տարբեր սուբսիդիաներ, նույնիսկ ուղիղ։

Մասնագետը հիշեցրեց, որ արտահանումը, հատկապես բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում արտահանումը շատ կարեւոր է երկրի համար, եւ 21-րդ դարում պետությունը չի կարող նորմալ գոյատեւել առանց այդ ոլորտում պատշաճ զարգացման։ Իսկ Հայաստանում զարգացումը մինչ այժմ եղել է շատ լավ մակարդակի վրա․ չնայած համաճարակին եւ պատերազմին, վերջին 4-5 տարիների ընթացքում հանրապետությունում այս ոլորտում ստեղծվել է մոտ 5000 նոր աշխատատեղ, եւ ապրանքաշրջանառությունը զգալիորեն աճել է։ Հիմա, ըստ փորձագետի, պետք է հոգ տանել այս ոլորտի մասին, որպեսզի այն կարողանա օգուտ բերել երկրին։