Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ հակամարտության կտրուկ սրումը շատ տագնապալի նորություն է դարձել տարածաշրջանից դուրս շատերի համար։ Ես հասկանում եմ նրանց, որոնք Ռուսաստանից պահանջում են ինչ-որ վճռական միջամտություն կամ ինչ-որ արագ ու պարզ լուծումներ, բայց այստեղ դա հիմնականում անհնար է: Այս մասին Telegram-ի իր ալիքում գրել է Դաշնության խորհրդի փոխխոսնակ Կոնստանտին Կոսաչովը։
«Ռուսաստանի և առաջին հերթին անձամբ մեր նախագահի արժանիքն այն է, որ իրավիճակը երկար ժամանակ վերահսկվում էր ռուսական դիվանագիտության կարևոր նվաճման՝ Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների միջև եռակողմ պայմանավորվածությունների հիման վրա։
Եվ ես հատկապես կնշեի ռուսական խաղաղապահ զորակազմի առաքելությունը, և դա շատ հաջողված էր հակամարտության գոտում։ Իհարկե, դա առաջին հերթին մարդասիրական է։ Հնարավորության սահմաններում հրադադարի և խաղաղ բնակչության անվտանգության ապահովում։ Բայց ոչ պակաս կարևոր է այն փաստը, որ նա հանդես է եկել որպես համընդհանուր ճանաչված միջնորդ և ադրբեջանական և հայկական կողմերի միջև շփումների կազմակերպիչ։
Մեծապես նրա պատիվն է, որ վերջին ժամերին լարվածությունը սկսեց թուլանալ։ Տեղում ռուս զինվորականների ջանքերի շնորհիվ Երևանի, Ստեփանակերտի և Բաքվի իշխանությունների հետ երկխոսության արդյունքում հնարավոր եղավ համաձայնության գալ հրադադարի շուրջ։ Միաժամանակ ռուս խաղաղապահները կազմակերպել են տուժածների բժշկական օգնությունը և ամենավտանգավոր շրջաններից Ղարաբաղի խաղաղ բնակչության տարհանումը։
Սակայն նրանք, ովքեր ակնկալում են, որ այս զորախումբը խաղաղապահ մանդատից դուրս որևէ գործողություն կձեռնարկի, սխալվում են։ Ո՛չ Ռուսաստանը, ո՛չ էլ ռուսական զորակազմը իրավունք չունեն և մտադիր չեն որևէ մեկի կողմից մասնակցել ռազմական գործողություններին, փորձել լուծել կարգավիճակի հարցերը կամ «պարանը ձգեն» որևէ մեկի կողմը։
Եթե պաշտոնական Երևանը 2022 թվականի հոկտեմբերին և 2023 թվականի մայիսին Եվրամիության հովանու ներքո անցկացվող գագաթնաժողովներում Լեռնային Ղարաբաղը ճանաչեց որպես Ադրբեջանի տարածք, դա նրա ինքնիշխան որոշումն է, որի հետ պետք է հաշվի նստի Ռուսաստանը:
Եվ եթե Հայաստանում, կամ Ռուսաստանում, կամ որևէ այլ տեղ ինչ-որ տաքգլուխներ կոչ են անում, օրինակ, հայկական Գյումրիում տեղակայված ռուս զինվորականներին միջամտել ՀԱՊԿ անդամ Հայաստանի վրա ենթադրյալ հարձակման դեպքում, ապա իրավաբանորեն դա ամենևին էլ այդպես չէ: Հայաստանի կողմից ճանաչված Ադրբեջանի տարածքում դե յուրե տեղի են ունենում ռազմական գործողություններ։
Իհարկե, մնում են վիճելի հարցեր, մասնավորապես, Լեռնային Ղարաբաղում զինվորականների կարգավիճակի և տեղական իշխանությունների հետ կապված:
Բայց ավելի կարևոր է այն փաստը, որ բանակցությունների վերաբերյալ պայմանավորվածություններ կան ռուս խաղաղապահների միջնորդությամբ։ Սա նշանակում է, որ էսկալացիան կարող է զսպվել՝ չնայած որևէ մեկի շահագրգռությանը։ Այդ թվում՝ զուտ աշխարհաքաղաքական նպատակներով, օրինակ՝ ներկայացնելու Ռուսաստանի ենթադրյալ ձախողումը տարածաշրջանում։ Փաստորեն, ռուսական խազազապահ զորակազմը լիովին հաստատել է իր արդյունավետությունը, ունի աշխատողներ, եւ հակամարտության բոլոր կողմերի հետ շփումը թույլ չի տալիս վտանգավոր մարդասիրական հետևանքներ տեղի բնակչության համար:
Եռակողմ համաձայնագրերում ամենաբարձր մակարդակով 2020-2022 թթ. Ղարաբաղյան հիմնախնդրի խաղաղ կարգավորման բոլոր քայլերը բավականին հստակ ուրվագծվեցին։ Այս համաձայնագրերից դուրս գալը հղի է բռնության նոր բռնկումներով, և, հետևաբար, անհրաժեշտ է ընդհանուր ըմբռնում, որ տարածաշրջանում ոչ մի խնդիր չի կարող լուծվել ուժով, այլ միայն համբերատար բանակցությունների և տեղի բնակչության անվտանգության և իրավունքների հարգման ամուր երաշխիքների միջոցով: Ռուսաստանն այստեղ ակնհայտորեն ժողովրդի կողքին է, ինչպես նաև պայմանավորվածությունների ոգով ու տառով»,- գրել է Կոսաչովը։
