Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղի գրավումը կմեծացնի Բաքվի ճնշումը Հայաստանի վրա շարունակվող խաղաղ բանակցությունների ֆոնին եւ ժամանակի ընթացքում կնվազեցնի Ռուսաստանի ազդեցությունը Հարավային Կովկասում, գրում են Stratfor-ի վերլուծաբանները:
«Սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանը ռազմական գործողություն է սկսել Լեռնային Ղարաբաղում, որը հայերի կողմից վերահսկվող շրջան է Ադրբեջանի տարածքում։ Հաջորդ օրը Լեռնային Ղարաբաղի կատարեցին Ադրբեջանի պահանջներին՝ լուծարելով իրենց զինված ուժերը եւ թույլ տալով զինվորներին եւ տեղի բնակչությանը լքել տարածաշրջանը մարդասիրական միջանցքներով։ Ենթադրվում է, որ Հայաստանի զինծառայողները նույնպես լքել են տարածաշրջանը, թեեւ ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը կրկնել է Լեռնային Ղարաբաղում հայ զինծառայողների բացակայության մասին իր հայտարարությունը, քանի որ նրանք լքել են տարածաշրջանը 2021թ. նոյեմբերին կնքված հրադադարի համաձայնագրով։
Լեռնային Ղարաբաղի տեղացի աշխարհազորայինները զգալի փոքրամասնություն էին կազմում եւ եկան այն եզրակացության, որ հետագա դիմադրությունն ապարդյուն կլինի այն բանից հետո, երբ ադրբեջանական գործողության առաջին ժամերին նրանք զգալի կորուստներ կրեցին:
Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ Ադրբեջանի վերահսկողությունը կուժեղացնի նրա բանակցային հզորությունը Հայաստանի հետ խաղաղ բանակցություններում, Բաքուն կշարունակի սպառնալ Երեւանին ռազմական գործողություններով։ Մինչ այժմ Երեւանը հույս ուներ Զանգեզուրի տարանցիկ միջանցքի գործունեության վերաբերյալ զիջումներն օգտագործել Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրավունքների եւ կարգավիճակի վերաբերյալ Ադրբեջանի զիջումների համար: Սակայն՝ գրավելով Լեռնային Ղարաբաղը, Բաքուն փաստացի անհնարին դարձրեց նման առեւտուրը՝ զրկելով Հայաստանին խաղաղ բանակցությունների վրա ազդեցության մնացած լծակներից։
Վերադարձնելով իր ամբողջ ինքնիշխան տարածքը եւ վերականգնելով իր միջազգայնորեն ճանաչված սահմանները՝ Ադրբեջանը կօգտագործի իր առավելությունը ՝ սպառնալով հարձակվել Նախիջեւան տանող ցամաքային միջանցքի կամ հարավային Հայաստանի զգալի հատվածների վրա։
Թեեւ Հայաստանը, ամենայն հավանականությամբ, կփորձի դիմակայել այս բռնությանը Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության ենթադրյալ էթնիկ զտումների ֆոնին։ Պայմանների թվում կլինեն Զանգեզուրի միջանցքով Ադրբեջանի եւ Նախիջեւանի միջեւ ապրանքների տարանցման նվազագույն սահմանափակումները։
Քիչ հավանական եւ բարձր արդյունավետ սցենարում Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի դեմ Ադրբեջանի ռազմական գործողությունը կարող է լայնամասշտաբ պատերազմ հրահրել:
Պատերազմը կարող է բռնկվել, եթե հայ-ադրբեջանական սահմանի երկայնքով գնդակոծությունները զգալիորեն սրվեն, կամ, ավելի հավանական է, եթե Ադրբեջանը ռազմական գործողություն իրականացնի Զանգեզուրի միջանցքը գրավելու համար՝ իր Նախիջեւանյան էքսկլավի հետ տարածքային կապ ստեղծելու համար։ Վերջին սցենարը շատ ավելի հավանական է, որ կհանգեցնի Ադրբեջանի նկատմամբ Արեւմուտքի պատժամիջոցներին եւ երկրի կառավարության հետ համագործակցության կրճատմանը: Սակայն Բաքուն դժվար թե ձգտի այդ սցենարին, քանի որ ցանկանում է խուսափել տարածքների օկուպացիայի եւ անեքսիայի հետ կապված խնդիրներից՝ առանց միջազգային հանրության աջակցության։
Հակակառավարական եւ հակաադրբեջանական ցույցերը կարող են շարունակվել Հայաստանում, սակայն Փաշինյանը, ամենայն հավանականությամբ, կմնա իշխանության ղեկին, քանի որ ընդդիմությունը չափազանց թույլ է նրան տապալելու կամ նրա հեռացումը արդարացնելու նպատակով կենսունակ քաղաքական հարթակ առաջարկելու համար: Սեպտեմբերի 19-ի գիշերը ամբոխը հավաքվել էր Փաշինյանի պաշտոնական նստավայրի մոտ՝ պահանջելով նրա հրաժարականը եւ միաժամանակ հակաադրբեջանական եւ հակակառավարական կարգախոսներ վանկարկելով: Ոմանք նաեւ պահանջում էին անհապաղ պատերազմ հայտարարել Ադրբեջանին։
Երեւանում բողոքի ցույցերը, ամենայն հավանականությամբ, կշարունակվեն, բայց դժվար թե հանգեցնեն Փաշինյանի տապալմանը, քանի որ նրա ընդդիմախոսները քիչ գրավիչ քաղաքական այլընտրանքներ ունեն, որոնք կարող են արդարացնել նրա հեռացումը հայ հանրության առջեւ կամ Ադրբեջանի դեմ պայքարի վստահելի ռազմավարությունը:
Օրինակ, եթե ընդդիմախոսները փորձեն պաշտոնանկ անել նրան պաշտոնապես կամ պետական հեղաշրջման միջոցով՝ պնդելով, որ երկիրը պետք է հանդես գա ի պաշտպանություն Լեռնային Ղարաբաղի, դա կհանգեցնի լայնամասշտաբ պատերազմի, որը Հայաստանը, ամենայն հավանականությամբ, կպարտվի։ Արդյունքում դավադիրները դժվար թե մնան իշխանության ղեկին, ինչն անընդունելի է դարձնում այս տարբերակը ընդդիմության գործիչների համար։ Սակայն հայկական ընդդիմությունը, ամենայն հավանականությամբ, կշարունակի մեղադրել Փաշինյանին Լեռնային Ղարաբաղը կորցնելու մեջ։
Թեեւ Արեւմուտքը պատժամիջոցներով կսպառնա Ադրբեջանին, սակայն նման գործողությունները դժվար թե ազդեցություն ունենան։ Քանի որ ռազմական գործողություններն ամբողջությամբ սահմանափակված են Ադրբեջանի ինքնիշխան տարածքով եւ արդեն ավարտվել են, արեւմտյան կառավարությունները դժվար թե վճռականորեն արձագանքեն, թեեւ նրանք ճնշում կգործադրեն Ադրբեջանի վրա Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության հնարավոր էթնիկ զտման հարցում:
Հայաստանին կոնկրետ օգնություն ցույց չտալու այս դժկամությունը մեծապես կապված է համաշխարհային տնտեսության դանդաղեցման եւ Ուկրաինային աջակցելու Արեւմուտքի կողմնորոշման հետ։ Բացի այդ, Ռուսաստանի ազդեցության ոլորտից ավելի վճռականորեն դուրս գալու Հայաստանի մերժումը (ինչպես նաեւ ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիայի կողմից Ադրբեջանի անսասան աջակցությունը) նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն դժվար թե լրջորեն աջակցի Հայաստանին կամ մեկուսացնի Ադրբեջանին:
Լեռնային Ղարաբաղում Ադրբեջանի հաղթանակը վճռորոշ քայլ է Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի ազդեցության նվազեցման համար՝ հօգուտ Թուրքիայի եւ Արեւմուտքի:
Հայաստանի անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանը սեպտեմբերի 20-ին նշել է, որ Լեռնային Ղարաբաղի կորուստը արդյունք է Մոսկվայի կողմից 2020 թվականի նոյեմբերի հրադադարի վերաբերյալ իր պարտավորությունների չկատարման: Նրա մեկնաբանությունները վկայում են հայկական վերնախավում եւ ընդհանուր առմամբ հասարակությունում Ռուսաստանի հետ երկրի սերտ հարաբերությունների արժեքների թուլացման մասին։ Չնայած Հայաստանը դժվար թե ձգտի արագ դուրս գալ Ռուսաստանի գլխավորած կազմակերպությունների անդամակցությունից, ինչը կնվազեցնի նրա ազդեցությունը Բաքվի հետ բանակցություններում, նման խոսակցությունները, հավանաբար, թափ կստանան առաջիկա տարիներին:
Ռուսաստանը ձգտելու է հակազդել Հայաստանում իր նվազող ազդեցությանը՝ Ադրբեջանի եւ Թուրքիայի հետ սերտ հարաբերություններ կառուցելով։ Սակայն եւ՛ Ադրբեջանը, եւ՛ Թուրքիան տեղյակ են Ռուսաստանից եկող վտանգների մասին, այդ թվում ՝ քաղաքական միջամտության, ներխուժման եւ տնտեսական հարկադրանքի մասին: Ուստի Երեւանը, Բաքուն եւ Անկարան կձգտեն աստիճանաբար նվազեցնել ռուսական ազդեցությունը Հարավային Կովկասում։
Այդ նպատակով Հայաստանը, ամենայն հավանականությամբ, կձգտի Թուրքիայի հետ դիվանագիտական հարաբերությունների կարգավորմանը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ խաղաղության պայմանագրի կնքումից հետո: Սա ցույց է տալիս, որ երկարաժամկետ հեռանկարում եւ՛ Հայաստանը, եւ՛ Ադրբեջանը կխորացնեն իրենց կապերը Թուրքիայի (եւ, հավանաբար, Եվրամիության) հետ Մոսկվայի հաշվին ՝ ավելի լավ տնտեսական հնարավորությունների հեռանկարի սպասումով»։
