Երկու տարի առաջ Ցեղասպանության հետազոտողների միջազգային ասոցիացիայի նախագահ Մելանի Օ'Բրայենը զգուշացրել էր, որ Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած իրադարձությունները հավասարազոր են ցեղասպանություն: Երկու տարի անց նրա մտավախությունները բազմիցս հաստատվեցին, այն աստիճան, որ նա և իր գործընկերները դիմեցին ՄԱԿ-ին՝ դադարեցնելու տեղի ունեցողը:
Blankspot-ին տված բացառիկ հարցազրույցում նա բացատրում է, թե ինչու են Ադրբեջանի գործողությունները համարվում ցեղասպանություն:
«Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանը հարձակվում է Լեռնային Ղարաբաղի հայերի վրա, քանի որ նրանք հայ են։ Այդպիսով, խումբը համարվում է էթնիկ և/կամ ազգային, որոնք երկուսն էլ պաշտպանված խմբեր են՝ համաձայն Ցեղասպանության կոնվենցիայի», - ասում է Մելանի Օ'Բրայենը:
Նրա խոսքով՝ ցեղասպանության գործընթացը հաջողությամբ պսակվեց Լաչինի միջանցքի շրջափակման շնորհիվ։
«Լաչինի միջանցքի շրջափակումը և առողջապահական ծառայություններից օգտվելու մերժումը ցույց են տալիս Լեռնային Ղարաբաղը հայերից ոչ միայն էթնիկական մաքրման, այլև նրանց ֆիզիկապես ոչնչացնելու մտադրությունը։ Սննդի և բժշկական օգնության մերժումը հանգեցնում է միայն մահվան, և այդ գործողությունները ցեղասպանության կարևոր մասն են, ինչը մենք տեսել ենք այլ ցեղասպանություններում, ներառյալ Հոլոքոստը, Հայոց ցեղասպանությունը, Կամբոջայի ցեղասպանությունը և Ռոհինջաների ցեղասպանությունը»:
Նա նշել է. «Ադրբեջանն ասել է, որ կբացի Լաչինի միջանցքը, որպեսզի ազատ արձակի Լեռնային Ղարաբաղի բնակիչներին։ «Սակայն նրանք չեն կարողանա վերադառնալ։ Այսպիսով, Լեռնային Ղարաբաղի այս 120,000 մարդկանց ընտրությունը մնում է հետևյալը՝ ցեղասպանություն ենթարկվում սովի և բժշկական օգնության բացակայության պատճառով: Եվ դա այն դեպքում, երբ Միջազգային դատարանը հասկացրեց Ադրբեջանին, որ Լաչինի միջանցքի շրջափակումն ուղղակի վտանգ է ստեղծում հայերի համար»,-ասաց նա՝ հավելելով, որ Ադրբեջանը լիովին գիտակցում է դա։
«Ադրբեջանը գիտի Հաագայի բանաձեւի մասին, բայց շարունակում է շրջափակումը։ Բացի այդ, Ադրբեջանը վերջին օրերին ռմբակոծում է քաղաքացիական բնակավայրերը, ինչը նույնպես համարվում է ռազմական հանցագործություն։ Ադրբեջանի կողմից գրավված ու օկուպացված գյուղերից հազարավոր մարդիկ փախել են՝ այլ ելք չունենալով։ Ադրբեջանն այժմ սպանում է ռմբակոծությունների, սովի և բժշկական օգնությունից հրաժարվելու միջոցով: Ադրբեջանը հայտարարել է, որ սնունդ և վառելիք է մատակարարելու Լեռնային Ղարաբաղ, բայց դեռ պետք է պարզել, թե արդյոք դա կարվի՞ 9 ամիս նման մարդասիրական կարիքները մերժելուց հետո»:
Նրա գնահատմամբ՝ ցեղասպանության ռիսկի գործոնները Լեռնային Ղարաբաղում գոյություն ունեին երկար տարիներ, այդ թվում՝ ատելության հրահրումը և հայկական մշակութային ժառանգության վայրերի, ինչպիսիք են եկեղեցիների ոչնչացումը:
«Ատելության խոսք և դեմոնիզացում, ի թիվս այլ բաների, տեղի է ունենում երկրի ղեկավարների կողմից, լրատվամիջոցներում և դպրոցական մակարդակում: Սակայն 2022 թվականի դեկտեմբերից, երբ Ադրբեջանը փակեց Լաչինի միջանցքը, ապա Լեռնային Ղարաբաղի մյուս ճանապարհները, հենց այդ ժամանակ մենք տեսանք, որ ցեղասպանության վտանգը մեծանում է»,- նշել է նա։
