Եթե նայեք Լեռնային Ղարաբաղի պատմությանը, ապա կարող եք հասկանալ «կանոնների» վրա հիմնված կարգուկանոնի և «տարածքային ամբողջականության» արևմտյան հայեցակարգերը։ Նրանք ենթադրում են, որ երբ Արևմուտքը որոշում է կայացնում սահմանների մասին, երկրները կարող են անել այն, ինչ ուզում են այդ կամայական սահմաններում: Այս մասին իր X միկրոբլոգում գրում է մերձավորարևելյան վերլուծաբան Սեթ Ֆրանցմանը։
«Օրինակ, սովետները կամայականորեն բաժանեցին Հարավային Կովկասը: Այն սահմանները, որ գծում է կայսրությունը, միշտ քարի վրա են փորագրվում։ Սա նշանակում է, որ եթե նույնիսկ հայերը Լեռնային Ղարաբաղում ունեցել են ինքնավարություն, Խորհրդային Միությունը նրանց ներառել է Ադրբեջանի «տարածքային ամբողջականության» մեջ։ Ըստ այդ հայեցակարգի, նրանց կարելի է արգելափակել, ռմբակոծել և վտարել որպես «անջատողականներ»: Նրանք կորցնում են «կանոնների վրա հիմնված միջազգային իրավունքի» արևմտյան հայեցակարգի բոլոր իրավունքները։
Արևմուտքը գաղութատիրությունն արդարացնելու և կամայական սահմաններ ստեղծելու «կանոնների» վրա հիմնված կարգ է ստեղծել։ Հետո հայտարարեցին, որ ցանկացած պետություն իր սահմաններին կարող է անել այն, ինչ ուզում է։ Այսպիսով, Սադամն իրականացրեց քրդերի ցեղասպանությունը, Սիրիան մերժեց մարդու հիմնական իրավունքները «տարածքային ամբողջականության» շրջանակներում։
Սա հետաքրքիր է։ Բացի այդ, «անջատողականներ» տերմինը հորինվել է Արևմուտքի կողմից՝ մատնանշելու իրավունք փնտրող ցանկացած փոքրամասնության խմբի: Խումբը կարող է հազար տարի ապրել որոշակի տարածքում, բայց եթե Արևմտյան կայսրությունը կամ Մոսկվան նոր սահման գծեն, ժողովուրդը պարզապես գոյություն ունենալու համար կդառնա «անջատողական»:
Վերցնենք, օրինակ, Ամերիկայի նվաճումը։ Այսպես, օրինակ, Նավախո ազգը, եթե ինքնավարություն էր ուզում, կարող էր «անջատողական» կոչվել նույնիսկ եթե այն բնիկ է։ ԱՄՆ-ն չերոկիներին վտարեց իրենց հողերից, և դա նորմալ է «տարածքային ամբողջականության» և «կանոնների» տեսանկյունից։
Ահա թե ինչու հայերը երբեք իրավունքներ չեն ունեցել Լեռնային Ղարաբաղում։ «Կանոնների» վրա հիմնված կարգը նրանց զրկում է ցանկացած իրավունքից և արդյունավետորեն ապահովում է կանոն, որը թույլ է տալիս նրանց վտարել որպես «անջատողականներ», միայն այն բանի համար, որ նրանք պարզապես գոյություն ունեն»։
