Մի ուրվական է շրջում Կովկասով` խաղաղության պայմանագրի ուրվականը: Սակայն նա արդեն առաջին ամիսը չէ, որ թափառում է, եթե ելակետ վերցնենք 2023 թվականի սեպտեմբերին տեղի ունեցած երրորդ ղարաբաղյան պատերազմը։ Դրա մասին սոցցանցերում գրել է ռուս քաղաքագետ Սերգեյ Մարկեդոնովը։
«2024 թվականի նոր տարվա նախաշեմին Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև համաձայնագրի մոտալուտ ստորագրման վերաբերյալ կանխատեսումների պակաս չկար։ Բայց արդեն օգոստոսն է։ Եվ կովկասյան երկու պետությունների հաշտեցման ուղղությամբ առաջընթացն ակնհայտ չի թվում:
Սակայն վերջին մի քանի օրերին երջանիկ ժամի մոտենալու մասին խոսակցությունները կրկին ակտիվացել են: Ադրբեջանի և Հայաստանի ներկայացուցիչները հաստատել են, որ պատրաստ են խաղաղ համաձայնագրի տեքստից բացառել տրանսպորտային հաղորդակցությունների բացման հարցը։
Այս լուրը նախ հայտարարեց Ադրբեջանի նախագահի հատուկ հանձնարարությունների գծով ներկայացուցիչ Էլչին Ամիրբեկովը, իսկ հետո նույն թեզը հաստատեց ՀՀ ԱԳՆ մամուլի քարտուղար Անի Բադալյանը։ Արդյո՞ք սա նշանակում է, որ մեզ ճեղքում է սպասվում:
Այս հարցին պատասխանելու համար նախ պետք է հստակ սահմանազատել այնպիսի հասկացություններ, ինչպիսին են խաղաղության փաստաթղթի ստորագրումն ու իրավիճակն աշխարհում, ինչպիսին են պատերազմի բացակայությունը և երկկողմ հարաբերությունների նոր օրակարգի անցումը:
Հակամարտությունների պատմության մեջ կան բազմաթիվ օրինակներ, երբ համաձայնագրերի, ճանապարհային քարտեզների և այլ երկկողմ ու բազմակողմ փաստաթղթերի ստորագրումը չի հանգեցրել առճակատման ավարտին։ Հակամարտությունների լուծումն առհասարակ բաժնեգծով չի զարգանում։
Ակնհայտ է, որ Բաքուն մեծապես շահագրգռված է արագացնել խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումը։ Սեպտեմբերին երկրում տեղի կունենան խորհրդարանական ընտրություններ։ Ինչպես նախագահական քարոզարշավը, այնպես էլ դրանք տեղի կունենան նախատեսված ժամկետից շուտ։ Եվ կոչ է արվելու լեգիտիմացնել հետղարաբաղյան նոր իրողությունները։
Առաջին հայացքից Ղարաբաղի հարցը հեռու է կլիմայական օրակարգից։ Ինչպես գիտեք, նոյեմբերին Ադրբեջանը կհյուրընկալի կլիմայական ամենամյա հեղինակավոր գագաթնաժողովը։ Բայց առավել ուշադիր ուսումնասիրելուց հետո մենք կհայնաբերենք, որ.
Բաքուն ձգտում է վերջնականապես փակել ղարաբաղյան գեշտալտն ու ցույց տալ նոր առաջնահերթություններ և ծրագրեր։ Այստեղից էլ՝ 2024 թվականի աշնանային նշանակալի իրադարձություններից առաջ համաձայնագիրը ստորագրելու ցանկությունը։
Հայաստանի իշխանությունների համար կարևոր է նաև չհապաղելը: Ընդդիմադիր ուժերի դեմ նախնական առավելություն ունենալով՝ Հայաստանի իշխանությունը ձգտում է «հարցը լուծել այստեղ և հիմա»։ Հակառակ դեպքում, եթե նման նախնական առավելությունը հալվի, գլխացավանքի մեջ կհայտնվի: Ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին ուրվագծի առումով:
Բայց տրանսպորտի և հաղորդակցության հարցը, չնայած իր կարևորությանը, հեռու է խաղաղության համաձայնագրի ամբողջ ճաշացանկը սպառելուց։ Սահմանի սահմանագծումն ու սահմանազատումը մնում է չհամաձայնեցված: Առանց միջպետական սահմանների սահմանման, ընդհանուր առմամբ անհասկանալի է, թե որտեղ է որ երկիրն է սկսվում և վերջանում:
Ընդսմին, սա դեռ ամենը չէ: Վերոնշյալ Էլչին Ամիրբեկովը վերջերս ԱՄՆ կատարած այցի ժամանակ կրկին կրկնեց պաշտոնական Բաքվի այն կարևոր թեզը. Հայաստանի հիմնական օրենքը պետք է շտկվի, որպեսզի նախկին Հայկական ԽՍՀ-ի և ԼՂԻՄ-ի միասնության գաղափարը բացառվի։ Ադրբեջանն այս կերպ փորձում է ռիսկերը «հեջավորել»:
Բայց եթե անգամ Հայաստանի իշխանությունն այս ճանապարհով գնա, սահմանադրական բարեփոխումները հեշտ գործընթաց չեն։ Եվ նույնիսկ հայաստանյան ընդդիմության թուլությունը, նրա շարքերում միասնականության բացակայությունը արագ արդյունք չեն երաշխավորում»,- գրել է փորձագետը։
