Արդեն 10 տարի «Հայֆիլմ» կինոստուդիայում ֆիլմեր չեն նկարահանվում, տաղավարները դատարկ են, մասնագետների հավաստմամբ, լավագույն ակուստիկա ունեցող ձայնագրման ստուդիան լքված է, տեխնիկան՝ այնքան հնամաշ, որ դրանք կարող են ծառայել միայն որպես թանգարանային նմուշ, իսկ շինությունը, ընդհանուր առմամբ, կապիտալ վերանորոգման կարիք ունի: Այս ամենը երբեմնի հզոր կինոստուդիային արժեցավ ընդամենը 600. 000 դոլար, գումարած հարկադիր պարապուրդի 10 տարին: Ինչպես կինեմատոգրաֆիստներն են հավաստում, կինոստուդիայի սեփականաշնորհման որոշումը կայացրել են հենց իրենք` ճնշող մեծամասնության համաձայնությամբ:

Ազգային կինոկենտրոնի տնօրեն Գեւորգ Գեւորգյանն էլ այն մարդկանցից մեկն է, ով ժամանակին հավատում էր սեփականաշնորհված ստուդիայի վարդագույն ապագային: Այսօր արդեն նա այդ մասին խոսում է մեծ վերապահումով, ափսոսանքի մաժորային նոտաներով, բայց զգույշ: Եղածն արդեն եղած է, անցած 10 տարին էլ հետ չես բերի: Ոչինչ, որ կինոգործիչների ճնշող մեծամասնությունն ուղղակի ինքնակամ խաբվեց, որ նրանք նույնիսկ մինչեւ վերջին պահը չիմացան՝ ում են վաճառում կինոստուդիան: Կրկին ոչինչ, որ ընթացիկ  ակնհայտ խոտանների մասին բարձրաձայնելիս նրանց լռեցրին, ասենք, օրինակ հենց այսպես. «Ի՞նչ եք ուզում մեզանից, ահա Ձեր պայմանագիրը, որտեղ գրված է  այսպես…»: Ոչինչ, որ կինոյի տերն արդեն կինո ստեղծողը չէր, բայց այսպես շարունակվել այլեւս չի կարող:

NEWS.am-ի հետ զրույցում Ազգային կինոկենտրոնի տնօրեն Գեւորգ Գեւորգյանը կինեմատոգրաֆիստներին կոչ է անում նորից միավորվել` այս անգամ կորցրածը վերադարձնելու նպատակի շուրջ:

Պարոն Գեւորգյան, առաջին անգամ, մամուլի փախանցմամբ, օրեր առաջ  Ձեզանից լսեցինք,  որ քայլեր եք ձեռնարկում  «Հայֆիլմ» կինոստուդիան հետ վերադարձնելու նպատակով: Ինչպե ՞ ս է հնարավոր անել դա:

Ասել, թե քայլեր ենք ձեռնարկում, չափազանցված է, որովհետեւ, ըստ էության, մտահոգություն ենք հայտնել: Քայլեր ես չեմ կարող ձեռնարկել, որովհետեւ դա իմ  իրավասությունների մեջ չէ: Գոյություն ունի պայմանագիր  եւ պայմանագրային կողմեր: Միայն նրանք կարող են քայլեր ձեռնարկել։ Ես մտահոգություն եմ հայտնել, որ պայմանագրով նախանշված ժամկետը` 10 տարին  արդեն լրանում է, իսկ պայմանավորվածությունները,  ըստ էության, համարյա չեն կատարվել, կամ կատարվել են շատ քիչ: Տասներորդ տարին արդեն շուտով լրանում է, բայց մենք չունենք այն «Հայֆիլմը» , որի մասին երազում էինք, եւ որը մեզ խոստացել էին` տեխնիկապես հագեցած, գեղեցիկ, տաք, հարմարավետ տաղավարներով, ձայնագրման ստուդիաներով.  մի խոսքով, այն պայմանները, որոնցով կարելի է ֆիլմ նկարահանել, ինչպես արվում է «Մոսֆիլմ»-ում եւ այլուր:

Այդ ամենը ձեզ խոստանո՞ւմ էին:

Դա ոչ միայն խոստում էր, այլ պայմանագրային պարտավորություն`ստեղծել տարածաշրջանում լավագույն կինոստուդիան, ինչպես  նաեւ  իրականացնել կինոստուդիայի ամբողջ արտադրանքի` ֆիլմերի թվայնացման ծրագիրը, որին ես դեռ սկզբից դեմ էի եւ պայքարում էի հասնելու նրան, որ պայմանագրում նշվեր ֆիլմերի վերականգնում, ոչ թե թվայնացում: Դրանք շատ տարբեր բաներ են:

Ինչո ՞ վ:

Թվայնացումը ընդամենը կրիչի փոփոխություն է` այսինքն ժապավենի  վրա  նկարահանված ցանկացած ֆիլմ կարելի է փոխանցել էկրանին, այնտեղից տեսախցիկով նկարահանել, կլինի թվայնացում, ինչը մենք ինքներս էլ կարող էինք անել: Վերականգնումը լրիվ ուրիշ պրոցես է, որը ենթադրում է շատ թանկ ու  աշխատատար պրոցես` կադր առ կադր պետք է վերականգնվի: Հիմա Ազգային կինոկենտրոնը Մարտին Սկորսեզեի ֆոնդի հետ ունեցած պայմանավորվածության համաձայն անվճար վերականգնում է Սերգեյ  Փարաջանովի «Նռան գույնը»:  Այս ֆոնդը ստեղծվել է աշխարհի լավագույն կինոարժեքները պահպանելու համար եւ, որպես այդպիսին ընտրվել է Փարաջանովի ֆիլմը, որի վրա այս պահի դրությամբ ծախսվել է արդեն 250.000 եվրո գումար: Սա ասում եմ, պատկերացում տալու  համար, որ թվայնացումն ու վերականգնումը լրիվ տարբեր բաներ են: Եւ հիմա, երբ մենք սեփականաշնորհած կողմին ասում ենք, որ ձեր թվայնացրած ֆիլմերը թե ձայնի, թե պատկերի առումով հիմնականում  խոտան են, այդ մարդիկ  մեզ պատասխանում են .

«Ի ՞ նչ եք ուզում մեզանից, ահա Ձեր պայմանագիրը, այստեղ գրված է՝ թվայնացում…»

Ստացվում է, որ ի սկզբանե խոստացված ոսկե սարերը խա՞ յծ  էին:

Եթե վերադառնանք 10 տարի հետ, իրականում այլ խնդիր եղավ: Սեփականշնորհման պրոցեսը կապված էր բոլորովին այլ մարդու` Խաչիկ Խաչիկյանի անվան հետ, որը մեզ ներկայացրեց շատ լավ ծրագիր` արտակարգ ոգեւորիչ եւ հուսադրող: Դա քննարկվեց ոչ միայն անխտիր բոլոր կինեմատոգրաֆիստների հետ, այլեւ այլ միությունների ղեկավարների մասնակցությամբ: Այն ժամանակ նրանք մեզ նույնիսկ ասում էին` երնեկ ձեզ, որ այսպիսի մարդ է հայտնվել, եւ կինոն փրկվեց, այդպիսի մեկն էլ հայտնվեր մեր միությունների համար… Բայց վերջին պահին, երբ արդեն մրցույթը հայտարարված էր, եւ պրոցեսը իրավաբանորեն ձեւակերպված, այդ մարդը բոլորիս համար անսպասելի ու անհայտ պատճառներով հրաժարվեց ծրագրի իրականացումից: Մրցույթին մասնակցեց «Գաֆեսճեան» հիմնադրամը:

Ըստ Էության, նա հենց այդպես էլ պետք է աներ ...

Ես հիմա չեմ կարող դա հստակ ասել, որովհետեւ փաստեր չունեմ,  հետեւաբար իրավունք էլ չունեմ:  Միակ փաստն այն է, որ մրցույթն օրինական կարգով արդեն  հայտարարված էր,  իսկ մենք հասկացանք, որ  այդ իրավիճակում որեւէ մեկն ավելի լավ առաջարկություն չէր կարող ներկայացնել, քան «Գաֆեսճեան» հիմնադրամը:  Կար երկրորդ առաջարկ եւ, բնականաբար, դա հաղթեց: Բայց ասեմ, որ այդ առաջարկի մեջ էլ պահպանված էին գրեթե բոլոր պայմանները, ինչ նախորդն էր առաջարկում, ուղղակի ի տարբերություն առաջինի, ում հետ մենք 6 ամսից ավելի շփվել էինք, միասին քննարկել նախագծի շատ կետեր,  «Գաֆեսճեանի»  հետ մենք ընդհանրապես ծանոթ չէինք, նույնիսկ չգիտեինք, թե էլ ուրիշ  ովքեր են մրցույթին մասնակցելու հայտ ներկայացրել, որ այդ թվում կա նաեւ  «Գաֆեսճեան» հիմնադրամի անունը: Ֆորմալ իմաստով «Գաֆեսճեանի» առաջարկը վատը չէր, որովհետեւ եթե այն իրականացվեր նույնությամբ,  ինչպես  նկարագրված էր մրցույթի կետերում, մենք այսօր բոլորովին այլ կինոստուդիա կունենայիք:

Բայց չունեցանք, եւ հիմա 10  տարվա հեռավորությունից նայելով ` պայմանագրով նախատեսված կետերից քանի ՞ տոկոսն է ի վերջո կատարվել:

Հստակ չեմ կարող ասել: Պայմանագրով նախատեսված էր, որ իրենք ըստ փուլերի  հաշվետվություն պետք է ներկայացնեին գույքի կառավարման վարչությանը: Չգիտեմ՝ ինչ հաշվետվություն է ներկայացվել: Կարող եմ միայն դրսի մարդու հայացքով ենթադրել, որ ըստ էության հայկական ֆիլմ չի նկարահանվել, ստուդիան չի վերանորոգվել, ինչպես իրենք էին խոստացել` ամբողջովին, տեխնիկապես չի վերազինվել: Միայն գիտեմ, որ եթե գոնե տեխնիկա լիներ, ապա այսօր Հայաստանում նկարահանվող ֆիլմերի համար Վրաստանից  կամ Ուկրաինայից այն չէինք վարձակալի: Նորից եմ կրկնում` ես  միայն կարող եմ ենթադրել, որ այդ տեխնիկան  չկա,  կամ գուցե կա ու, ասենք, «Հայֆիլմի» պահեստներում փակի տակ է:

Բայց դա տրամաբանությունից դուրս կլիներ` տեխնիկան կա, բայց 10 տարի պահեստնում փակի տա ՞ կ է….

Համենայն դեպս,  մի բան կարող եմ հստակ ասել` անցած 10 տարվա մեջ մենք դրանից չենք օգտվել: Թե չէ հանկարծ չստացվի՝ ասենք չկա  ու նորից սուտ դուրս գանք, այնպես,  ինչպես եղավ  թվայնացման հարցի հետ կապված  թյուրիմացությունը` մասնագիտական հանձնաժողովը արձանագրություն կազմեց, որ իրենց կատարած թվայնացումը խոտան է, ըստ էության ոչինչ չի արվել, չեն վերականգնվել ֆիլմերը, բայց իրենք պայմանագրով կարողացան ապացուցել, որ նշված է եղել թվայնացում, ոչ թե վերականգնում: Հետեւաբար,  հիմա եթե ասեմ՝ 10 տարի է տեխնիկա չկա, նրանք ինձ կարող  են ասել` արի տես, որ  պահեստներում լիքը տեխնիկա է. բերել ենք, բայց չենք տվել օգտագործման…

10 տարին  չափազանց շատ ժամանակ չէ ՞ ր հասկանալու,  որ կինոստուդիան դատապարտված է լիակատար անգործության:

Ստացվեց, որ մենք` կինեմատոգրաֆիստների եւ արվեստագետների հսկա  բանակով հավաքվեցինք, համաձայնություն տվեցինք եւ պարզվեց` սխալվեցինք… Հիմա ես որքան հիշում եմ, թեեւ ինքս չեմ ստորագրել` պայմանագրի մեջ կա կետ, որով, եթե պայմանագրային պարտավորությունները ժամկետում չեն կատարվել, իրավասությունները անցնում է  այն կողմին, որը ստորագրել է: Բայց մի կետ էլ կա, որով նախանշված է, որ մենք իրավունք չունենք այն  որեւէ երրորդ կողմին տալու, մինչեւ պայմանագրի ժամկետի լրանալը: Ես միշտ մտածել եմ, որ եթե մենք ժամանակից շուտ մտահոգվենք, հերթական անգամ կարող ենք հայտնվել սխալվածի կարգավիճակում:  Հիմա 9-րդ տարին է, ու չեմ կարծում, որ  մնացած 1 տարում հնարավոր լինի իրականացնել այն, ինչը չի արվել անցած 10 տարիների ընթացքում:

Ես լսել եմ պայմանագրով նախատեսված 50, ոչ թե 10 տարի: Ինչի ՞ն է դա վերաբերում:

50 տարին վերաբերում է միայն թվայնացման ծրագրին, ինչը նորից եմ կրկնում` մինչեւ հիմա արվել է խոտանով: Ինձ համար շատ ցավալի է գիտակցել, որ նախկին Խորհրդային Միության գրեթե բոլոր երկրներում կինոստուդիաները պահպանվեցին, իսկ մենք գայթակղվեցինք շատ գեղեցիկ խոստումներով, խայծը կուլ տվեցինք ու…

Պարոն Գեւորգյան, եկեք ընդունենք, որ կինեմատոգրաֆիստներն այդքան միամիտ չէին, ամեն դեպքում:

Չէ, չէ հավատացեք, որ այս պարագայում միամիտ գտնվեցինք…

Բայց կային չէ՞ մարդիկ, ովքեր ի սկզբանե դեմ էին սեփականաշնորման պրոցեսին:

Մի քանի օր առաջ կինոռեժիսոր Հարություն Խաչատրյանն այս թեմայով հարցազրույց է տվել եւ ասել, որ ինքն ու կինոգետ Միքայել Ստամբոլցյանը դեմ էին: Գիտեք, ես չեմ հիշում, որ նրանք դեմ լինեին, բայց կարող է պատահել, թեեւ այստեղ դեմ ու կողմի խնդիր չպիտի լիներ, որովհետեւ ծրագիրը շատ լավն էր: Այ ուրիշ խնդիր է,  որ չիրականացավ. դա հարցի մյուս կողմն է արդեն, բայց պետք չէ մեզ  վրա դրա համար հանցագործի պիտակներ կպցնել, անիծել, քննադատել: 

Հաղթողի տեսակետից նա այդ  իրավունքը, իհարկե, ունի:

Ստացվեց, որ այսօրվա դրությամբ նա ճիշտ է, բայց հայտարարել, որ այն մարդիկ, ովքեր վաճառեցին, հիմա ուզում են հետ բերել, ազնիվ մոտեցում չէ, որովհետեւ վաճառողները, ըստ էության, իր կոլեգաներն էին` կինեմատոգրաֆիստները: Հա, բան չունեմ ասելու` սխալվեցինք, բայց ընկածին չի կարելի խփել, միայն դա կասեմ:

Իրատեսական ի ՞ նչ  ելքեր  կան այս իրավիճակում:

Կարծում եմ,  որ «Հայֆիլմը» պետք է նորից վերադառնա կինոյին: Որոշակի ներդրումների պարագայում կարելի է հրաշալի պայմաններ ստեղծել կինոյի զարգացման համար: Տաղավարներ կան, որ չեն օգտագործվում, ձայնագրման ստուդիա կա, որ այսօր կարելի է ասել լավագույնն է, պարզապես պետք է թվային տեխնիկայով հագեցվի: Կինեմատոգրաֆիստներին կոչ եմ անում մի կողմ թողնել սեփական ամբիցիաները, հիմա վիճելու ժամանակը չէ, մենք լուրջ խնդիր ունենք վերադարձնելու կորցրածը: Հիմա պետք է միավորվել ու միասնական ձեւով հետ բերել կինոստուդիան:

Ձեր կարծիքով, ինչո ՞ ւ այդ գործընթացը տապալվեց, ինչո ՞ ւ  չիրագործվեցին  պայմանագրով նախատեսված  կետերը:

Ճիշտն ասած, չգիտեմ, չեմ կարող ասել, ինձ համար դա մութ է… Ես մի անգամ առիթ ունեցա այս հարցը բարձրաձայնել, բայց ինձ ասացին, որ պարոն Գաֆեսճեանն այս պահին միակ մարդն է, որ այս երկրում ներդրումեր է անում:  Քանի որ նրա անվան եւ անձի հետ էր կապված` հույս էր ներշնչում:

Պարոն Գեւորգյան, Դուք անձամբ Ձեզ մեղավոր զգո ՞ ւմ եք կինոստուդիայի ներկայիս վիճակի համար:

Երեւի թե պիտի մտածեինք էլի, որ չի ստացվի…. Ախր այնքան լավն էր առաջարկը…Բայց հիմա, երբ փաստի առաջ ենք հայտնվել, զգում եմ որ մեղավոր ենք, որովհետեւ պիտի հավատայինք եւ միաժամանակ չհավատայինք … Չգիտեմ, չեմ կարող ասել…

Նվարդ Մանվելյան