Անցյալ տարին նշանավորվեց գյուղատնտեսության ոլորտում մեծ կորուստներով, այդ թվում հացահատիկի բերքի առումով:

Նախ `կանխատեսումների մասին: Անցյալ տարվա մայիսին ՄԱԿ Պարենի եւ գյուղատնտեսության կազմակերպությունը (FAO) հացահատիկի բերքի «միայն» 3 տոկոսով անկում էր կանխատեսել: Այնուամենայնիվ, եղանակային անբարենպաստ պայմաններն ավելի ազդեցիկ գտնվեցին, քան այդ հեղինակավոր միջազգային կառույցի գնահատականները: Հայաստանում հացահատիկի համախառն բերքատվության ծավալը նվազեց գրեթե կիսով չափ (49.9 տոկոսով):

Բերքահավաքի ծավալների անկումը, բնական է, անմիջապես չի ազդում, քանի որ նախորդ տարվանից պահուստներ կան: Այսպիսով, Հանրապետությունում հացահատիկի ընդհանուր պաշարները (ներառյալ ներմուծման) 2016-ի սկզբին կազմել են 583 հազ. տոննա, իսկ հաջորդ տարի են տեղափոխել 591 հազար տոննա: Հացահատիկային կուլտուրաների արտադրությամբ  զբաղվող ֆերմերները հավաքված բերքի մի մասը թողնում են որպես սերմացու, ինչպես նաեւ իրենց սեփական տնտեսությունում վերամշակման համար: Հայտնի է, որ որոշ զարգացած երկրներում բնակչության մեկ շնչի հաշվով հացի սպառումը միշտ ավելի քիչ է եղել, քան ԽՍՀՄ-ում, իսկ այժմ հետխորհրդային հանրապետություններում, այդ թվում`Հայաստանում: Հացը, որը տարբերվում է բարձր կալորիականությամբ, ավելի էժան է, քան շատ այլ հիմնական սննդամթերքները (միս, ձուկ եւ այլն): Հետեւաբար, սահմանափակ բյուջե ունեցող ընտանիքների համար դա ամենակարեւոր եւ հիմնական սննդամթերքն է: Բայց ոչ միայն դրանով է բացատրվում  հացի պահանջարկը. Հայաստանի բնակիչները, անկախ եկամուտից, հատուկ վերաբերմունք ունեն այս մթերքի նկատմամբ:

Վերադառնալով զարգացած երկրների թեմային,  մեկ փաստ նշենք. չնայած հացի օգտագործման համեմատաբար ցածր մակարդակին, նրանք ունեն մեկ շնչի հաշվով ցորենի արտադրության բավականին բարձր մակարդակ:

Հայաստանում, երկու տարի առաջ, անասունների համար հատկացվող ցորենի հարաբերակցությունը բերքի ծավալի հետ մոտ 37 տոկոս էր:

Չնայած տոկոսները քիչ չեն, մեզանում անասնաբուծության վիճակը ցանկանում է լավագույնը թողնել: Չէ որ հացահատիկները մեզ մոտ շատ քիչ են: Օրինակ, համեմատաբար բարգավաճ 2016 թվականին ցորենի ռեսուրսների 43 տոկոսն ապահովվել էր ներմուծման միջոցով: Անցյալ տարի մատակարարման բաժինը արդեն գերազանցել էր 64 տոկոսի շեմը:

Մեր երկրում միջին ֆերմերը ցորեն է աճեցնում նաեւ հաց թխելու համար: Ֆերմերային տնտեսությունների կողմից սեփական ռեսուրսների օգտագործման մասին տեղեկատվությունը տրվում է «հացահատիկային եւ լոբահատիկավորների կուլտուրաների» խմբով` առանց առանձին  կուլտուրաների տարբերակման: Սակայն, քիչ տարբերություն կլինի, քանի որ ցորենը ավանդաբար գերակայում է այս խմբում: Օրինակ, 2016-ին, նրա տեսակարար կշիռը, տեղական արտադրության հացահատիկի եւ լոբահատիկավորների ընդհանուր ծավալում գերազանցել է 58 տոկոսը:

Այսպես, նույն 2016-ին ֆերմերային տնտեսություններում արտադրված հացահատիկի եւ լոբահատիկավորների ամբողջ ռեսուրսների միայն մեկ քառորդն է (25.1 տոկոս) վաճառվել: Իսն հենց տնտեսություններում օգտագործվել է 34 տոկոսից մի փոքր ավելին:

Պետք է նշել, որ նախորդ տարի ցորենի ներկրման ծավալների որոշակի աճը (38 հազար տոննա) բավական անհամարժեք էր տեղական արտադրությունում իր հսկայական անկումին (192 հազար տոննա): Այսինքն, բազմաթիվ քաղաքացիների մոտ մեր համեստ տնտեսությունների բերքի ռեկորդային ցուցանիշների մասին պատկերացումներն անընդհատ կասկածներ են առաջացնում:

Սակայն, այս դեպքում ակնհայտ է հացահատիկի նշանակալի կորստի փաստը: Հետեւաբար, կարող ենք եզրակացնել. անցյալ տարվա զգալիորեն կրճատված հացահատիկի ռեսուրսները նախեւառաջ օգտագործել են ամենակարեւոր նպատակների համար: Ակնհայտ է, որ այս տարի, նախորդ տարվա բերքի հացահատիկի պակասի պատճառով, շատ ֆերմերներ բավական  լուրջ խնդիրներ կունենան:

Սմբատ Գրիգորյան