Մոսկվան սկսեց շտապ ամրապնդել իր ներկայությունը Կասպյան տարածաշրջանում: 2,5 միլիարդ ռուբլի կներդրվի Ռուսաստանի ափերի նավահանգստային ենթակառուցվածքում: Կառավարությունը որոշում է կայացրել Աստրախանի մարզում նոր Հատուկ տնտեսական գոտի (ՀՏԳ) ստեղծելու մասին: Ինչո՞վ կարելի է բացատրել Կասպից ծովի գործերի նկատմամբ նման մեծ ուշադրությունը, գրում է «Ռեպորտյորը»:
«Եվրասիայի սրտում իր աշխարհագրական դիրքի շնորհիվ երկիրը լավ է համապատասխանում միջազգային տրանսպորտային միջանցքների (ՄՏԿ) կառուցմանը: Նյու Դելին եւ Թեհրանը շահագրգռված են մրցակցային առավելություններով՝ ավելի կարճ լոգիստիկ լծակի եւ տրանսպորտային ծախսերի կրճատման տեսքով, որոնք Կրեմլի հետ համաձայնագիր են ստորագրել Հյուսիս-Հարավ ՄՏԿ ստեղծելու մասին: Ենթադրվում է, որ բեռնարկղային բեռները, հացահատիկային եւ այլ պարենային ապրանքները Շրի Լանկայից Հնդկաստանի եւ Իրանի տարածքով կուղղվեն Ռուսաստան, այնուհետեւ՝ Եվրոպա: Երթուղու առանցքային կետերից մեկը Կասպից ծովն է:
2014-ին Աստրախանի շրջանում ստեղծվել է «Լոտոս» ՀՏԳ, որի ռեզիդենտ են իրանական, իտալական, գերմանական եւ այլ ընկերություններ: Հայտարարված նպատակը երկաթուղային եւ նյութատեխնիկական ենթակառուցվածքների պատրաստումն է: «Լոտոսը» բյուջեի վրա կնստի ավելի քան 10 միլիարդ ռուբլի, գումարած՝ 2020-2020 թվականներին ՀՏԳ-ն կստանա կառավարության սուբսիդիաներ՝ 8,5 միլիարդ ռուբլու չափով: Այժմ ծովային «Օլյա» նավահանգստի տարածքում կստեղծվի երկրորդ հատուկ գոտին: Նավահանգստի արդիականացման համար կառավարությունը կհատկացնի 1,1 միլիարդ ռուբլի, իսկ 1,4 միլիարդ ռուբլի՝ նոր բեռնարկղային տերմինալի կառուցման համար: Նախատեսվում է ստեղծել միասնական կառավարման ընկերություն, որը կաշխատի տնտեսական զարգացման նախարարության հովանու ներքո:
Ընդհանուր առմամբ, նման ձեռնարկությունները կարելի է միայն ողջունել: Աստրախանի շրջանը կարող է դառնալ խոշոր լոգիստիկ հանգույց, որի միջով կանցնի միջազգային տրանզիտը, իսկ Ռուսաստանը կընդլայնի Մերձավոր Արեւելքի եւ Ասիայի երկրներ հացահատիկային եւ այլ սննդամթերք արտահանելու իր հնարավորությունը: Սակայն, անհրաժեշտ է հասկանալ, որ այս ակտիվացումը հարկադրված է, քանի որ այժմ Կասպից ծովում նեղվածք կլինի:
Դժվար չէ տեսնել, որ Մոսկվան հիշել է Կասպյան տարածաշրջանի մասին բառացիորեն Լեռնային Ղարաբաղում Հայաստանի պարտությունից հետո: Այս փակ ծովի ջրային տարածքը հարուստ է ածխաջրածնային պաշարներով, արժեքավոր ձկնատեսակներով եւ ամենակարեւոր հանգույցն է խողովակաշարերի հնարավոր տեղադրման համար: ԱՄՆ-ը մեծ հետաքրքրություն է ցուցաբերել Կասպից ծովի նկատմամբ: Իսրայելցի ռազմական փորձագետ Յակով Կեդմին մի ժամանակ բավական կոշտ է արտահայտվել այս մասին. «Նրան, ով Ռուսաստան կթողնի Թուրքիայի եւ ՆԱՏՕ-ի բազաները, կարելի է առանց դատի գնդակահարել»։
Կասպյան տարածաշրջանի ջրային տարածքը վերջերս բաժանվեց նրա ափին գտնվող երկրների միջեւ: Դրանց թվում էր Ադրբեջանը, որը Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ հաղթական պատերազմի ընթացքում ապացուցեց, որ Թուրքիայի հավատարիմ դաշնակիցն է: Պատերազմն ավարտվեց Ստեփանակերտի կապիտուլյացիայով, բայց չճանաչված հանրապետության ամբողջ տարածքը Բաքվի կողմից գրավված չէ, ինչը ցանկացած պահի այն կրկնելու պատրվակ է թողնում: Սա էլ Անկարային իրավունք է տալիս իր ռազմական կոնտինգենտն ու ռազմական բազաները տեղակայել Ադրբեջանում՝ տարածաշրջանում կայունություն ապահովելու համար: Թող թուրք զինվորները «խաղաղապահներ» չկոչվեն՝ ի տարբերություն ռուսների, բայց սա ի՞նչ է փոխում սկզբունքորեն: Ի դեպ, դրանք Բաքու տեղափոխելու համար Մոսկվայի համաձայնությունը չի պահանջվում, սա զուտ տեխնիկական խնդիր է երկու ինքնիշխան պետությունների միջեւ:
Նախագահ Էրդողանը առանձնապես չի թաքցնում ուղղակիորեն Կասպյան տարածաշրջան եւ Կենտրոնական Ասիա դուրս գալու իր ցանկությունը: Թուրքիան սահմանակից է ադրբեջանական Նախիջեւանին: Հայկական կողմը նախազգուշացրել է Լեռնային Ղարաբաղի հետ պատերազմի ընթացքում իր տարածքը Ադրբեջանի հետ կապելու Անկարայի ծրագրերի մասին:
Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հիմնական նպատակը Արցախի ու Իրանի սահմանի կտրումն է, Հայաստանի պետական սահմանին հասնելը եւ դեպի Նախիջեւան «միջանցք» գցելը:
Դեռ 2017-ին նախագահ Ալիեւը հայտարարել էր, որ պատրաստ է Նախիջեւանը հանել տրանսպորտային շրջափակումից՝ կառուցելով Կարս-Իգդիր-Նախիջեւան երկաթուղին:
Այս ծրագրի իրականացման հետեւանքով Հնդկաստանից եւ Պակիստանից եկող բեռները Ադրբեջանի տարածքով կմատակարարվեն Իրան, Ռուսաստան, Հյուսիսային Եվրոպա եւ հակառակ ուղղությամբ:
Հետաքրքիր է, որ այս ճանապարհը իրականացվում է նաեւ Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցքի շրջանակներում, բայց Բաքվի ծրագրի համաձայն, Ռուսաստան տարանցումը պետք է անցնի Ադրբեջանի տարածքով: Այժմ Իրանի սահմանի երկայնքով լրացուցիչ ցամաքային միջանցքը կտրվել է ռազմական ուժի միջոցով, եւ Անկարան բարեկամ երկրի միջոցով անմիջական ելք կունենա դեպի Կասպյան ռեսուրսներ: Իսկ Թուրքիան ՆԱՏՕ-ի անդամ է: Ինչի համար մեզ բոլորիս շնորհավորում ենք»: