Ջերմային ալիքները, եւ հատկապես այդ մահացու ջերմաստիճանի բարձրացման ուժգնությունը թերագնահատելու միտումն այն «հիմնական առեղծվածներից» են, որոնք գիտությունը դեռ չի բացահայտել: Այս մասին AFP-ին տված հարցազրույցում ասել է կլիմայագետ Ռոբերտ Վոտարը:
«Այսօր մենք ունենք կլիմայի կանխատեսման ավելի կատարյալ մոդելներ եւ ավելի երկար դիտարկումներ՝ կլիմայի փոփոխության շատ ավելի հստակ ազդանշանով»,- ասել է ՄԱԿ-ի Կլիմայի հարցերով հանձնաժողովի հեղինակներից մեկը՝ Վոտարը:
Կլիմայի փոփոխության միջկառավարական խմբի (ԿՓՄԽ) երեք զեկույցների առաջին մասը կհրապարակվի օգոստոսի 9-ին: Այն կենտրոնանում է այն գիտության վրա, որն ընկած է այնպիսի բաների հիմքում, ինչպիսիք են ջերմաստիճանի բարձրացումը, ծովի մակարդակի բարձրացումը եւ եղանակային արտակարգ երեւույթները:
2014-ի վերջին գնահատումից հետո իրավիճակը զգալիորեն բարելավվել է, բայց կլիմայի փոփոխությունն ինքնին փոխվել է, որի հետեւանքներն ավելի ու ավելի են զգացվում ամբողջ մոլորակի վրա:
Գիտնականներն այժմ ավելի լավ են հասկանում «արտակարգ երեւույթների հիմքում ընկած մեխանիզմները ամբողջ աշխարհում»,- ասում է Վոտարը՝ հավելելով, որ դա օգնում է ավելի լավ՝ քանակապես գնահատել, թե ինչպես են հետագայում զարգանալու այս իրադարձությունները:
Գրեթե իրական ժամանակում հետազոտողները կարող են պարզել կլիմայի փոփոխության դերը այս կամ այն աղետի մեջ, ինչը նրանք չէին կարող անել մինչ վերջերս:
Օրինակ, հունիսի վերջին Միացյալ Նահանգների եւ Կանադայի արեւմտյան երկրներում արտասովոր «ջերմային գմբեթին» հաջորդած օրերին, World Weather Attribution-ի գիտնականները հաշվարկել են, որ ջերմային ալիքը «գրեթե անհնար կլիներ» առանց տաքանալու:
Չնայած այս ձեռքբերումներին՝ Վոտարն ասել է, որ «հիմնական հանելուկները մնում են»: Նրա խոսքով՝ գիտնականները դեռեւս վստահ չեն, թե ամպերն ինչ դեր են խաղում «մոլորակի էներգետիկ հաշվեկշռում» եւ ինչպես են դրանք ազդում ջերմոցային գազերի հանդեպ կլիմայի զգայունության վրա:
Բայց կլիմայագետներին մտահոգում են հենց «ֆենոմենալ ջերմաստիճանները», ինչպիսիք են հունիսին Կանադայում կամ 2019-ին Եվրոպայում գրանցվածները:
«Ինձ ամենից շատ անհանգստացնում են ջերմային ալիքները եւ դրանց պատճառած հազարավոր մահերը»,- ասում է Ֆրանսիայում գտնվող Պիեռ-Սիմոն Լապլասի ինստիտուտի, կլիմայի հետազոտությունների եւ կրթության կենտրոնի տնօրեն Վոտարը:
Ջրային գոլորշու քանակը յուրաքանչյուր աստիճանի տաքացման համար ավելանում է յոթ տոկոսով, ասում է նա, ընդ որում՝ ինտենսիվ տեղումները ավելանում են մոտավորապես նույն քանակով: Բայց արտակարգ շոգն ավելի դժվար է կանխատեսել:
«Մենք գիտենք, որ ջերմային ալիքները ավելի հաճախակի են, բայց նաեւ գիտենք, որ մեր մոդելները թերագնահատում են այս ալիքների աճող ուժգնությունը, հատկապես Եվրոպայում»,- ասել է նա:
Կլիմայի մոդելները երկար ճանապարհ են անցել նույնիսկ 2014 թվականից ի վեր, բայց այդ անորոշությունները նվազեցնելու համար դեռ բարելավման տեղ կա:
«Մենք նախկինում ունեինք մոդելներ, որոնք ներկայացնում էին հիմնական երեւույթները մթնոլորտում, օվկիանոսներում»,- ասել է Վոտարը: Այսօր մոդելները մոլորակի մակերեսը բաժանում են ցանցերի, որոնց յուրաքանչյուր քառակուսին մոտ 10 կիլոմետր է կազմում: Բայց նույնիսկ հիմա նա ասել է, որ «մոդելի լուծումները բավարար չեն» շատ տեղայնացված երեւույթների համար:
Մոդելների հաջորդ սերունդը պետք է կարողանան ավելի մանրամասներ ավելացնել՝ իջնելով մոտ մեկ կիլոմետր տարածքի: Սա թույլ կտար հետազոտողներին ավելի լավ հասկանալ «փոքր մասշտաբի» այնպիսի երեւույթներ, ինչպիսիք են պտտահողմը, կարկուտը կամ փոթորիկը, որոնք առաջացնում են հորդառատ անձրեւներ, նման են այն դեպքերի, որոնք նկատվել են Միջերկրական ծովի որոշ հատվածներում 2020 թվականին: