«Սպուտնիկ Ադրբեջան» պորտալը հայտնել է, որ Բաքուն եւ Անկարան քննարկում են համատեղ թյուրքական բանակ ստեղծելու գաղափարը: Նման գաղափարը ներկայացրել է թուրքական Մեծ ազգային ժողովի նախագահ Մուստաֆա Շենտոպը. «Մեր գաղափարը մեկ ազգ, երկու պետությունն է: Այդպես կլինի միշտ: Այդ կապակցությամբ բազմաթիվ բանակցություններ եւ պայմանավորվածություններ են եղել»,-ասել է նա՝ հավելելով, որ այդ հայեցակարգի շրջանակում անցկացվում են երկու պետությունների զորավարժությունները:
Հուլիսի 27 -ին Բաքվում տեղի ունեցավ Ադրբեջանի, Թուրքիայի եւ Պակիստանի խորհրդարանների խոսնակներ Սահիբա Գաֆարովայի, Մուստաֆա Շենտոպի եւ Ասադ Կայսերի առաջին եռակողմ հանդիպումը: Արդյունքում նրանք ստորագրեցին Բաքվի հռչակագիրը, որն ուղղված է գլոբալ ու տարածաշրջանային խնդիրների շուրջ համագործակցության եւ համատեղ աշխատանքի զարգացմանը: Սակայն բավական արագ ադրբեջանական «Սպուտնիկ»-ը հերքեց սեփական հաղորդագրությունը: Պարբերականը հստակեցրեց, որ Շենտոպը չի նշել համատեղ թյուրքական բանակ ստեղծելու մասին գաղափարը, իսկ հաղորդագրությունը սխալ է թարգմանվել: Քաղաքական գործիչը խոսել է միայն համատեղ զորավարժությունների մասին:
«Համատեղ միջոցառումներ են նախատեսվում նաեւ ռազմական համագործակցության ոլորտում: Այս համաձայնագրերի շուրջ աշխատանքները շարունակվում են: Մեր հիմնական կարգախոսն է մեկ ազգ եւ երկու պետություն: Դրա շուրջ շատ բանակցություններ եւ պայմանավորվածություններ են եղել»,-այսպես է պարբերականը մեջբերում է Շենտոպին: Նա նաեւ խոսել է Թուրքիայի հետհամատեղ զորավարժությունների մասին՝ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի սահմանին իրավիճակի քննարկման ժամանակ: Սխալը սխալ է, բայց նման հրապարակումներն ակամայից առաջացնում են այն գաղափարը, որ սա դիտավորյալ «արտահոսք» է` հասկացնելու համար, թե որքան մտերիմ են Բաքուն եւ Անկարան: Ավելին, Ադրբեջանում համատեղ զինված ուժեր կամ գոնե թուրքական բազա ստեղծելու գաղափարը վաղուց էր շրջանառվում: Հունիսի կեսերին Պետդումայի պաշտպանության կոմիտեի նախագահի առաջին տեղակալ Ալեքսանդր Շերինը նույնիսկ հայտարարել է, որ ՆԱՏՕ-ին Ադրբեջանի անդամակցությունը ժամանակի հարց է:
Թուրք քաղաքագետ, պրոֆեսոր Իսմայիլ Թոգրուլը ռուսական լրատվամիջոցներին տված մեկնաբանության մեջ ասել է, որ մինչ այժմ նրանք խոսում են համատեղ միջոցառումների կամ կառույցների մասին, որոնց ստեղծման մասին նշվել է 2021 թվականի հունիսի 15 -ին Բաքվի եւ Անկարայի ստորագրած Շուշիի հռչակագրում: Սակայն եթե ստեղծվի որոշակի ասոցիացիա, այն «հաշվի կառնի միջազգային իրավունքը եւ կբխի միջազգային նորմերից»:
Սեւծովյան-Կասպյան տարածաշրջանի քաղաքական եւ սոցիալական հետազոտությունների ինստիտուտի տնօրեն Վիկտոր Նադեին-Ռաեւսկին կարծում է, որ նման «արտահոսքը» Անկարայի կողմից հարեւան պետությունների, հատկապես Ռուսաստանի արձագանքն ուսումնասիրելու փորձն է: Իսկ անօդաչու թռչող սարքերը, որոնք մենք տեսանք Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական գործողությունների ժամանակ, ակնհայտորեն չեն վերահսկվում ադրբեջանցիների կողմից, քանի որ նրանք չունեն բավարար քանակությամբ պատրաստված մասնագետներ:
Դրանք Թուրքիայի ներկայացուցիչներին էին՝ գեներալի գլխավորությամբ, ովքեր փորձարկում էին բոլոր համակարգերը: Այսպիսով, սա նոր պատմություն չէ: Ինչ վերաբերում է համատեղ բանակի խնդրին, ապա խոսքը այսպես կոչված Թուրանի բանակի մասին է: Այս գաղափարը հայտարարվել է մի քանի տարի առաջ եւ քննարկվում է երկար ժամանակ: Թուրքիան նման շահ ունի, քանի որ դա թույլ կտա վերահսկողություն հաստատել բոլոր թյուրքալեզու պետությունների, գոնե ՀԱՊԿ մի քանի անդամների վրա: Առայժմ սա պարզապես խոսակցություն է, բայց կան նաեւ կոնկրետ քայլեր: Սա թյուրքական խորհրդի շրջանակներում այս պետությունների անվտանգության համակարգերի համագործակցությունն է, որը չի ներառում միայն Թուրքմենստանը եւ Ուզբեկստանը:Այսինքն՝ նման գաղափարի նախնական կառույցներն արդեն ստեղծվում են, թեեւ դեռ պարզ չէ, թե որքանով է սա իրականում լինելու միասնական բանակ: Առայժմ սա պարզապես խոսակցություն է:
Ղարաբաղյան պատերազմի ժամանակ Ադրբեջանի գլխավոր շտաբը գլխավորում էր թուրք գեներալը: Եվ, ընդհանրապես, երեք փորձառու գեներալներ իրականացրել են բոլոր հիմնական գործողությունները, իսկ ադրբեջանական բանակի 200 թուրք սպաներ գործնականում ղեկավարել են ստորաբաժանումները:
Ըստ էության, դա արդեն այս համատեղ բանակի նախատիպն էր: Եվ ես չեմ լսել, որ թուրք խորհրդականները լքեն ադրբեջանական զորքերի շարքերը: Այսպիսով, այդ գաղափարն իսկական մարմնացում է ստացել: Այսինքն՝ այս հերքված լուրի հետեւում դեռ կա՞ ինչ -որ բան: Միասնական բանակի մասին լուրերն, իհարկե, փորձ են՝ ստուգելու հարեւան պետությունների, առաջին հերթին ՝ Ռուսաստանի արձագանքը: Եվ սա չի կարող անտեսվել, քանի որ բոլորը հասկանում են, որ Մոսկվան դժվար թե ծափ տա այս սցենարին: Առավել եւս, որ այդ մտադրությունների ագրեսիվությունն ակնհայտ է, եւ Թուրքիայի շահերը տարածվում են ոչ միայն տարածաշրջանի թյուրքալեզու պետությունների վրա, այլեւ Ռուսաստանի Դաշնության տարածքի վրա՝ հին պանթյուրքական գաղափարների շրջանակներում: Սրանք տարբեր ուղղություններ են, բայց դրանց էությունը մեկն է `վերահսկողություն ամբողջ թյուրքախոս աշխարհի վրա:
Թուրքիայում տարածված համոզմունք կա, որ բոլոր այդ ժողովուրդները թուրքեր են, եւ այդ մտքից Անկարան չի հրաժարվի երբեք: Այդ սկզբունքով է կառուցվում անգամ Թուրքիայի դպրոցական կրթությունը, որտեղ թյուրքական աշխարհի քարտեզներին նշված է նաեւ Ռուսաստանի տարածքի զգալի մասը: Մեզ մոտ ինքնավար ազգային ձեւավորումները կազմում են 56 տոկոս տարածքը, եւ դրանց մեծ մասը թյուրքալեզու է:
Այդ տեսանկյունից պետք է դիտարկել նաեւ տեղեկատվության տարածումը Անկարայի եւ Բաքվի համատեղ բանակ ստեղծելու մասին: Դա Թուրքիայի գործողությունների հաջողության եւ հուսալիության ստուգումն է, ինչպես նաեւ թյուրքալեզու եւ դրա սահմաններից դուրս պետությունների արձագանքի ստուգումը: Այսօր բնավ ոչ բոլոր թյուրքալեզու երկրներն են պատրաստ տալ իրենց անկախությունը նոր «ավագ եղբորը»: Դա բարդ հարց է, սակայն Թուրքիան վաղուց է գնում դեպի այդ նպատակի իրագործումը, օրինակ, ստեղծելով թուրքամետ էլիտաներ տարբեր շրջաններում, այդ թվում՝ ռուսական, կրթության համակարգի, թուրքական վարժարանների եւ բուհերի միջոցով: Բազմաթիվ երկրներում դրանք այնուհետեւ ազգայնացվել են, մեզ մոտ արգելվել են 2006 թվականին, սակայն ազդեցություն, անշուշտ, թողել են:
Թուրքիայում շատերը լրջորեն հավատում են մեծ Թուրանի ստեղծման գաղափարին, իսկ մի քանիսը, այդ թվում՝ Էրդողանի դաշնակիցները Ազգայնական շարժման կուսակցությունից, դա դասում են՝ որպես իրենց կյանքի նպատակ:
Ռազմական փորձագետ Ստանիսլավ Տարասովը համարում է այդ լուրը՝ որպես ազդանշան Երեւանին, որտեղ կարող է ծագել ցանկություն վերանայել վերջին Ղարաբաղյան պատերազմի արդյունքները:
«Մեկ ազդ, երկու պետություն» հայեցակարգը նոր չէ, ինչպես եւ համատեղ զինված ուժեր ստեղծելու միտքը, սակայն այն սկսել է առաջին պլան մղվել ֆոնին, որ Անկարայում եւ Բաքվում մտահոգվում են, որ Երեւանում կարող են ի հայտ գալ ուժեր, որոնք կփորձեն փոխել Ղարաբաղյան պատերազմի արդյունքները եւ խմբագրել 2020 թվականի նոյեմբերի համաձայնագիրը: Այդ նորությունը որոշակի ազդանշան է, քանի որ Թուրքիան անում է այդպիսի հայտարարություններ, որից հետո՝ հերքում դրանք:
Անկարան փորձում է ամեն կերպ ամրապնդվել Անդրկովկասում, ինչն ունի փոփոխական հաջողություն: Թուրքիան չի ներառվել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրի մեջ՝ չնայած ներկայացել է՝ որպես Ռուսաստանի սփարինգ գործընկեր: Այսօր Մոսկվան ձեռնարկում է ջանքեր, որպեսզի սկսի այդ համաձայնությունների իրագործումը: Ուստի այդպիսի նորությունները խորհրդանշական հռետորություն են եւ փորձ Թուրքիայի կողմից հասկացնելու ռեւանշի պոտենցիալ կողմնակիցներին, որ նա պատրաստ է միջամտել իրավիճակին սրացման դեպքում: