ՕՊԵԿ-ի շրջանակներում հուլիսի սկզբին Սաուդյան Արաբիայի եւ Արաբական Միացյալ Էմիրությունների միջեւ անսպասելի պառակտումը ցնցել է Պարսից ծոցի տարածաշրջանում շատերին եւ նրանց, ովքեր դրսից են դիտում:
Նավթի արդյունահանման ծավալների վերաբերյալ վեճը ժամանակավորապես սառեցրել է շուկաների վերաբերյալ իր ծրագրերը ներկայացնելու ՕՊԵԿ-ի ունակությունը, ինչը հանգեցրել է հում նավթի գների աճի: Բայց սա արաբ հարեւանների եւ վաղեմի մերձավոր դաշնակիցների միջեւ լարվածության առաջին դրսեւորումը չէ, եւ, հավանաբար, վերջինը չէ, ասում են տարածաշրջանին հետեւող փորձագետները:
«Սրանք տարածաշրջանի, արաբական աշխարհի երկու խոշորագույն տնտեսություններն են: Եւ քանի որ Սաուդյան Արաբիան ցանկանում է բարեփոխել իր տնտեսությունը, նրանց միջեւ անխուսափելիորեն մրցակցություն է ծագում»,- CNBC-ին ասել է ԱՄԷ-ից քաղաքագիտության պրոֆեսոր Աբդուլհալեկ Աբդուլան: «Կարծում եմ, որ արաբական երկու խոշորագույն տնտեսությունների միջեւ մրցակցությունը դեռ նոր է սկսվում: Եվ դա, անշուշտ, կուժեղանա առաջիկա օրերին»:
Էր Ռիադի եւ Աբու Դաբիի միջեւ ռազմավարական դասավորությունը, որն աշխուժանում է համաշխարհային հարթակում, ակնհայտ է բազմաթիվ ոլորտներում: Եւ սա հաճախ կապված է, այսպես կոչված, սերտ հարաբերությունների հետ, որոնք ոմանք նույնիսկ անվանում են «բրոմանս»՝ Սաուդյան Արաբիայի թագաժառանգ Մուհամմեդ բեն Սալմանի եւ նրա էմիրաթցի գործընկեր Մուհամմեդ բին Զայեդի միջեւ:
Բայց ՕՊԵԿ-ի պառակտմանը նախորդած ամիսներին ի հայտ են եկել հակասական շահեր: Փետրվարին Սաուդյան Արաբիան հայտարարել է, որ իր կառավարությունը մինչեւ 2024 թվականը կդադարեցնի բիզնեսը ցանկացած միջազգային ընկերությունների հետ, որոնց տարածաշրջանային կենտրոնակայանը տեղակայված չէ թագավորությունում: Շատերը կարծում էին, որ այդ քայլն ուղղված է Դուբայի վրա:
Անցյալ տարի ԱՄԷ-ն հայտարարել էր Իսրայելի հետ հարաբերությունները կարգավորելու մասին՝ դառնալով Պարսից ծոցի առաջին երկիրը, ով դա արել է, մինչդեռ Սաուդյան Արաբիան մինչ այժմ հրապարակայնորեն հրաժարվում էր դա անել: Միեւնույն ժամանակ, Սաուդյան Արաբիան աշխատում է մրցակից Թուրքիայի հետ նախնական մերձեցման վրա, որի հետ ԱՄԷ-ն լուրջ լարվածություն ունի, քանի որ Անկարան պաշտպանում է իսլամիստական գաղափարախոսությունը, որը Էմիրաթի առաջնորդները համարում են որպես սպառնալիք:
Պարսից ծոցի երկու տերությունները Եմենի պատերազմում որոշակի տարաձայնություններ ունեին, չնայած նույն կողմում էին: ԱՄԷ-ն նվազեցրել է ռազմական ակտիվությունը Եմենում 2019 թվականին, մինչդեռ Էր Ռիադը շարունակում է ներքաշվել հակամարտության մեջ:
Հուլիսի սկզբին Սաուդյան Արաբիան բարձրացրեց դրույքաչափերը ՝ հանելով արտոնյալ մաքսատուրքերը ազատ գոտիներում արտադրվող կամ իսրայելական արտադրողների հետ փոխկապակցված ապրանքների համար, ինչը նույնպես դիտվում է որպես ուղղակի հարված ԱՄԷ-ին, որը տարածաշրջանի ազատ գոտու կենտրոնն է: Այս քայլին հաջորդեց հայրենասեր սաուդցիների ալիքը, որոնք Twitter-ի քարոզարշավ սկսեցին՝ էմիրաթական ապրանքները բոյկոտելու համար:
Դա տեղի ունեցավ՝ չնայած ԱՄԷ-ն Սաուդյան Արաբիայի երկրորդ խոշորագույն առեւտրային գործընկերն էր Չինաստանից հետո՝ ներմուծման արժեքով:
«Նախկինում Պարսից ծոցի շուկա ստեղծելու գաղափար կար, սակայն այժմ պարզ է դարձել, որ Սաուդյան Արաբիայի եւ ԱՄԷ-ի առաջնահերթությունները շատ տարբեր են»,- Reuters-ին ասել է Սաուդյան Արաբիայի ազգային բանկի ավագ տնտեսագետ Ամիր Խանը:
Այսպիսով, ի՞նչ կլինի այսուհետ:
ՕՊԵԿ-ի գործարքը ձեռք է բերվել հուլիսի կեսերին, երբ Սաուդյան Արաբիայի ու Էմիրությունների էներգետիկայի նախարարները գովեցին միմյանց եւ նավթ արդյունահանող խմբի աշխատանքը: Այնուամենայնիվ, տնտեսական մրցակցությունը, այն ժամանակ, երբ նավթ արդյունահանող երկրների եկամուտները չափազանց անկայուն են, շուտով չի վերանա:
«Մենք դուրս ենք գալիս այս համավարակից, երբ աշխարհի յուրաքանչյուր երկիր պետք է տնտեսության վերականգնման ուղի գտնի»,- ասում է Լոնդոնի Royal United Services Institute- ի ծոցի փորձագետ Թոբիաս Բորկը: «Բայց Պարսից ծոցի միապետությունների, հատկապես Աբու Դաբիի եւ Սաուդյան Արաբիայի համար սա ավելանում է նրանով, որ նրանք նույնպես ճնշման տակ են գտնվում, քանի որ պետք է իրենց տնտեսությունները փոխելու եւ նավթի կախվածությունից հեռանալու միջոց գտնեն»:
Ըստ էմիրաթցի պրոֆեսոր Աբդուլայի՝ «մրցակցությունը չափազանց ուժեղ տերմին է»՝ նկարագրելու այն, ինչ կատարվում է երկու երկրների միջեւ: