Պոլինեզիական փոքր կղզու վրա, որի տարածքը ընդամենը 163 ք/կմ է, ավելի քան 1000 մոնոլիտ արձան կա, որոնց չափը 3-12 մետրի է հասնում։ Դրանք բոլորը ստեղծվել են 11-16-րդ դարերում՝ եվրոպացիների այնտեղ ոտք դնելուց շատ առաջ։

Խաղաղ օվկիանոսում Զատկի կղզու բնիկները՝ հին ռապանույցիները քանդակել են մոաիի քարե արձանները, քանի որ հավատացել են, թե դրանք օգնում են մեծ բերքատվությանը։ Այժմ գիտնականներն ապացուցել են, որ բազալտե արձաններն իրոք հողն ավելի բերրի են դարձրել, հայտնում է BBC-ն։

Գիտնականները քարե արձանների նշանակության մասին մի քանի ենթադրություններ ունեին, սակայն մինչեւ վերջերս դրանցից ոչ մեկը հաստատել կամ հերքել հնարավոր չէր։

Այժմ ամերիկյան հնագետները՝ Ջո Աննա Վան Տիլբերգի ղեկավարությամբ, հաստատում են, թե գիտականորեն ապացուցվել է, որ մոաիների կերտվածքների նպատակը եղել է տեղի հողերի բերքատվության բարձրացումը։

Այսպիսի եզրահանգման գիտնականները եկել են ուսումնասիրելով բազալտի հանքանյութի քիմիական կազմը։

Ռանո Ռառակուի քարհանքի մոտ հողի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ նախկինում այնտեղ իրոք աճեցրել են մշակաբույսերի տարբեր տեսակներ՝ բանան, բատատ եւ կոլոկազիա։

Նկատելով, որ հրաբխային բազալտից արձանների մոտ հողը լավ բերք է տալիս՝ աբորիգենները կարող էին դրանք ամբողջ կղզով մեկ տեղադրել։

Այսպիսով, արձանները փաստորեն պարարտանյութի դեր են կատարել, թեեւ նույն հաջողությամբ կարելի էր հողը պարզապես հրաբխային մանրացված հանքանյութով պարարտացնել։