Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն իր արտասահմանյան արկածախնդրությունների ֆոնին հայտնվել է արատավոր շրջանի մեջ`փորձելով շեղել երկրի ներսում ուշադրությունը ավելի ու ավելի խնդրահարույց տնտեսությունից, գրում է Financial Times-ը:
«Անկարայի բնակիչներն ու գործարարները եկամտի անկում են ապրում: Նրանց ուշադրությունը ֆինանսական խնդիրներից դեպի արտաահմանյան հաջողություններ շեղելու Էրդողանի փորձերը կարող են կրկին արտացոլվել տնտեսության վրա, քանի որ լիրան ռեկորդային նվազագույն մակարդակի է հասնում արտարժույթների նկատմամբ:
Էրդողանը ներգրավված է Հունաստանի հետ ռազմական եւ դիվանագիտական հակասության մեջ՝ Էգեյան ծովում տարածքային իրավունքների պատճառով: Անցյալ տարի նա թուրքական զորքեր ուղարկեց Սիրիա՝ քրդերի դեմ պայքարելու համար: 2020-ին նա նաեւ սիրիացի վարձկաններ եւ զենքեր ուղարկեց Տրիպոլիի կառավարությանը եւ Ադրբեջան, որոնք ներգրավված են տարածաշրջանային կայունությանը սպառնացող զինված բախումների մեջ։
54-ամյա Էմինե Շահինը բողոքում է մրգերի, բանջարեղենի եւ հագուստի գների աճից: Նրա խոսքով՝ Լիրայի անկումը ազդում է բոլորի վրա:
Ներդրողները ասում են, որ լիրայի հետ կապված խնդիրներից շատերը ծագել են Էրդողանի արտաքին քաղաքական քայլերից, եւ այն բանից հետո, երբ Էրդողանի աջակցությունը վայելող կենտրոնական բանկը տասնյակ միլիարդավոր դոլարներ է հատկացրել արտարժույթի իր պահուստներից՝ տոկոսադրույքները բարձրացնելու փոխարեն:
Չորեքշաբթի օրը լիրան ընկավ ռեկորդային ցածր մակարդակի՝ 1 դոլարի դիմաց գերազանցելով 8,3-ը՝ շարունակելով իր ինը շաբաթվա անկումը, որը 1999 թվականից հետո ամենաերկարն է:
Ինչպես հայտնում է FT-ը, թուրք քաղաքական գործիչները քաջատեղյակ են արժույթի թուլացման ֆինանսական հետեւանքներին, այդ թվում՝ թուրքական ընկերությունների համար, որոնք ծանրաբեռնված են գրեթե 250 միլիարդ դոլարի արտարժույթի պարտքով: Նրանք նաեւ գիտեն, որ ընտրողները փոխարժեքը համարում են երկրի տնտեսական առողջության բարոմետր, շատերն իրենց լիրայի խնայողությունները վերածում են դոլարների եւ եվրոյի:
Էրդողանի փեսան՝ Թուրքիայի ֆինանսների եւ գանձապետարանի նախարար Բերաթ Ալբայրաքը, ասում է, որ կառավարությունը «մրցակցային լիրա» է ուզում, որպեսզի օգնի թուրք արտահանողներին արտասահմանում ավելի շատ ապրանքներ վաճառել: Բայց այս տեսակետը անտեսում է այն փաստը, որ Թուրքիայի կարեւոր արտահանման մեծ մասը, ինչպիսիք են մեքենաները, սառնարանները եւ գործվածքները, կախված են ներմուծվող միջանկյալ ապրանքներից եւ հումքից:
Արտահանողներին անհրաժեշտ է նաեւ մեծ պահանջարկ Եվրոպայից, որը հիմնված կլինի իրենց ապրանքների իրացման հիմնական շուկայից: Բայց մայրցամաքը կքած է կորոնավիրուսի վարակների թվի աճի տակ, ինչը հանգեցրել է ուղեւորությունների սահմանափակումների վերսկսման եւ, որպես արդյունք, սպառողական պահանջարկի նվազման:
Միեւնույն ժամանակ, Թուրքիայի զբոսաշրջային արդյունաբերությունը, որն անցյալ տարի ռեկորդային 35 միլիարդ դոլար է վաստակել, կտրուկ անկում է ապրում, ինչն ավելի շատ է իջեցնում լիրայի արժեքը: Կառավարությունն ապավինում է զբոսաշրջությունից եկամուտներին` իր ընթացիկ գործաչքների ընդլայնման դեֆիցիտը ֆինանսավորելու համար, ինչը խորանում է փոխառությունների ավելացմամբ: Շատ սպառողներ ներմուծվող ապրանքներ գնելու համար կանխիկ գումար են օգտագործել՝ վախենալով, որ լիրայի անկումը շարունակվելու դեպքում գները կարող են դուրս գալ հասանելիության սահմաններից։
Թուրքիայում գնաճը 11,8 տոկոս է կազմում, եւ սննդի գների աճը հիմնական շարժիչն է, հայտնում է FT-ը:
«Մեր հաճախորդների գնողունակությունն ընկնում է»,- ասում է 31-ամյա Իբրահիմ Շիմսեկը, ով Մամակայի շրջանի հիմնական առեւտրային փողոցներից մեկում մսի խանութ ունի: Նրա խոսքով՝ մեկ տարվա ընթացքում եկամուտն ընկել է 40%-ով, ինչը ստիպել է նրան կրճատել երկու աշխատակցի:
Ներդրողներն ու տնտեսագետներն ասում են, որ Էրդողանը, ով պնդում է, որ ավելի բարձր տոկոսադրույքներ գնաճային են, պետք է կենտրոնական բանկին թույլ տա բարձրացնել բազային տոկոսադրույքը՝ լիրայի կայունացմանը նպաստելու համար: Սակայն անցյալ տարի նա փոխել է բանկի կառավարչին՝ տոկոսադրույքը չնվազեցնելու համար: Անցյալ շաբաթ բանկն իր փոխառությունների արժեքն անփոփոխ է պահել՝ 10,25 տոկոս մակարդակի վրա, ինչը տարեկան գնաճից ցածր է, եւ հակասում է շատ տնտեսագետների կանխատեսումներին, որոնք զգալի աճ էին ակնկալում»:
