Հայրենական անասնաբուծությունը, որը նախկինում եւս չէր առանձնանում հատուկ ձեռքբերումներով, այսօր գտնվում է ծանր վիճակում։

Վերջերս հրապարակված տվյալների համաձայն՝ խոշոր եղջերավոր անասունների (ԽԵԱ) գլխաքանակը մեկ տարում նվազել է 8,8 տոկոսով, այդ թվում՝ կովերի գլխաքանակը՝ 7,4 տոկոսով։ Վերջին հանգամանքը բացասաբար կանդրադառնա վերարտադրության գործընթացի վրա եւ կդժվարացնի խոշոր եղջերավոր անասունների գլխաքանակի վերականգնումը։ Բայց հիմա պետք է մտածենք ոչ թե վերականգնման, այլ գոնե անասնաբուծության ոլորտի հետագա փլուզումը դանդաղեցնելու մասին։

Նկատենք, որ ԽԵԱ գլխաքանակը վերջին 12 տարում նվազել է՝ հասնելով իր նվազագույն մակարդակին (տես գրաֆիկը):

Նախկինում տեղական անասնաբույծները փորձում էին պայքարել  հիվանդությունների դեմ՝ բրուցելյոզ, խոզերի աֆրիկյան ժանտախտ եւ այլն։ Կային անասուններին անասնակերով ապահովելու բարդ խնդիրներ, այդ թվում՝ հեռավոր ամառային արոտավայրերի օգտագործման հաշվին։ Այս հավերժական խնդիրներին անցյալ տարվանից ավելացան նորերը՝ կապված Ադրբեջանի սադրանքների հետ։

Արցախյան 44-օրյա պատերազմից հետո արդյունաբերության համար նոր իրավիճակ է ստեղծվել։ Ադրբեջանի հետ սահմանամերձ շրջանների արոտավայրերը դարձել են վտանգավոր։ Բոլոր շրջանների համար ընդհանուր աղետը  դարձել է անասունների համար կերի կտրուկ թանկացումը։ Բազմաթիվ ֆերմերներ, որոնք առանց այդ էլ ֆինանսական ծանր վիճակում են, չեն կարող իրենց թույլ տալ նման ծախսեր։ Այս պայմաններում ՝այլ ելք չգտնելով, անասնաբույծները հաճախ անասուններին սպանդի են ուղարկում։Ի՞նչ սպառնալիքներ է պարունակում այս ամենը։

Ներմուծումը տավարի մսի ապրանքային ռեսուրսների ձեւավորման գործում էական դեր չի խաղացել։ Այսպիսով, անցած տարի այս տեսակի մսի ընդհանուր ռեսուրսներում ներմուծման մասնաբաժինը կազմել է ընդամենը 8 տոկոս։ Արտերկրից հիմնականում ներմուծվում է համեմատաբար «էժան» տավարի միս, որը լայնորեն կիրառվում է մսամթերքի արտադրության մեջ։ Թեեւ վաճառականները դեմ չեն այն գնորդներին առաջարկել տեղական արտադրանքի քողի ներքո:

Տավարի միսը հիմնականում ներկրվում է Հնդկաստանից։ Այսպես, 2020թ․ (մաքսատան տվյալներն անցած տարվա համար դեռ չեն հրապարակվել) Հայաստան ներկրված տավարի մսի ընդհանուր ծավալից 72 տոկոսը բաժին է հասել այդ երկրին։

Հաշվի առնենք, որ երկու տասնամյակ Հնդկաստանը կտրուկ մեծացրել է տավարի մսի, հատկապես՝ միջինասիական գոմեշի մսի արտահանումը։

Բոլոր տեսակի մսի սպառման կառուցվածքում ավանդաբար գերակշռում է տավարի միսը։ Այսպես, անցած տարի ռեսուրսներով ծավալով տավարի միսը 2,9 անգամ առաջ է անցել խոզի մսից, 7,6 անգամ՝ գառան մսից։ Տավարի մսի ժողովրդականությունը մսի այլ տեսակների նկատմամբ (բացառությամբ հավի մսի) սահմանվում է դրա համեմատական ​​էժանությամբ։ Նախորդ տարի խոզի մսի միջին մանրածախ գինը տավարի մսի համեմատ բարձր է եղել 17 տոկոսով, իսկ գառան մսի գինը՝ 35 տոկոսով։

Մսի մեկ այլ տեսակի՝ խոզի մսի համար, արտաքին պաշարներից կախվածությունը բավականին մեծ է։ Անցած տարի խոզի մսի ռեսուրսներում ներմուծման մասնաբաժինը գերազանցել է 48 տոկոսը։ Կարճաժամկետ հեռանկարում այս շուկայում պատկերն էլ ավելի կվատթարանա՝ խոզերի գլխաքանակի նկատելի կրճատման պատճառով։ Այսպիսով, 2020թ․ հունվարի 1-ի դրությամբ ոլորտում հաշվարկվել է ավելի քան 223 հազար խոզ, սակայն ընթացիկ տարվա նույն ժամանակահատվածում՝ արդեն 1,3 անգամ պակաս՝ մոտ 166 հազար։     

Թռչնաբուծության ոլորտում կար դրական միտում՝ թռչունների գլխաքանակի աճ գրեթե 15 տոկոսով։ Սակայն հայրենական ոլորտը մասնագիտացված է ոչ թե մսի, այլ ձվի արտադրությամբ։ Ուստի հավի մսի ռեսուրսների հարցը նույնիսկ ավելի վատ է, քան, օրինակ, խոզի մսի հարցը։ Անցյալ տարի թռչնամսի ռեսուրսներում ներմուծման մասնաբաժինը հասել է 71 տոկոսի։

Միայն գառան մսի մասով իդեալական պատկեր ունենք․  այս տեսակի միսը Հայաստան չի ներմուծվում։ Հայրենական ոլորտը թույլ է տալիս արտահանել կենդանի ոչխարների խոշոր խմբաքանակ։  Օրինակ՝ 2020թ․ (անցած տարվա տվյալները դեռ չեն հրապարակվել) արաբական մի շարք երկրներ արտահանվել է ավելի քան 113 հազար ոչխար։ Սակայն գառան միսը Հայաստանի բնակիչների համար տավարի մսին ​​լիարժեք այլընտրանք չէ՝ ինչպես գնով, այնպես էլ սննդային բազմակողմանիությամբ:

ԽԵԱ գլխաքանակի շարունակվող կրճատումը կարող է հանգեցնել տավարի մսի ապրանքային ռեսուրսների պակասի։

Միաժամանակ, պարենային ապրանքների գներն աճում են, եւ հեռանկարում էլ ավելի կաճեն։

Ինչպես կարելի է ենթադրել, տեղական արտադրության համեմատաբար էժան տավարի միսը կփոխարինվի ներմուծվող ավելի թանկ ապրանքով։ Բայց դրա գնորդների կոնտինգենտը կսահմանափակվի նյութապես ապահովված ընտանիքներով։ Մյուս սպառողների համար տեղական բարձրորակ տավարի մսի պակասը պետք է փոխարինվի նույն գոմեշի մսի ներմուծման ավելացմամբ։ Այն, բնականաբար, նույնպես կթանկանա։

Տիգրան Վարդանյան