Ադրբեջանի կեղծ քարոզչությանը, թե Հայաստանի ողջ տարածքը Արեւմտյան Ադրբեջանի մի մասն է, պատասխանելու լավագույն միջոցը մշակույթի պատմական հուշարձաններն ուսումնասիրելն է, որոնք եւս մեկ անհերքելի ապացույց են, որ ազատագրված տարածքները ընդհանուր հայկական պատմամշակութային ժառանգության մի մասն են: Այս մասին մամուլի ասուլիսում հայտարարել են հնագետներ Արտակ Գնունին եւ Հակոբ Սիմոնյանը:
Նրանք նշել են, որ դեռ 90-ականների սկզբից սկսել են հնագիտական արշավներ իրականացնել ազատագրված տարածքներում, նաեւ Սյունիքի մարզում: «Մեր պեղումների արդյունքում պարզվել է, որ պատմական հուշարձանները պատկանում են մեկ ընդհանուր հայկական մշակութային ժառանգությանը»,- նշել են գիտնականները: Մասնավորապես, նրանք հանգամանալից պատմել են գերեզմանների արտառոց հովտի մասին, որը հայտնաբերել են Քաշաթաղի շրջանի Կերենի բնակավայրում
Նրանց խոսքով, թեեւ հովիտը մինչքրիստոնեական շրջանից է մնացել, այն լավ պահպանվել է, իսկ ուսումնասիրությունները վկայում են, որ այդ տարածքում ապրող մարդիկ հայկական հեթանոսական հավատքի հետնորդներ են: Գիտնականները նաեւ Վանի թագավորության հետքեր են հայտնաբերել:
Գիտնականները նաեւ բողոքել են պետության անբավարար ուշադրությունից: Դամբարանի 800 մետր տարածքը ոչնչացվել է ճանապարհային աշխատանքների պատճառով: « Իհարկե, ճանապարհներ պետք է կառուցել, բայց ոչ պատմական հուշարձանների հաշվին»,- ասել են նրանք: Հուսադրողը, ըստ հնագետների, այն է, որ հուշարձաններով հետաքրքրվել են ԼՂՀ իշխանությունները, որոնք ֆինանսավորել են պեղումները:
