Մենք չենք դիտարկում ատոմակայանի փակման սցենարը, կարծում եմ, որ մենք ժամկետներին կհասցնենք։ Սակայն, եթե անհրաժեշտ լինի, գլխավոր կոնստրուկտորի աջակցությամբ մենք կարող ենք երկարացնել կայանի հնարավորությունները. այն գնահատվում է մինչև 2039 թվականը։ NEWS.am-ի թղթակցի հաղորդմամբ՝ Սոչիում ATOMEXPO-2024 միջազգային ֆորումի շրջանակում լրագրողների հետ զրույցում այս մասին նշել է «Հայկական ատոմային էլեկտրակայան» ՓԲԸ գլխավոր տնօրեն Էդուարդ Մարտիրոսյանը։
Միջգերատեսչական խմբի մակարդակովայժմ աշխատանքներ են տարվում փոքր մոդելային ատոմակայանների կառուցման վերաբերյալ, որոնք, ըստ ՀՀ կառավարության ծրագրերի, պետք է փոխարինեն գործող ԱԷԿ-ին: Այն կարող է գնահատական տալ թե՛ կայանների հզորության, թե՛ այլ հարցերի առումով։
Մարտիրոսյանը բացատրեց, որ սա մեծ նախագիծ է և պահանջում է լուրջ հետազոտություն։
«Այս պահին աշխատանքներ են տարվել մի շարք կազմակերպությունների, այդ թվում՝ «Ռոսատոմ»-ի հետ։ Աշխատանքներ են տարվելու նաև այլ երկրների հետ, որոնք ունեն ատոմակայանների կառուցման փորձ։ Սպասում ենք նաև առաջարկների Հարավային Կորեայից, Չինաստանից, ԱՄՆ-ից և Ֆրանսիայից։ Մեզ համար կարևոր է անվտանգ, ժամանակակից և մրցունակ կայան կառուցելը»,- հավելեց նա։
Մարտիրոսյանն ասաց, որ ատոմակայանների կառուցման ժամկետը սովորաբար տեւում է 8-12 տարի։
«Մենք աշխատանքներ ենք տանում համակարգի օպերատորի հետ՝ հասկանալու համար մեր հեռանկարները: Սա կայան է ապագա սերունդների համար և պետք է ունենա ռեսուրս, որը նախատեսված է առաջիկա 100 տարում աշխատելու համար: Հիմա դժվար է որոշել այն հզորությունները, որոնք հասանելի կլինեն 30-40 տարի հետո, որպեսզի չսխալվենք։ Այս մասով աշխատանքներ են տարվում։ Խոսքը մինչեւ 1000 ՄՎտ հզորությամբ ռեակտորների մասին է։ Ընտրությունն այն մասին՝ դա կլինի անշարժ, թե մոդուլային ռեակտոր, դեռ չի արվել»,- ընդգծեց նա։
«Ռուսատոմ Սերվիս» ընկերության գլխավոր տնօրեն Եվգենի Սալկովն իր հերթին պարզաբանել է, որ գործող հայկական ատոմակայանի ճակատագիրը կախված է Հայաստանից։
«Թե ինչ կլինի կայանի հետ, որոշում է հայկական կողմը։ Եթե հայկական կողմը որոշի աշխատել նոր ժամանակաշրջանի վրա, ապա Ռուսաստանում, օրինակ, կան ռեակտորներ, որոնց ժամկետները երկարաձգվել են։ Դրանց թվում է Կոլայի ատոմակայանի ռեակտորը, որի շահագործման ժամկետը երկարացվել է մինչև 60 տարի (ևս 30 տարով - խմբ.)»,- ասաց նա։
Մարտիրոսյանը հավելեց, որ դեկտեմբերին Հայաստանի կառավարությունը 65 մլն դոլար է հատկացրել, և պայմանագիր է ստորագրվել։ Աշխատանքները շարունակվում են ռեակտորի տեղադրման և կայանի անվտանգ շահագործման հետ կապված: «Մենք պետք է ավարտենք այդ աշխատանքը մինչև 2026 թվականը, որպեսզի հաջողությամբ լիցենզիա ստանանք և կայանի շահագործումը ևս 10 տարով երկարացնենք»,- ասաց նա։
Միաժամանակ, Մարտիրոսյանը հավելել է, որ օգտագործված վառելիքը դեռ պահպանվում է Հայաստանում, տեղափոխման պլաններ չկան։ Սալկովն ասել է, որ փետրվարին կայանի հետ պայմանագրերի կազմման ծրագիր է ստորագրվել, և աշխատանքներ են տարվում կազմակերպչական փոխգործակցության ուղղությամբ։ «Հաջորդ հանդիպմանը, որը տեղի կունենա շատ մոտ ապագայում, մենք կքննարկենք աշխատանքային գրաֆիկի ընդհանուր շրջանակը։ Ամեն ինչ ընթանում է ըստ պլանի, աշխատանքի հիմքերը կան։ Սա կլինի հայ-ռուսական համատեղ նախագիծ: Մենք այլևս չենք գործելու որպես գլխավոր կապալառու։ Առաջադրանքներից մի քանիսը մեր պատասխանատվության գոտում են, իսկ որոշները՝ կայանի պատասխանատվության գոտում: Պետք է համակցված գրաֆիկներ կազմենք, որպեսզի բոլոր փաստաթղթերը փոխանցենք կարգավորող մարմիններին, որոնք որոշում կկայացնեն կայանի ժամկետը երկարացնելու վերաբերյալ։ Գործընկերները մի քանի տասնյակ կազմակերպություններ են, այդ թվում՝ Կուրչատովի ինստիտուտը։ Մենք նախատեսում ենք համագործակցել հայկական կազմակերպությունների հետ, ինչպես եղել է նախկինում»,- հավելեց Սալկոն։
Նա ընդգծել է, որ կրթական ոլորտում հայկական կողմի հետ աշխատանքը շարունակվում է։«Կա քվոտա, ըստ որի հայ ուսանողները կարող են անվճար սովորել Ռուսաստանի լավագույն բուհերում, որտեղ պատրաստում են ատոմային էներգետիկայի ոլորտի մասնագետներ։ Բացի այդ, ռուսական կողմը պատրաստ է համատեղ կրթական ծրագրեր իրականացնել Հայաստանում»,- ասել է Սալկովը։
Նա հավելել է, որ «Ռոսատոմ» ընկերությունն անցկացնում է խորացված վերապատրաստման դասընթացներ։
