«Ո՛չ սև, ո՛չ սպիտակ, Թուրքիայի և ՆԱՏՕ-ի հարաբերությունները գտնվում են գորշ գոտում», այսպես է նկարագրում Անկարայի դերը Հյուսիսատլանտյան դաշինքում Լոնդոնի տնտեսագիտության և քաղաքական գիտությունների դպրոցի (LSEPS) քաղաքագետ Սելին Նասին։Այն փաստը, որ Թուրքիան լավ հարաբերություններ է պահպանում Ռուսաստանի և Չինաստանի հետ, վերջին տարիներին նույնիսկ հանգեցրել է նրան, որ կասկածի տակ է դրվել Անկարայի հավատարմությունը ՆԱՏՕ-ին:
Թուրքական իշխանությունների բազմաթիվ միակողմանի գործողությունները, մասնավորապես, 2018 թվականին Սիրիայի հյուսիսում ռազմական միջամտությունը կամ դաշինքին Ֆինլանդիայի և Շվեդիայի մուտքի երկար արգելափակումը, բանավեճ են առաջացրել Արևմուտքում՝ արդյո՞ք Թուրքիան իսկապես ՆԱՏՕ-ի հուսալի անդամ է, գրում է Deutsche Welle-ն։
Թուրքիան, ինչպես շատ այլ պետություններ, Երկրորդ աշխարհամարտից հետո խորհրդային սպառնալիքի պատճառով ստիպված եղավ հրաժարվելու իրենց ավանդական չեզոքությունից. երբ Իոսիֆ Ստալինը փորձեց հավակնել Թուրքիայի տարածքի մի մասին, Անկարան պաշտպանության համար դիմեց ՆԱՏՕ-ին և 1952 թվականին դարձավ դաշինքի անդամ:
«Թուրքիան դաշինքի համար աննախադեպ նշանակություն ունեցող երկիր է»,- պարզաբանում է Մայնցի համալսարանի քաղաքագետ Զաուր Գասիմովը։ Թուրքիան ԱՄՆ-ից հետո ՆԱՏՕ-ի երկրորդ մեծ բանակն ունի, ապահովում է Եվրոպայի հարավ-արևելյան թևի անվտանգությունը, այնտեղ նաև տեղակայված է ՆԱՏՕ-ի երկու խոշոր ավիաբազաները՝ Ինջիրլիքը և Քոնիան:
«Թուրքիայի զինված ուժերը ՆԱՏՕ-ի անմիջական մարտական փորձ ունեցող քիչ բանակներից են Անկարան նույնպես դառնում է ավելի ուժեղ գործընկեր՝ իր սեփական առաջադեմ ռազմագիտական տեխնոլոգիաների շնորհիվ: Սա այժմ լիովին ընկալում են ՆԱՏՕ-ի արևմտյան երկրները»,- նշում է Գասիմովը։
Թուրքիան վաղուց հայտնի է նրանով, որ միշտ գնում է իր ճանապարհով, ինչը հարց է առաջացնում՝ արդյոք նման միակողմանի գործողությունները համատեղելի են ՆԱՏՕ-ին նրա անդամակցության հետ։ DW-ի հետ զրուցած փորձագետները համոզված են՝ այո, որովհետև միջազգային ասպարեզում նման պահվածքը համաշխարհային թրենդի մաս է կազմում։ «Ռազմավարական ինքնավարությունը եզրույթն Անկարայի սրտով է: Իրականությունն այն է, որ Թուրքիան վերջին տարիներին արտաքին քաղաքականության մեջ գնալով ավելի անկախ է դառնում։
Եվ այսպես կշարունակվի, ասում է Սելին Նասին։ -Թուրքիան միակ երկիրը չէ, որը գնալով ավելի ու ավելի շատ է միայնակ որոշումներ ընդունում: Սա գլոբալ փոփոխությունների և աշխարհում Արևմուտքից Արևելք ուժի կենտրոնի տեղաշարժի արդյունքն է։ Դրա համար այս փաստը վերաբերում է ԱՄՆ բոլոր դաշնակիցներին»։
Գիտնականն արդեն երկու տասնամյակ շարունակ դիտարկում է Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության «էմանսիպացիան» և արձանագրում, որ «սառը պատերազմի» ժամանակաշրջանին բնորոշ «կամ-կամ» գործողությունների ժամանակաշրջանն ավարտվել է։ «Միջազգային հարաբերությունների դինամիկան ցույց է տալիս, որ այժմ ամեն ինչ ավելի շուտ վերաիմաստավորվում է հիբրիդային կատեգորիաներում։
Թուրքիան ՆԱՏՕ-ին իր ակտիվ անդամակցությանը զուգահեռ կարող է միաժամանակ ավելի խորացնել համագործակցությունը Ռուսաստանի հետ։ Ես նշաններ չեմ տեսնում, որ դա անարդյունավետ է»,- ասում է Մայնցի համալսարանի քաղաքագետը: Սելին Նասին իր հերթին ընդգծում է, որ Ռուսաստանի հետ Թուրքիայի լավ հարաբերություններից Արևմուտքն իրականում շահում է, թեև նրանց քննադատում են։ «Դուք նաև պետք է շփվեք նրանց հետ, ում դուր չեք գալիս, դա պահանջում է «հացահատիկի գործարքը», որը նույնպես կարևոր էր Եվրոպայի համար», - հիշեցրեց Նասին:
Ընդսմին, թե ինչպես է տեղի ունենում հաղորդակցության ձևը, նույնպես կարևոր դեր է խաղում Անկարայի՝ որպես դաշնակցի ընկալման մեջ։ «Թուրքական կողմը Շվեդիայի և Ֆինլանդիայի՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցելու վերաբերյալ բանավեճը վարել է կասկածելի ձևով»,- դժգոհում է Նասին։ «Ի վերջո, թվում էր, թե Թուրքիան արտաքին քաղաքականության յուրաքանչյուր խնդիր դիտարկում է որպես բանակցային տարածք ունեցող մի երկիր»: Նասին սա համարում է Անկարայի հետ համագործակցության ամենամեծ խնդիրներից մեկը. «Սա անկանխատեսելի կառավարություն է»։
Վերանշյալ խնդիրն իր հերթին առնչվում է բուն Թուրքիայում իշխանության չափազանց կենտրոնացվածության հետ։ «Արտաքին քաղաքականության որոշումներն ներկայում կախված են նախագահ Էրդողանից և նրա մի քանի խորհրդականներից: Այն փուլում, որտեղ տվյալ պահին ենք, Էրդողանն է որոշում ամեն ինչ»,- պարզաբանում է Սելին Նասին։ Նույնիսկ ձայներ հնչեցին, հատկապես սոցիալական ցանցերում Թուրքիային ՆԱՏՕ-ից հեռացնել կոչեր էին հնչում: Միևնույն ժամանակ, բուն երկրում դաշինքին անդամակցությունն այլևս չի դիտվում որպես ոչ այլընտրանքային ընտրություն։
Էրդողանը բազմիցս կոկետություն է արել Շանհայի համագործակցության կազմակերպությանը (ՇՀԿ) միանալու համար, որտեղ Չինաստանն ու Ռուսաստանը առաջատար դերեր են խաղում: Փորձագետների կարծիքով՝ Էրդողանի նպատակներից մեկն Անկարայի վրա ՆԱՏՕ-ի ազդեցությունը զսպելն է։Լոնդոնյան քաղաքագետ Սելին Նասին համամիտ չէ այս մեկնաբանության հետ. «Եթե Թուրքիան դուրս գա դաշինքից, դա չի բխի կողմերից ոչ մեկի շահերից։ Սակայն գործնականում Անկարան առհասարակ չի հեռանում ՆԱՏՕ-ից։ Նա դաշնակից իր բոլոր խնդիրները կատարում է»,- հավաստիացնում է Նասին։
