Ինչո՞ւ են մեր ֆերմերները լքում հայրենի գյուղն ու մեկնում Ռուսաստան՝ ժամանակավոր աշխատանքի: Ընդ որում՝ հաճախ շատ ծանր ֆիզիկական աշխատանքի: Պատճառները բոլորին են հայտնի: Օտար ափերում վաստակածն ավելին է, քան ֆերմերային տնտեսությունից «եկամուտը»: «Եկամուտը» պատահաբար չենք չակերտներում գրել. արդյո՞ք եկամուտ կարելի է համարել այն, ինչ ֆերմերները ստանում են իրենց տնտեսություններում թափած քրտինքի դիմաց:
Անցյալ տարի, պաշտոնական տվյալներով, գյուղատնտեսական ոլորտում երկնիշ աճ է արձանագրվել՝ 11.7%: Բայց նույնիսկ այս ֆենոմենալ հաջողության պարագայում, ֆերմերային տնտեսության հաշվարկում համախառն արտադրանքը համեստ մեծություն է կազմում: Ըստ հաշվարկների, միջինը մեկ ֆերմերին (ներառյալ՝ նրա ընտանիքի անդամներին) բաժին է հասնում ամսական 50 հազար դրամից էլ պակաս:
Բայց հարկավոր է հաշվի առնել մեկ կարեւոր հանգամանք: Վերոնշյալ թիվը դրամական եկամուտ չէ, այլ ընդամենն աբստրակտ մեծություն: Այս գումարից պետք է դուրս բերել տնտեսությունը վարելու համար ֆերմերերի ծախսերը, բացի այդ, արտադրանքի զգալի մասը տարբեր նպատակներով հենց տնտեսությունում է մնում, այսինքն՝ չի վաճառվում: Արդյունքում միայն խորհրդանշական գումար է մնում: Այստեղից էլ պարզ է դառնում, թե ինչն է մարդկան ստիպում արտագնա աշխատանքի մեկնել Ռուսաստան:
Ոլորտում առկա խնդիրները ֆերմերները միայնակ լուծել չեն կարողանում: Տարիներ առաջ Համաշխարհային բանկի կողմից ֆինանսավորվող նախագծի շրջանակում սկսեցին ֆերմերային կոոպերատիվներ ձեւավորել՝ ընտանի անասունների արոտավայրերը համատեղ օգտագործելու համար: Հիմա այդպիսի կազմակերպությունները շուրջ 150-ն են: Կարծես քիչ չէ: Բայց դրանցում մեր ֆերմերների միայն փոքր մասն է ընդգրկված:
Բացի այդ, ավագ սերնդի բազմաթիվ ֆերմերներ, այսինքն՝ նախկին կոլխոզների աշխատողներ, անվստահությամբ են վերաբերվում կոլեկտիվների ստեղծման գաղափարին: Դառնալով հողի սեփականատերեր՝ նրանք ամենեւին էլ չեն ցանկանում վերադառնել «կոլխոզային» անցյալին, երբ իրենք դաշտերում քրտինք էին թափում, իսկ ադմինիստրացիան «ղեկավարում էր»: Հնարավո՞ր է նոր կազմակերպություններում իշխանության «բռնազավթումը», քանի որ այդ դեպքում կոնֆլիկտներից խուսափել հնարավոր չի լինի: Սակայն մասնագետները պնդում են, որ իրավական բոլոր հիմքերը կան՝ վիճելի հարցերը լուծելու համար:
Արդյունքում «քիչ» բան է մնում. պարզապես ֆերմերներն իրենք պետք է կոոպերատիվների ստեղծման նախաձեռնություն ցուցաբերեն՝ ելնելով «խեղդվողի փրկությունն իր իսկ ձեռքերում» է սկզբունքից: Քանի որ պետության օժանդակությունը զուտ խորհրդանշական է, եթե համեմատենք զարգացած երկրներում գյուղատնտեսական դոտացիաների հետ:
Սմբատ Գրիգորյան
