Անհնար կլիներ պատկերացնել, որ Գերմանիան լիներ ՆԱՏՕ-ի մաս, եթե նա չճանաչեր նացիստական հանցագործությունները՝ ներառյալ Հոլոքոստը: Այս մասին Delfi պարբերականում իր հոդվածում նշել է վերլուծաբան Վլադիմիրաս Լաուչիուսը՝ զուգահեռ անցկացնելով Հայոց ցեղասպանության ճանաչված չլինելու հետ:
Ստորեւ ներկայացնում ենք հոդվածի թարգմանությունը:
«Այնուամենայնիվ, Թուրքիան, որը չի պատրաստվում խոստովանել, որ ցեղասպանություն է իրականացրել քրիստոնյա ժողովուրդների՝ հայերի, ասորիների եւ հույների դեմ, ՆԱՏՕ-ի անդամ է:
Հյուսիսատլանտյան պայմանագրի նախաբանում ասվում է, որ պայմանագրի կողմերը «վճռական են պաշտպանելու իրենց ժողովուրդների ազատությունը, ընդհանուր ժառանգությունը եւ քաղաքակրթությունը, որոնք հիմնված են ժողովրդավարության, անհատական ազատության եւ օրենքի գերակայության վրա»:
Վերոնշյալ սկզբունքներից ո՞րն է պահպանում Թուրքիան: Արդյոք դա նրան հաջողվո՞ւմ է: Ինչպե՞ս կարելի է պահպանել այն քաղաքակրթությունը, որին նա չի պատկանում կամ պահպանել, այն սկզբունքները, որոնց այդ երկրում հազիվ են հետեւում:
Եթե ՆԱՏՕ-ի անդամ դառնալու համար անհրաժեշտ է պարզապես ունենալ ուժեղ բանակ, առերեւույթ ժողովրդավարություն եւ արեւմտյան երկրների հետ որոշ ընդհանուր շահեր, ապա ինչպե՞ս է պատահել, որ Ռուսաստանը դեռ ՆԱՏՕ-ի մաս չէ:
Ոմանք կարող են ասել, որ Ռուսաստանը խախտում է անձեռնմխելիության սկզբունքները Հարավային Օսիայում եւ Ուկրաինայում, այնուամենայնիվ, ՆԱՏՕ-ի երկրների համար սա, կարծես, այլեւս անհաղթահարելի բարոյական եւ իրավական խնդիր չէ 1974 թվականից հետո, երբ թուրքական զորքերն օկուպացրեցին Հյուսիսային Կիպրոսը:
Այժմ Թուրքիան նաեւ հնարավորինս օկուպացնում է Սիրիայի տարածքը, Ռուսաստանի հետ բանակցություններ է վարում նաեւ պարեկային գոտիների համար:
Իսկ ի՞նչ կասեք սպառազինության եւ ռազմական համատեղելիության խնդրին: Թուրքիայի կողմից ռուսական S-400 հրթիռային համակարգեր գնելուց եւ ՍՈՒ-57 կործանիչներ գնելու հարցը դիտարկելուց հետո, այլեւս, կարծես թե, Ռուսաստանի՝ ՆԱՏՕ-ին ինտեգրվելու հարցը լուրջ խոչընդոտ չէ: Ակնհայտ է, որ սպառազինությունների եւ թուրքերի միջոցով իրականացվող անուղղակի ինտեգրումն արդեն ընթանում է:
Ռուսական իշխանությունները չեն ճանաչում խորհրդային հանցագործությունները եւ արդարացնում են Ստալինի վայրագությունները: Թուրքիան միանգամայն նույնն է անում՝ չընդունելով, որ ծրագրել եւ իրագործել է հայկական, ասորական եւ հունական ցեղասպանությունները` ուղղորդված զանգվածային սպանություններով, խոշտանգումներով եւ անապատային աքսորներով: Ավելին, թուրքական օրենսդրությունը թույլ է տալիս քրեական հետապնդում իրականացնել այն մարդկանց նկատմամբ, ովքեր հաստատում են թուրքերի կողմից իրականացված ցեղասպանությունները` պնդելով, որ դա վիրավորում է թուրք ժողովրդին: Սա շատ նման է Վլադիմիր Պուտինի ռուսական օրենքին եւ այդ երկրի պատմության գաղափարական քարոզչությանը:
Թուրքիայում քրիստոնյա ժողովուրդների ցեղասպանությունը` դաժանության, կտտանքների եւ գաղափարական արդարացման առումով, շատ նման է նացիստների կողմից իրականացված հրեական Հոլոքոստին: Օրինակ՝ Օսմանյան կայսրությունում մեծ համբավ ունեցող բժիշկ Մեհմեդ Ռեշիդը հայտնի էր նրանով, որ հայերին վերաբերվում էր որպես երկրորդ կարգի մարդկանց՝ նրանց ստորադասելով, իր կարծիքով, ավելի առաջադեմ մահմեդականներից:
Նա հրամայում էր պայտել հայ աքսորյալներին, որպեսզի ավելի զվարճալի լինի աքսորի ճանապարհին նրանց նայելը: Նա նաեւ սիրում էր խաչել նրանց՝ հաշվի առնելով հայկական կրոնը: 1978-ին, Թուրքիայում, ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրում, հրատարակվեց հանրագիտարան, որը նկարագրում է Մեհմեդ Ռեշիդին որպես «մեծ հայրենասեր»:
Իրենց նացիստական ապագա գործընկերների նման, թուրք բժիշկները դաժան փորձեր էին իրականացնում «երկրորդ կարգի» մարդկանց վրա: Օրինակ՝ հայերին ներարկում էին տիֆի տենդով հիվանդների արյուն՝ դրա դեմ պատվաստանյութ որոնելու համար: Վերոնշյալ փորձարկումներով հայտնի բժշկի համար Ստամբուլում նույնիսկ թանգարան է կառուցվել, նա համարվում է թուրքական մանրէաբանության հայրը:
Տրապիզոնի առողջապահության վարչության պետ Ալի Սաիբը ջանասիրաբար կատարել է իր մասնագիտական պարտականությունը՝ ստիպելով հղի հայ կանանց եւ երեխաներին թույն խմել, իսկ հրաժարվելու դեպքում նրանց խեղդում էին ծովում: Սաիբը սիրում էր մորֆինի մահացու չափաբաժին ներարկել հայ աքսորյալներին, որոնք հրաշքով փրկվել էին անապատի միջով անցած աղետալի ճանապարհորդությունից: Նա նաեւ երեխաներին սպանում էր շարժական տաք գոլորշու լոգանքներում:
Այժմ Թուրքիայում փողոցներն ու նշանակալից հասարակական վայրերը կոչվում են ցեղասպանության կազմակերպիչների անուններով `Թալեաթ, Ջեմալ, Էնվեր: Հետաքրքիր կլիներ, եթե ՆԱՏՕ-ի մեկ այլ անդամ՝ Գերմանիան, փողոցներ անվաներ, օրինակ ՝ Հիմլերի անունով:
Թուրքիայի՝ ՆԱՏՕ-ին անդամակցության հիմնական խնդիրն այն չէ, որ այն արգելափակում է մերձբալթյան պաշտպանական ծրագրերը, գնում է ռուսական S-400-ը` հրաժարվելով ամերիկյան սպառազինությունից, աջակցում է ԴԱԵՇ-ի եւ Ջաբհաթ ալ Նուսրա-ի մարտիկներին, օկուպացնում Սիրիայի տարածքները, որտեղ իր արաբական դաշնակիցների հետ միասին ոչնչացնում է քրիստոնեական համայնքների մնացորդները Փոքր Ասիայում:
Հիմնական խնդիրն այն չէ, որ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը Եվրոպայում տեսնում է ժողովրդագրական եւ մշակութային վերածնված Օսմանյան կայսրություն, որտեղ բարձր ծնելիությամբ թուրք բնակչությունը կկարողանա պարտադրել սեփական կանոնները: Թուրքիայի՝ որպես ՆԱՏՕ-ի անդամ հիմնական խնդիրը չի կայանում նրա գործողությունների, նպատակների, քաղաքական եւ սոցիալական իրողությունների կամ Արեւմուտքի նկատմամբ նրա վերաբերմունքի մեջ (այս մոտեցումն ամենեւին չպետք է զարմացնի դարեր անց) Խնդիրն այստեղ ոչ թե թուրքական մոտեցումն է, այլ՝ արեւմտյանը:
Ցեղասպանագետների միջազգային ասոցիացիայի կողմից պաշտոնապես ճանաչվել է Թուրքիայի քրիստոնյաների` հայերի (սպանվել է առնվազն 1,5 միլիոն մարդ), հույների (սպանվել է մոտ 750 000 մարդ) եւ ասորիների (մոտ 300 000 զոհ) ցեղասպանությունները:
Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչվել է նաեւ Եվրախորհրդարանի, Եվրոպայի խորհրդի եւ, վերջերս՝ ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի կողմից: Այն ճանաչվել է նաեւ ՆԱՏՕ-ի անդամ մի շարք երկրների՝ ներառյալ Լիտվայի կողմից: Շվեյցարիայում, Սլովակիայում, Հունաստանում եւ Կիպրոսում քրեական հետապնդում է նախատեսված Հայոց ցեղասպանության ժխտման համար: Սլովակիան եւ Հունաստանը ՆԱՏՕ-ի անդամ են, ճիշտ այնպես, ինչպես Թուրքիան, որը համառորեն ժխտում է ցեղասպանությունը: Դա մի տեսակ ֆանտազմագորիա է: Դեռ կարծո՞ւմ եք, որ վերոհիշյալ երկրները պատկանում են ընդհանուր քաղաքակրթությանը, ընդհանուր ժառանգությանը եւ ընդհանուր սկզբունքներին:
Ինչ վերաբերում է այս իրավիճակին, ապա Թուրքիան եւ իր դաշնակիցները դեռեւս առանձնակի խնդիրների չեն բախվում: Շատերն անգամ ուրախանում են եւ, ըստ երեւույթին, հպարտանում նման դաշնակից ունենալու ընդհանուր (ներիր ինձ, Տեր) ժառանգությամբ:
Ճիշտ է, որ Թուրքիան Սառը պատերազմի ժամանակ ԽՍՀՄ-ի կարեւոր հակակշիռ էր եւ պետք է ենթադրել, որ Թուրքիան դեռեւս չի մտել Եվրամիություն ոչ առանց պատճառների:
Կար ժամանակ, որ հույս կար, որ Թուրքիայում իրավիճակը կբարելավվի: Փոխարենը, այն ավելի վատացավ: Եվ այսպես, ինչքան հեռու է այն գնում, այնքան ավելի դժվար է դառնում բացատրել եւ արդարացնել խորացող արժեքային անջրպետը:
Հաշտարար մոտեցումը շարունակելը նույնիսկ ավելի կեղծավոր կլիներ, քան մինչ այժմ լռությունը ցեղասպանության խնդրի շուրջ, սելեկտիվ ամնեզիան, չխոսելն այն մասին, թե ինչը կարող է անհարմարություն պատճառել կամ անօգուտ է թուրք ընկերների համար, մեղմ ասած, պատիվ չի բերում նրանց: Նման մոտեցումը մասամբ համընկնում է 1939-ին Ադոլֆ Հիտլերի ասածի հետ, երբ նա կիսվեց լեհերին ոչնչացնելու իր ծրագրերով. «Ի վերջո, ո՞վ է այսօր հիշում հայերի ոչնչացման մասին»: Այլ կերպ ասած` ոչ ոքի չի հետաքրքրում: Իսկ նրանք, ովքեր պաշտպանում են արեւմտյան արժեքները, միթե՞ չպետք է մտածեն նաեւ դրա մասին»:
