Թուրքիայում նախագահական ընտրությունների արդյունքը կազդի Վաշինգտոնի ու Մոսկվայի, ինչպես նաեւ Եվրոպայի, Մերձավոր Արեւելքի, Կենտրոնական Ասիայի եւ Աֆրիկայի մայրաքաղաքների աշխարհաքաղաքական եւ տնտեսական հաշվարկների վրա, գրում է Bloomberg-ը։
Անկարայի ազդեցությունը համաշխարհային գործերի վրա վկայում է Էրդողանի ձեռքբերումների մասին իր երկար պաշտոնավարման ընթացքում: Այնուամենայնիվ, երկրի ներսում եւ դրսում նրա ընտրական հեռանկարները խառն զգացմունքներ են առաջացնում։ Իսկ նրանք, ովքեր ցանկանում են, որ նա հեռանա հունիսի 19-ին, չեն կարող լավատես լինել, թե ով կամ ինչ է լինելու հետո։
Արեւմտյան առաջնորդները ուրախ կլինեն տեսնել Էրդողանի թիկունքը։ Նա խաթարել է ՆԱՏՕ-ի անվտանգությունը՝ ձեռք բերելով Ռուսաստանից հակահրթիռային պաշտպանության համակարգեր, խախտել է դաշինքը՝ արգելափակելով Շվեդիայի եւ Ֆինլանդիայի անդամակցությունը, բազմիցս սպառնացել է ողողել Եվրոպան փախստականներով, եւ վերջին ամիսներին ավելի ու ավելի ռազմատենչ հռետորաբանություն է արտահայտել Հունաստանի դեմ: Անկարայի հարաբերությունները Վաշինգտոնի հետ այնքան են վատթարացել, որ թուրք բարձրաստիճան պաշտոնյաները պարբերաբար մեղադրում են ԱՄՆ-ին Էրդողանի դեմ հեղաշրջմանն աջակցելու եւ ահաբեկչական խմբավորումներին աջակցելու մեջ։
ԱՄՆ-ը եւ Եվրոպան ավելի լավ կլինեին առանց համաշխարհային գործերի վրա Էրդողանի կործանարար ազդեցության, հատկապես, երբ նրանց առճակատումը Վլադիմիր Պուտինի հետ սրվում է: Նրա որպես զրուցակցի օգտակարությունը սահմանափակ է՝ թեեւ նա անցյալ ամառ օգնել է համաձայնության գալ Ուկրաինայից հացահատիկի եւ ձեթի կայուն հոսք ապահովելու համար, Էրդողանը զսպիչ ազդեցություն չի թողել իր «սիրելի ընկեր» Վլադիմիրի վրա:
Մինչ Վաշինգտոնի եւ եվրոպական մայրաքաղաքների արտաքին քաղաքականության շրջանակներից շատերը հույս ունեն, որ նրան կարելի է հետ տանել, Էրդողանի աշխարհայացքը «շատ ավելի արմատական է, քան պատկերացնում են արեւմտյան շատերը», ասում է քաղաքական վերլուծաբան Սելիմ Քորուն:
Եթե Էրդողանը պարտություն կրի, ասում է Ստամբուլում գործող EDAM վերլուծական կենտրոնի տնօրեն Սինան Ուլգենը, «նրա իրավահաջորդը Թուրքիան կվերածի արտաքին քաղաքականության եւս մեկ խաղացողի, որին ավելի հարմար կլինի իր դիրքը որպես արեւմտյան ազգի»:
Բայց նույնիսկ եթե դա տեղի ունենա, ոչ ոք չպետք է սպասի արագ 180 աստիճանի շրջադարձ: Էրդողանը 20 տարի ուներ իր արմատական աշխարհայացքով թրծելու թուրքական ինստիտուտներին՝ կառավարությանը, բանակին, ակադեմիային, կրոնական կառույցին եւ լրատվամիջոցներին: Եթե հունիսի 19-ին լինի նոր նախագահ, ապա նրան անհրաժեշտ կլինի ապամոնտաժել Էրդողանի կառուցած շենքը։ Խնդիրն ավելի բարդ կլինի, քանի որ ԱԶԿ-ն զգալի ներկայություն կունենա խորհրդարանում եւ վստահ է, որ բուռն կերպով կդիմադրի փոփոխություններին:
Հարկ է հիշել, որ Էրդողանից տասնամյակներ պահանջվեցին՝ խարխլելու ժամանակակից Թուրքիայի հիմնադիր Քեմալ Աթաթուրքի կողմից կառուցված աշխարհիկ խորը պետությունը, եւ ԱԶԿ-ն այդ ընթացքում խորհրդարանում հարմարավետ մեծամասնություն ուներ: Հերակլեսին գուցե դուր չգա Անատոլիայի ախոռները մաքրել իր հեռանալուց հետո:
Թուրքերը երկակի են տրամադրված իրենց նախագահի եւ նրա քաղաքականության նկատմամբ: Հոկտեմբերի վերջին Metropoll-ի հարցումը ցույց է տվել, որ Էրդողանի աջակցությունը մեկ տարի առաջվա 39%-ի համեմատ աճել է մինչեւ 47,6%: Սա ուշագրավ կլիներ ցանկացած ղեկավարի համար, բայց բացարձակապես զարմանալի է այն մարդու համար, որը ղեկավարում է տնտեսական խառնաշփոթը:
Ինչո՞ւ, ուրեմն, շատերը դեռ հույս ունեն, որ Էրդողանը կշտկի Թուրքիայի կուրսը: Մասամբ այն պատճառով, որ նրանք չգիտեն, թե ով է մարտահրավեր նետելու նրան: Հիմնական ընդդիմադիր կուսակցությունները ձեւավորել են միասնական ճակատ, որը հայտնի է որպես «վեցնյակի սեղան», սակայն ընտրությունների օրվանից վեց ամիս առաջ նրանք դեռ չեն հայտարարել նախագահի իրենց թեկնածուի մասին: Առաջատար ընդդիմադիր ԺՀԿ-ից երկու հիմնական թեկնածուներն են Ստամբուլի քաղաքապետ Էքրեմ Իմամօղլուն եւ կուսակցության երկարամյա առաջնորդ Քեմալ Քըլըչդարօղլուն։
Ընդդիմությունը նույնպես չէր շտապում Թուրքիայի տնտեսությունը բարելավելու հստակ ռազմավարություն ձեւակերպել։ Անցյալ ամսվա սկզբին ԺՀԿ-ն վերջապես հրապարակել է մի բան, որը հիշեցնում էր օրակարգ, բայց այն լի էր մեծ ներդրումների դատարկ խոստումներով եւ քիչ մանրամասներով:
Էրդողանի նախընտրելի հակառակորդը կլինի Քըլըչդարօղլուն՝ փոքր-ինչ անգույն վետերան, որը ղեկավարել է ԺՀԿ-ն 12 տարի։ Շատ թուրք քաղաքական վերլուծաբաններ կարծում են, որ ավելի ուժեղ մրցակից կլինի ավելի երիտասարդ եւ ավելի խարիզմատիկ Իմամօղլուն։ Նա հաղթել է Ստամբուլի քաղաքապետի ընտրություններում 2019 թվականին համապարփակ եւ լավատեսական արշավով, նույնիսկ այն բանից հետո, երբ Էրդողանը հրաժարվեց ընդունել առաջին քվեարկության արդյունքները, վերաքվեարկությունից հետո:
Նախագահն ու նրա կուսակցությունը մեծ ջանքեր են գործադրել Իմամօղլուին հեռու պահելու համար։ Անցյալ ամիս քաղաքապետը դատապարտվեց ընտրական պաշտոնյաներին վիրավորելու աննշան մեղադրանքով, սակայն դատավճիռը համախմբեց ընդդիմությանը նրա շուրջը եւ կարող էր մեծացնել նախագահի թեկնածու առաջադրվելու նրա հնարավորությունները: «Այժմ Իմամօղլուի շուրջ հզոր հռետորաբանություն կա», - ասում է Քեմբրիջի համալսարանի միջազգային հարաբերությունների պրոֆեսոր Այսե Զարաքոլը: (Կանոնները թույլ են տալիս քաղաքապետին առաջադրվել նախագահի պաշտոնում, մինչդեռ նրա փաստաբանները վիճարկում են դատվածությունը):
Սակայն Էրդողանի դեռեւս ուժեղ թվերը նշանակում են, որ նա կարող է հետ պահել ցանկացած մրցակցի, հատկապես, եթե գարնանը տնտեսությունը վերականգնման նշաններ ցույց տա: Նախագահը հույսը դնում է Արաբական Միացյալ Էմիրությունների եւ Սաուդյան Արաբիայի ներդրումների եւ բանկային ավանդների, ինչպես նաեւ Թուրքիային ռուսական բնական գազի արտահանման կենտրոն դարձնելու Պուտինի խոստումների վրա: Էրդողանը խոսում է նաեւ Սեւ ծովում բնական գազի տեղական հանքավայրերի մասին՝ խրախուսելով անսպասելի շահույթի մասին լուրերը: Անցյալ ամիս նա հայտարարեց նվազագույն աշխատավարձի 55 տոկոս բարձրացման մասին; անցած շաբաթ նա բարձրացրել է պետական ծառայողների աշխատավարձերն ու թոշակները։
Ամեն դեպքում, նա եւ իր կուսակցությունը անդրադառնում են քրդական ահաբեկչության եւ արեւմուտքի դավաճանության հին ուրվականներին, ինչպես նաեւ մշակութային պատերազմին, ընտանիքի եւ իսլամական արժեքների համար համասեռամոլության վտանգների մասին: Հունաստանի դեմ ուղղված սպառնալիքներն ուղղված են ազգայնական լարվածություն հրահրելուն։
Այս մարտավարությունն արդեն օգնել է Էրդողանին հաղթել ընտրություններում։ Այն կարող է նորից օգնել: Քանի դեռ թուրքերը չեն քվեարկել, արեւմտյան առաջնորդները ասեղների վրա կլինեն»:
