NEWS.am-ի հետ հարցազրույցում Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի ինտեգրման եւ մակրոտնտեսության հիմնական ուղղությունների կոլեգիայի անդամ (նախարար) Տատյանա Վալովայան ներկայացրել է Միացյալ Մաքսային  միության հիմնական «այո»-ն եւ «ոչ»-ը. արդյոք Հայաստանում կթանկանա՞ն արտասահմանյան ապրանքները, ինչպես Ղազախստանում, հնարավոր կլինի՞ լատվիական շպրոտ գնել, եթե Ռուսաստանը կրկին այն արգելի եւ շատ այլ հարցեր:

Միասնականացումը վերաբերում է միայն մաքսային, ոչ թե հարկային դրույքներին. դա յուրաքանչյուր պետության տնտեսական քաղաքականության հարց է: 

Ե՞րբ Հայաստանը կսկսի իր մաքսային սակագները Մաքսային  միության դրույքներին համապատասխանեցնելը:

Միասնական որոշակի սակագին մենք առայժմ չենք քննարկում: Մենք աշխատանքային խումբ ենք ստեղծել, եւ դեկտեմբերի 5-ին դրա առաջին նիստը կկայանա: Այնտեղ մենք կդիտարկենք ճանապարհային քարտեզի նախագիծը, ինչից հետո կսկսվեն այդ ոլորտում խորհրդատվությունները: Այժմ այդ մասին խոսելը վաղ է, բայց ալգորիթմն արդեն հասկանալի է:

Հայ գործընկերները մտահոգվա՞ծ են, որ ՄՄ-ի երկրներից դուրս ներկրումը կարող է թանկանալ մաքսատուրքերի աճի հետեւանքով:  Այդպես եղավ Ղազախստանում...

Մեր հայ գործընկերները հայտարարել են, որ, հավանաբար, անցումային շրջան կխնդրեն Միացյալ մաքսային օրենսդրությունից որոշակի շեղումներով: Դրան բնականաբար բոլորն ըմբռնումով են մոտենում: Երկրի տնտեսության համար զգայուն ապրանքային դիրքերից դա իհարկե կպահանջվի:

Ո՞րն է ՄՄ-ում սակագների ներդաշնակեցման տրամաբանությունը, ռուսականով չե՞ն առաջնորդվում:

Դե, ինչպես գիտեք, զուտ ռուսական այլեւս գոյություն չունի. հունվարի 1-ից միացյալ մաքսային սակագին է, ընդ որում՝ այն աստիճանաբար նվազում է՝ հաշվի առնելով ՌԴ-ի պարտավորությունները ԱՀԿ-ի առջեւ: Սեպտեմբերին այն կրկին իջեցրին, եւ այժմ միջին մաքսային սակագինը կազմում է 7,6%:

Մեզ մոտ շուրջ 3,5% է...

Այո, բայց ԱՀԿ-ի առջեւ ձեր պարտավորությունները թույլ են տալիս ինչ-որ տեղ բարձրացնել: Այդ պատճառով մենք հայ գործընկերների հետ խոսել ենք, որ ամենակարեւորը հայկական տնտեսության եւ սպառողների համար կարեւոր դիրքորոշումներ ընտրելն է: Սակայն մենք չենք կարծում, թե գնաճ կլինի, քանի որ Ղազախստանում գնաճը զուտ սակագների ավելացման պատճառով չեղավ: Դա սկզբնապատճառ չէր: Մենք ակնկալում ենք, որ աճ չի լինի, քանի որ գործընթացը բավական  ճկուն կլինի:

Իսկ հարկային դրույքների ներդաշնակեցումը քննարկվո՞ւմ է:

Մենք այն ընդհանրապես չենք քննարկում, որովհետեւ Մաքսային միության շրջանակում  մենք մեր հարկային համակարգերը չունենք, եւ նույնիսկ Ղազախստանում, ինչպես գիտեք, ԱԱՀ-ի հետ կապված առավել բարենպաստ վիճակ է՝ 12%, իսկ Ռուսաստանում այն 18% է, եւ մենք այն դիտարկում ենք որպես բիզնեսի ներգրավման տեսանկյունից Ղազախստանի մրցակցային առավելությունը:

Դա կարո՞ղ է հանգեցնել բիզնեսի ֆիկտիվ գրանցման:

Դա ֆիկտիվ չէ: Բիզնեսն ընտրում է՝ որտեղ գրանցվել: Կարելի է գրանցել Ղազախստանում եւ հարկերն այնտեղ վճարել: Եթե ամեն ինչ օրինական է, մենք դրանում ոչ մի վատ բան չենք տեսնում:  Իսկ նախկինում մենք էական սահմանափակումներ չունեինք, եւ ամեն ինչ ապօրինի էր արվում: Ուստի լավ է, երբ դա վերածվում է խելամիտ համակարգի: Բայց այդ 6%-ը կրիտիկական չեն եւ բիզնեսին չեն ստիպի տեղափոխվել: Երբ Եվրոպայում քննարկում էի ԱԱՀ-ի ներդաշնակեցումը, համաձայնեցին, որ 5 տոկոսային կետի տարբերությունը նորմալ է, դրա պատճառով բիզնեսը չի արտագաղթի: Որովհետեւ դրա փոխարեն այն կբախվի  բիզնեսի վերագրանցման եւ այլ ծախսերին: Քսան տոկոսային կետը, իհարկե նշանակալի է, սակայն ոչ 6-7-ը:

Ավելի ձեռնտու չի՞ լինի մտնել Եվրոպայի հետ միասնական տարածք, որտեղ միջին հարկային վճարը 1,5%-ով պակաս է:

Մենք մեր սակագները որպես մեզ համար ներկրման խոչընդոտ չենք դիտարկում: Պարզապես  Մաքսային միությունն ստեղծելով՝ մենք առաջին անգամ սկսել ենք մաքսային-սակագնային քաղաքականություն վարել՝ տնտեսության կարգավորման տեսանկյունից:  Ես անձամբ մասնակցել եմ մաքսային-սակագնային քաղաքականության ռուսական հանձնաժողովի աշխատանքներին, եւ երբ դիտարկվում էին հարկային վճարների փոփոխությունները,  հաճախ դիտարկում էին նաեւ ֆինանսների  նախարարության  դիրքորոշումը, թե ինչպես կարող են որոշումներն ազդել բյուջեի վրա: Այժմ, երբ մենք որոշումներ ենք կայացնում հանձնաժողովի խորհրդում, հաշվի ենք առնում միայն մեր շուկայում մեր արտադրողների դիրքորոշումները:  Եվ դա միանգամայն ճիշտ է, քանի որ մաքսային-սակագնային քաղաքականությունը պետք է մի կողմից պաշտպանի բիզնեսը, մյուս կողմից էլ չպատժի մեր սպառողներին: Անհրաժեշտ է ողջամիտ հավասարակշռություն:

Դիտարկվո՞ւմ է արդյոք միասնական ներկայացուցչության հարցը:

Միասնական ներկայացուցչություն մենք դեռ չունենք, այդ պատճառով էլ, ասենք, Բելառուսի ներկայացուցչությունը չի կարող ապրանքը մաքսազերծել Ղազախստանում:  Սակայն այն Բելառուսում մաքսազերծելով, նա կարող է այն շարունակել ուղարկել՝ առանց ամբողջ մաքսային տարածքում հավելյալ գործընթացների: Դա բավական հարմար է, եւ ընկերություններն օգտվում են դրանից:   

Դրվա՞ծ է արդյոք հարցն օրակարգում:

Առաջիկայում՝ ոչ, մենք պարզապես քննարկում ենք այն: Դա լավ գաղափար է, որը կբարձրացնի բիզնեսի շարժունակությունը, սակայն դա կիրառելու համար շատ բան պետք է անել: Հարկային մարմինները, բացի զուտ տնտեսականից, ունեն նաեւ իրավապահ գործառույթներ: Եթե, օրինակ, ռուսաստանցի գործարարը խախտում է հարկային օրենսդրությունը, նա ենթարկվում է ռուսական օրենքներին:  Իսկ ղազախը ռուսականին չի ենթարկվելու: Այստեղ շատ հարցեր կան: Մենք հասկանում ենք, որ դա լավ գաղափար է, եւ մենք պատրաստ ենք այն քննարկել հետագայում, սակայն ոչ որպես վաղվա օրվա հարց: 

Կարո՞ղ են առեւտրում սահմանափակումներ կիրառվել բոլորի համար, այդ թվում՝ սանիտարական եւ ֆիտոսանիտարական հսկողության առումով: Ասենք, եթե Ռոսպոտրեբնադզորն արգելել է Լատվիայից ներկրվող շպրոտները, ապա Հայաստանում նո՞ւյնպես կարգելվի: 

Ոչ: Իհարկե, մենք ունենք ստանդարտների ամբողջական ներդաշնակեցում, անասնաբուժական եւ սանիտարական միասնական վկայականներ: Սակայն նման միջոցները բացառիկ են՝ կապված բացառապես քաղաքացիների առողջության պաշտպանության հետ: Մյուս երկրները կարող են միանալ այդ որոշմանը, սակայն դա պարտադիր չէ:

Զրուցեց Արամ Գարեգինյանը