Հայտնի է, որ հարկային քաղաքականության ոլորտում պետության կարեւորագույն գործառույթներից մեկը բնակչության եկամուտների մակարդակի անհավասարությունը նվազեցնելն է, այլ ոչ թե այն ավելացնելը, որը բերում է աղքատության ավելացման եւ օրիգարխների դասի ձեւավորման:

Եկամտահարկի սանդղակը մեզ մոտ պրոգրեսիվ է, ի տարբերություն, ասենք, Ռուսաստանի, որտեղ այն «հարթ» է (չնայած այնտեղ արդեն մշակում են պրոգրեսիվ հարկման ներդրման հարցը): Միաժամանակ, առավելագույն դրույքաչափը Հայաստանում «ընդամենը» 20% է, ինչն ամենեւին չի արտացոլում մեր իրականությունը: Չէ՞ որ մեզ մոտ հազվադեպ չեն ամսական մի քանի միլիոն դրամ (նույնիսկ մի քանի տասնյակ միլիոն) աշխատավարձերը: Բնականաբար, խոսքը ոչ թե կոմերցիոն ընկերությունների շարքային աշխատակիցների, այլ բարձրագույն ղեկավարության մասին է:

Գոյություն ունի նաեւ մեկ այլ պատնեշ, որը խոչընդոտում է եկամուտների համահարթեցմանը: Այսպես կարեւոր է վարձու աշխատողի աշխատավարձից գանձվող եկամտահարկը չշփոթել քաղաքացիների եկամտահարկի հետ: Չէ՞ որ աշխատավարձը մասնավոր եկամտի միայն մի մասն է:

Մենք ունենք ֆիզիկական անձանց եկամուտ, որն օրենքով չի հարկվում: Դրանք, մասնավորապես, կոմերցիոն ընկերությունների բաժնետերերի ստացած շահաբաժիններն են: Մեր հայրենական ընկերությունները, որպես կանոն, ներկայացված են որպես Փակ բաժնետիրական ընկերություն (ՓԲԸ): Եվ դրանցում, դարձյալ որպես կանոն, գոյություն ունի մեն-մի բաժնետեր՝ ընկերության լիիրավ սեփականատերը:

Չենք ներկայացնի Շվեդիայի օրինակը, որտեղ քաղաքացիների եկամուտներն առավելագույնս համահարթեցված են՝ եկամտահարկի բարձր դրույքաչափերի շնորհիվ (ընդհուպ մինչեւ 57%): Մեր «ձեռքբերումները» համեմատենք հետխորհրդարային տարածաշրջանի մյուս երկրների հետ:

Հուլիսի 1-ից Ուկրաինայում ֆիզիկական անձանց եկամուտների հարկման պրոգրեսիվ սանդղակ է ներդրվել: Առավելագույն դրույքաչափը՝ 25%, նախատեսված է տարեկան 1 մլն գրիվնայից ավելի եկամտի դեպքում: Հայաստանում արտարժույթի փոխարժեքով այդ կազմում է ամսական 2.9 մլն դրամից պակաս (շուրջ 7 հազար դոլար): Հասկանալի է, որ հայրենական խոշոր բիզնեսի պարագայում նման «խորհրդանշական» եկամուտը պարզապես ծիծաղելի է:

Ռուսաստանում ֆիզիկական անձանց շահութահարկը առայժմ 9% է, սակայն քննարկվում է այն մինչեւ 13% հասցնելու հարցը: Այսինքն՝ մինչեւ աշխատավարձից եկամտահարկի մակարդակի: Բնականաբար, այս միջոցները ձեռնարկվում են ոչ լավ կյանքից, այլ նպատակ ունեն հաղթահարել երկու նախկին «եղբայրական» հանրապետությունների միջեւ հակամարտության տնտեսական հետեւանքները: Սակայն չափազանց միամիտ կլիներ կարծել, որ մեր տնտեսությունը ծաղկում է, եւ մեզ մոտ եկամուտների առումով հասարակության չափազանց մեծ բեւեռացում գոյություն չունի:

Սմբատ Գրիգորյան