Բոլոր այն առաջարկները, որոնք առնչվում են սահմանադրական բարեփոխումների հայեցակարգին, համարժեքորեն նկատի են ունեցվել, իսկ մյուսները, աշխատանքների բարեհաջող ընթացքի դեպքում, քննարկման նյութ կդառնան բուն նախագծի քննարկման փուլում: Այս մասին NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց Սահմանադրական բարեփոխումների հանձնաժողովի անդամ, Սահմանադրական դատարանի խորհրդական, ԵՊՀ իրավագիտության ֆակուլտետի սահմանադրական իրավունքի ամբիոնի վարիչ, իրավագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Գեւորգ Դանիելյանը:

Սահմանադրական բարեփոխումների հայեցակարգը ի՞նչ է նախատեսում, մի քանի խոսքով նշեք առանցքային դրույթները:

Առանցքայինը, թերեւս, սահմանադրական կարգավորումների եւ սահմանադրական ինստիտուտների կենսագործունեության հիմքում իրավունքի գերակայության սկզբունքն ամրագրելն է: Ըստ էության, առաջադրվում է սահմանադրականության միանգամայն նոր աշխարհայացք, ինչը հանգեցնելու է մարդու իրավունքների եւ ազատությունների լիարժեք երաշխավորվածությանը եւ դրանց հենքով իշխանության սահմանափակմանը: Այդ սկզբունքի համակարգված ներդրումը անմիջականորեն առնչվելու է յուրաքանչյուր անհատ անձի համար կենսական նշանակություն ունեցող այնպիսի հարցադրումների, ինչպիսիք են՝ իրատեսական ու կանխատեսելի սոցիալական քաղաքականությունը, արդարադատության որակի էական բարելավումը, իշխանության իրականացմանն անմիջականորեն մասնակցելու ժողովրդավարական լծակների ներդրումը եւ այլն:

Վենետիկի հանձնաժողովի կողմից տրված եզրակացությունը ինչպե՞ս եք գնահատում, այնտեղ շեշտվում է քննարկումների անհրաժեշտություն խորհրդարանական կառավարման մոդելին անցնելու մասով, քանի որ դա պարունակում է քաղաքական բաղադրիչ: Այս հայեցակարգով ո՞ր մոդելն է ընտրվել եւ ի՞նչ առանձնահատկություններ ունի այն:

Վենետիկի հանձնաժողովի եզրակացությունն ինձ համար, նախ, մասնագիտական պատշաճ որակի փաստաթուղթ է: Արդեն հրապարակվել է եզրակացությունը եւ հայտնի է, որ այն, հիմնականում բարձր է գնահատել հայեցակարգի նախագիծը: Ի դեպ, մինչեւ եզրակացությունը, հանձնաժողովն առիթներ ունեցել է հանդիպելու Վենետիկի հանձնաժողովի ներկայացուցիչների հետ եւ վիճահարույց հարցադրումների շուրջ քննարկումներ ու շտկումներ կատարել: Թերեւս, աշխատանքի նաեւ այդ ձեւաչափը նպաստեց, որպեսզի վերջնական տարբերակը լուրջ տարաձայնությունների տեղիք չտա:

Ինչ վերաբերում է կառավարման ձեւին, ապա եզրակացությունում եւս այն միտքն է արտահայտվել, ըստ որի՝ կառավարման խորհրդարանական ձեւը իրավաքաղաքական արդի զարգացումների փուլում հանդիսանում է առավել նախընտրելի, ժողովրդավարության սկզբունքներին համահունչ, իսկ վերջնական դիրքորոշման համար ակնկալվում է քաղաքական փոխհամաձայնություն:

Եթե խոսքը քաղաքական բաղադրիչի մասին է, արդյոք իշխանությունները հայեցակարգը քննարկելու են նաեւ քաղաքական ուժերի հետ:

Բնականաբար: Այդպիսի քննարկումներ տարբեր ձեւաչափերով կազմակերպվել են նաեւ հանրային քննարկումների փուլում, սակայն հայեցակարգի պաշտոնական հրապարակումից հետո իշխանությունները կնախաձեռնեն նաեւ անմիջական քաղաքական քննարկումներ:

Հայեցակարգը մշակելիս ՀՅԴ առաջարկները հաշվի առնվե՞լ են:

Հայեցակարգը մշակելիս հաշվի են առնվել բոլոր քաղաքական ուժերի մոտեցումները եւ առաջարկները: Տվյալ դեպքում հարկ է նկատել, որ ՀՅԴ-ն գտնվել է առավել նախանձախնդիր  եւ, սկզբունքորեն համամիտ լինելով կառավարման խորհրդարանական ձեւի հետ, այնուամենայնիվ, իր մտահոգություններն է ներկայացրել՝ կապված այդ ձեւի մոդելի ու ընտրական համակարգի բաղադրիչների հետ: Բոլոր այն առաջարկները, որոնք առնչվում են հայեցակարգին, համարժեքորեն նկատի են ունեցվել, իսկ մյուսները, աշխատանքների բարեհաջող ընթացքի դեպքում, քննարկման նյութ կդառնան բուն նախագծի քննարկման փուլում:

Ոչ իշխանական ուժերը կտրականապես մերժում են սահմանադրական փոփոխությունները, նշելով, որ քանի դեռ Հայաստանում արդար ընտրություններ անցկացնելը խնդիր է, ոչ մի փոփոխություն օգուտ չի կարող տալ: Այս տեսակետի մեջ ռացիոնալ հատիկ տեսնո՞ւմ եք:

Առաջադրվող սահմանադրական լուծումները եւս միտված են արդար ընտրությունների անցկացման երաշխիքների ամրապնդմանը, այլ կերպ ասած այս գործընթացը եւս կարող է դիտարկվել ընտրությունների որակը բարձրացնելու միջոց: Բացի այդ, փոփոխությունները նախաձեռնում են մասնագետները, սակայն նրանք չեն փորագրում սեպագիր արձանագրություններ. յուրաքանչյուր ոք կարող է եւ պետք է ձգտի հենց այս փուլում իր ձայնը լսելի ու հասանելի դարձնել, փորձի կյանքի կոչել իր գաղափարները,  որեւէ մեկը իր փոխարեն դա չի կարող անել: Չպետք է այս հիրավի պատմական հնարավորությունը ձեռքից բաց թողնել եւ բավարարվել հաշտվողական ու կրավորական տրամադրություններով:

Զրուցեց՝ Ինգա Մարտինյանը