Շրջանառության հարկի մասին օրենքի նոր խմբագրության մասին NEWS.am-ը զրուցել է «ՓՄՁ համագործակցության ասոցիացիա» ՀԿ նախագահ Հակոբ Ավագյանի հետ: Այն լուծումը, որը մոտ 1.5 տարի առաջ առաջարկել էին բիզնեսի շահերը ներկայացնող հասարակական կառույցների (շրջհարկի ձեռքբերման փաստաթղթերի ծավալով հարկային բեռի նվազեցում) Կառավարությունը ընդունելի համարեց եւ ներկայացրեց օրինագծի տեսքով:

«Հարցի լուծումը մի քանի անգամ հետաձգեցինք, ուշացրինք, ժողովրդին հանեցինք փողոց, նոր գնացինք համագործակցության: 21-րդ դարում արդեն վաղուց հարցերն այսպես չեն լուծվում: Քաղաքակիրթ աշխարհն անցել է բոլոր այս խնդիրներով եւ լուծումներով: Պարզապես պետք է վերլուծել, սովորել եւ պրոյեկտել մեր երկրի տնտեսության վրա՝ մի կողմ թողնելով անձնական ամբիցիաները, թե ով առաջ քաշեց այս կամ այն խելացի լուծումը», - նշում է Հ. Ավագյանը:

Եթե առեւտրականը կարողանա ամբողջությամբ դեբետագրել ԱԱՀ-ն ձեռքբերման ողջ շղթայով, ԱԱՀ-ի իրական տոկոսադրույքն իր հմաար կկազմի 3%-ից քիչ ավել: Սա ավելի քիչ է, քան շրջանառության հարկի 5% տոկոսադրույքը (չհաշված նվազեցումները), որն առաջարկում է նոր օրինագիծը…

ԱԱՀ վճարելը վտանգավոր չէ, եթե չկա փաստթղթաշրջանառության խնդիր: Ավելին՝ դեբետագրումների հաշվին կարելի է ավելի լավ պլանավորել հարկային վճարումները եւ ձեռնարկության ընդհանուր ֆինանսական հոսքը: Դրանից բացի, ի տարբերություն շրջհարկի ու առավել եւս հաստատագրված վճարի, դու չես վճարում, եթե աշխատել ես մինուսով: Չկա շահույթ, չկա հարկ:

Այդ դեպքում ինչո՞ւ է վաճառողն ընտրում շրջանառության հարկ: Որովհետեւ չի կարող հիմնավորել իր ձեռքբերումները, ինչը պահանջում է ԱԱՀ-ի ռեժիմը:

Ինչ վերաբերում է արտադրողներին (թեեւ շրջհարկի դաշտւմ նրանք քիչ են), ապա իմ տեսանկյունից, ավելի ձեռնտու է կաամավոր անցնել ԱԱՀ-ի դաշտ: Որովհետեւ արտադրությունում դրա հետ է կապակցված ե՛ւ հաստոցների ամորտիզացիան, ե՛ւ արտադրական կորուստները: Բայց ներմուծված հումքով աշխատող արտադրողները եւս ընտրում են շրջհարկ, նույն պատճառով. չեն կարող հիմնավորել ձեռքբերումները:

Օրինական եւ չփաստաթղթավորված գործարքների հարկման միջեւ մկրատը առաջարկվել է սահմանել 4% (համապատասխանաբար 5% եւ 1%): ՓՄՁ ոլորտի ՀԿ-ներն առաջարկում էին այլ դրույքաչափեր…

Որպես գործարքի փաստաթղթեր պահանջելու միջոց՝ միտքը ճիշտ է: Սակայն պետք է բիզնեսին տալ անցումային ժամանակաշրջան եւ այդ մկրատը լայնացնել աստիճանաբար: Սկզբից՝ 3,5 եւ3%, ապա արդեն մինչեւ 4% եւ 5%: Այդ դեպքում փոքր բիզնփսը կհասկանա., որ խաղի նոր կանոնները տեւական են, իսկ նրան տալիս են ժամանակ, որ սկսի նորովի աշխատել մատակարարների հետ եւ փաստաթղթեր պահանջի:

Մեկ տարի անց մենք նախատեսում ենք վերլուծել, թե ինչպես  կանդրադառնա օրենքը առեւտրի փոքր օբյեկտների վրա, ըստ ոլորտների: Նախկինում այդպիսի վերլուություն արդեն արել ենք, եւ նկատել, որ դեղատներում բողոքներ չկան: Իսկ չկան այն պատճառով, որ մատակարարումների շղթան այնտեղ կայացած է: Ինչու՞:  Որովհետեւ գործում է ամենասկզբից՝ մաքսակետից (եթե դեղամիջոցը ներմուծված է), կամ պահեստից (եթե տեղական է): Ցավոք, դեղատները այս իմաստով մնում են սակավաթիվ լուսավոր կետերից մեկը:

Որքանո՞վ էր համարժեք ԱԱՀ-ի շեմի բարձրացումը ՓՄՁ-ի շահերին: Եւ ի՞նչ շրջանառություն պիտի ունենա փոքր խանութը, որպեսզի 1-2 աշխատող պահի, ամսական ստանա գոնե 250-300 հազար դրամ եկամուտ եւ չմտնի ԱԱՀ-ի դաշտ:

Դրա համար մենք կատարել են հաշվարկ՝ ինչպես Երեւանի, այնպես էլ մարզերի հսամար: Ընդ որում, որպես հաշվարկի հիմք ընդունել ենք միայն առաջին անհրաժեշտության ապրանքատեսակները՝ձեթ, շաքարավազ, ալյուր, ծխախոտ, տնտեսական ապրանքներ եւ այլն: Այդ դեպքում անհրաժեշտ շեմը կազմում էր 120 մլն դրամ եւ ավելի՝ հաշվի առնելով խանութի կոմունալ ծախսերը, ապրանքի փչացումն ու վերադարձը:

Իսկ հիմա պատկերացրեք միրգ-բանջարեղենի կրպակների դրությունը: Կոմունալ ծախսերը դրանց մոտ շատ ավելի բարձր են. Անընդհատ միացրած է սառնարան եւ գրեթե անընդհատ՝  օդորակիչ (ձմռանը՝ ջեռուցման համար, որ ապրանքը չմրսի): Իսկ ապրանքի փչացման տոկոսը, բնականաբար, ավելի բարձր է, քան ոչ պարենային ապրանքների դեպքում:

Իսկ ներկայիս 58,35 մլն շեմի դեպքում ձեռնարկատերերը բողոքում էին. «Եթե մենք հիմնավորենք մեր ծախսերը, հասույթը թաքցնել չենք կարողանա»: Մեր հարցումներում (բնականաբար՝ անանուն) ձեռնարկատերեը նշում էին, որ թաքցնում են շրջանառության մինչեւ 50%-ը եւ ավելին:

Ներկայացնելով նախագիծը խորհրդարանում՝ էլոնոմիկայի նախարար Կարեն Ճշմարիտյանը նշել է, որ ոսկերիչների համար կարող է պահանջվել հատուկ կարգավորում….

Ոսկերիչները չգիտեն, ինչ անեն. Իրենց հաշվեկշռում կարող են լինել միաժամանակ ե՛ւ առեւտուր, ե՛ւ արտադրություն, ե՛ւ ծառայություններ (օրինակ՝ զարդերի նորոգում): Առանձնացված հաշվառման համար նրանք չունեն ո՛չ ժամանակ, ո՛չ էլ հաշվապահական հմտություններ: Միգուցե, այս դեպքում ավելի լավ կլիներ վերադարձնել հաստատագրված վճարը: Ճիշտ այնպես, ինչպես եղել էր մինչեւ 2009 թվականը: Այն ժամանակ գործել է նաեւ մեկ սեղանիկից շրջանառության սահմանափակում (ամսկան 3 մլն դրամ), որից բարձրը ԱԱՀ-ի դաշտն էր: Սա արված էր նրա համար, որ այդ ռեժիմի տակ չմտնի խոշոր բիզնեսը: Իսկ փոխկապակցված անձանց մոտ շրջանռությունը դիտարկվում էր միասին:

Ոսկերիչնեըը կարողանո՞ւմ են հիմնավորել հումքի ձեռքբերումը: Բանկային ձուլակտորների դեպքում՝ հավանաբար, իսկ ջարդոնի՞…

Ձուլակտորների հետ,  բնականաբար, ամեն ինչ մաքուր է: Իսկ ջարդոնի հետ առաջանում են հարցեր, ու ոչ միայն ջարդոնի: Ձուլակտորների վերաձուլման հետ եւս: Կախված ոսկու հարգից, թանկարժեք մետաղի պարունակությունը պատտրաստի արտադրանքի մեջ կրող է փոխվել: Դրա համար շատ դժվար է հաշվարկել (իսկ հարկային տեսչությանը՝ հետեւել), թե որքան, օրինակ, ոսկի է իրականում օգտագործվել եւ որքան այլ մետաղ խառնվել:

Սրանից բացի, ոսկերիչների մոտ շրջանառությունը, հասկանալի պատճառներով, բարձր է, բայց վերադիրը՝ ցածր: Ասենք, 500 դոլարանոց զորդի մեջ նրա եկամուտը կարող է կազմել 2-3%: Այլ կերպ ասած, ոսկերչական իրեր եւ, ասենք, հագուստ վաճառողի մոտ շրջանառությոնը կարող է տարբերվել անգամներով, իսկ շահույթը՝ գրեթե չտարբերվել:

Նախարարն առանձին կարգավորում է խոստացել նաեւ կարգո փաստաթղթերով (առանց մանրամասն բացվածքի) ապրանքի համար, որը հասարակության մեջ հայտնի է իբրեւ «կիլոյով շոր»:

Եթե մատակարարը մանրամասն սպեցիֆիկացիա է գրում, հարցեր չեն առաջանում: Այլ բան է, եթե ներմուծողի խնդրանքով փաստաթղթում ցածր գին են գրում: Սակայն այստեղ մեխանիզմներ եւս կան: Օրինակ, անմիջական ներմուծողները շրջհարկով աշխատել չեն կարող, որ ապրանքի հետքը չկորի: Իսկ եթե ներմուծողը բերել է, դիցուք, 800 դոլարի ապրանք, որ վաճառում է հազարով. իսկ փաստաթղթի մեջ գրում է 500, կստացվի, որ եթե ցածր գրված գնի պատճառով ավելի քիչ ԱԱՀ  է գանձվում, ապա ներքին շուկայում վաճառքի ժամանակ կորուստը վերականգնվում է՝ շահութահարկով կամ եկամտային հարկով, քանի որ քիչ ցույց տված ապրանքի գնի պատճառով տնտեսվարողը ստիպված է լինելու ավելի մեծ շահութահարկ վճարել: Այդ մեխանիզմը, ի դեպ, մեզ մոտ աշխատել է: Ու թեեւ հարկային մարմիններն ասում են, որ այն ուներ իր թերությւոնները, սակայն  համաձայնվենք, որ հարկային ծառայության հնարավորություններն այլ են, քան տարիներ առաջ:

Այդ օրենքով, որն արդեն քննարկվել է ԱԺ-ում արտահերթ ռիմով, կա եւս մեկ հարց՝ կապված նվազեցումների ժամկետների հետ: Օրինակ, Նոր տարվա շեմին, զեղչերի սեզոնին, վաճառովղը առնում է մի ամբողջ կոնտեյներ հագուստ՝ մեկ տարվա համար: Բայց եթե, ասենք, ձեռքբերումը եղել է դեկտեմբերի 25-ին, ապա նախատեսված 4% նվազեցումը նա կստանա միայն այն քիչ քանակից, որը կվաճառի տարվա վեչրջին շաբաթում: Հնարավոր լուծումներից մեկը՝ տարածել հաշվանցումը ոչ միայն օրացուցային տարվա, այլեւ գործարքի պահից ինչ-որ ժամանակաշրջանի վրա:

Ինչ-որ բան կփոխվի՞ գյուղմթերք վաճառղոների համար:

Ոչ, տեղական միրգ-բանջարեղեն արտադրողները, ինչպես եւ նախկինում, պարտավոր չեն ձեռքբերումը փաստաթղթավորել: Բայց այստեղ լուրջ խնդիր ունենք ներմուծված մրգի եւ ջերմոցային բանջարեղենի հետ: Այստեղ շատերը խոսում են հարկային մարմինների համար ծագող բարդությունների մասին, այն է՝ պարզ չէ, թե ինչ պոմիդոր է վաճառասեղանին՝ տեղակա՞ն, թե՞ ներմուծված: Բայց, կրկնեմ, պետք չէ թերագնահատել հարկային մարմինները: Նրանք բավարար չափով տեղեկացված են:

Զրուցեց՝ Արամ Գարեգինյանը

Հիշեցնենք, նախկինում շրջանառության հարկը առեւտրի սուբյեկտների համար սահմանվել էր 1%՝ գործարքների պարտադիր փաստաթղթավորմամբ: Համաձայն «Շրջանառության հարկի մասին» ՀՀ Օրենքում փոփոխություների նախագծի, դրույքաչափը նախատեսվում է սահմանել 1% «սպիտակ» եւ 5%՝ «գորշ» գործարքներով ձեռքբերումներից: Այդուհանդերձ, հարկը չի կարող պակաս լինել ընդհանուր շրջանառության 1,5%-ից. Արտադրության սուբյեկտների համար դրույքաչափը կմնա նախկին 3,5%-ը: ԱԱՀի ռեժիմի շեմը նախատեսվում է բարձրացնել 58,35-ից մինչեւ 113,4 մլն դրամ տարեկան շրջանառություն (ներկայիս փոխարժեքով՝ համապատասխանաբար շուրջ $122 եւ $237 հազ): Ինչպես եւ նախկինում, շեմը գերազանցելիս, հարկվելու է միայն գերազանցող մասը: