Ինձ համար մեծ պատիվ է տեսնել, թե հայերն ինչպես են հիշում այն, ինչ իրենց համար արել է իմ նախապապը: Այս մասին NEWS.am-ի հետ զրույցում ասաց Մեծ եղեռնի տարիներին Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպան, Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտած Հենրի Մորգենթաուի ծոռը՝ Ռոբերտ Մորգենթաուն, որը Հայաստանում էր Ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի միջոցառումներին մասնակցելու համար:
«Ես ընդամենը նրա ժառանգն եմ, իմ արածը հնարավոր չէ համեմատել նրա արածի հետ: Բայց ես ուրախ եմ, որ նրա ժառանգն եմ, որովհետեւ այնքան մարդ կա, որ այդպես էլ ոչ մեկի ժառանգը չդարձավ Ցեղասպանության պատճառով: Այստեղ բոլորը, ովքեր ինձ հանդիպում են, շնորհակալություն են հայնում նրա համար, ինչ արել է իրենց համար իմ պապը, ոչ թե ես: Դա ցույց է տալիս, որ լավ գործը սերնդեսերունդ չի մոռացվում»,- ասաց նա՝ նշելով, որ առաջին անգամ է Հայաստանում եւ տպավորված է նրանով, որ Ցեղասպանությունը վերապրած ազգը 100 տարի անց զարգանում է եւ բարգավաճում:
Մորգենթաուն պատմեց, որ ԱՄՆ-ում հաճախ է հանդիպել կոնգրեսականների հետ, զրուցել Ցեղասպանության թեմայով եւ համոզվել է, որ նրանք հասկանում են ճանաչման կարեւորությունը, թեեւ այլ կերպ են գործում: «Ես մի շատ հայտնի նախկին սենատորի գիտեմ, որն ինձ մի անգամ ասաց՝ ամենաշատը ափսոսում եմ նրա համար, որ սենատում իմ ծառայության ընթացքում դեմ եմ քվեարկել Հայոց ցեղասպանության ճանաչմանը: Նա նաեւ ասաց, որ ավելի ազդեցիկ մի սենատոր հանձնաժողովում տեղ էր խոստացել իրեն, եթե նա դեմ քվեարկի Հայոց ցեղասպանության ճանաչմանը: Ասաց՝ ես դա արեցի, բայց ամենահիմար բանն էր, որ կարող էի անել: Բաց դա քաղաքականություն է, եւ դրա դեմ ոչինչ չես կարող անել»,- պատմեց Մորգենթաուն:
Ռոբերտ Մորգենթաուն հուսով է, որ մի օր Թուրքիան եւ ԱՄՆ-ն կճանաչեն Հայոց ցեղասպանությունը: Նրա խոսքով՝ ճանաչման հարցում ԱՄՆ-ի համար որոշիչ դեր է կատարում Մերձավոր Արեւելքում իր քաղաքականության մեջ Թուրքիայի ունեցած ռազմավարական նշանակությունը:
«Դժվար է պատկերացնել, թե որքան հիասթափված եմ ես եւ ամերիկահայերը, որ մեր կառավարությունը քայլ չի կատարում ճանաչման ուղղությամբ, ամոթ է ԱՄն-ի համար: Հուսով եմ՝ մի օր ուշքի կգա, կճանաչի: Նրա հետ նաեւ մյուս բոլոր երկրները, որոնք դեռ պաշտոնապես չեն ճանաչել: Մենք ջանք չենք խնայում այդ ուղղությամբ»,- ասաց Մորգենթաուն:
Մորգենթաուն համոզված է՝ Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ փաստերը կասկածի տակ չեն կարող դրվել, դրանք ակնհայտ են: Նրա խոսքով՝ լուծումը Ցեղասպանության ճանաչումն է, ինչին հասնելու համար ինքը շարունակելու է ջանք չխնայել:
Նշենք, որ ամերիկացի դիվանագետ, ազգությամբ հրեա Հենրի Մորգենթաուն Մեծ եղեռնի տարիներին Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպանն էր, նա դատապարտել է Հայոց ցեղասպանությունը՝ որպես «ռասայական բնաջնջման գործողություն»: 1916 թ. Մորգենթաուն թողել է դեսպանի պաշտոնը` ասելով՝ ես այլևս չէի կարող շարունակել իմ հարաբերություններն այնպիսի մարդկանց հետ, որոնք, թեպետ սիրալիր և բարեկիրթ են, բայց կարող են 1 միլիոն մարդու արյուն հեղել: Մորգենթաուն մերժել է ռազմական անհրաժեշտությամբ հայերի տեղահանության թուրքական վարկածը և փաստերով ապացուցել է, որ երիտթուրքական պարագլուխների նպատակը հայ ազգի իսպառ ոչնչացումն էր: Մորգենթաուն դատապարտել է նաև եվրոպական տերությունների անտարբերությունը հայերի հալածանքների նկատմամբ:
Գայանե Ալեքսանյան
