Սահմանադրական բարեփոխումների մասնագիտական հանձնաժողովի անդամ, սահմանադրագետ Վարդան Պողոսյանը NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում անդրադարձել է Սահմանադրության նոր նախագծի հրապարակված 7-15-րդ գլուխներին:

Պարոն Պողոսյան, Սահմանադրության նոր նախագծի 1-15-րդ գլուխներն արդեն հրապարակվել են: Նոր նախագծով առանձին գլուխներ են հատկացված Կենտրոնական բանկին եւ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովին, որը նորարարություն է:

Կենտրոնական բանկի վերաբերյալ դրույթ կա գործող Սահմանադրությունում, իսկ Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի մասով իրավացի եք; Հայեցակարգում արդեն ամրագրել ենք ԿԸՀ-ի կարեւորությունը, քանի որ այս հանձնաժողովը պատասխանատու է ընտրությունների, հանրաքվեի անցկացման համար, իսկ ընտրելու իրավունքը մարդու հիմնարար իրավունքներից է: Հետեւաբար, հանձնաժողովի գործառույթները, կազմը ներկայացված է նոր նախագծում: Նորամուծությունն այն է, որ առաջին անգամ նախատեսվում է, որ ԿԸՀ-ի ամբողջ կազմը եւ նախագահն ընտրվեն ԱԺ-ի կողմից` որակյալ մեծամասնության կողմից 3/5-րդ մասով:

Ընտրությունների արդար եւ ճիշտ անցկացման համար անհրաժեշտ է, որ այս մարմինը լինի քաղաքականապես չեզոք եւ այնպիսի մարդկանցից կազմված, որոնք վստահություն ունեն ինչպես մեծամասնության, այնպես էլ փոքրամասնության կողմից:

Նախագծում լայն հնարավորություններ են տրվում նաեւ Մարդու իրավունքների պաշտպանին:

Նախագծի ընդհանուր տրամաբանությամբ է սա պայմանավորված, այսինքն մարդու իրավունքներն առավելագույնս պետք է պաշտպանված լինեն: ՄԻՊ-ի գործառույթները չպետք է սահմանափակվեն միայն պետական եւ տեղական ինքնակառավարման, ինչպես նաեւ պաշտոնատար անձանց կողմից կատարվող խախտումներով, այլեւ ՄԻՊ-ը պետք է իրավունք ունենա անդրադառնալ մարդկանց իրավունքները ոտնահարող այլ հարցերին, որոնք կարող են լինել ոչ պետական կազմակերպությունների կողմից: Սահմանադրությունում սա ամրագրելով` ավելի լավ հնարավորություններ են ստեղծվում մարդու տարբեր իրավունքների պաշտպանության համար:

Առաջին անգամ է թերեւս, որ վերպետական միջազգային կառույցներին Հայաստանի անդամակցությունը պետք է որոշվի հանրաքվեի միջոցով:

Այո, ընդհանրապես սա ժամանակակից ինստիտուտցիոնալիզմի միտումներից է: Խնդիրն այն է, որ ՀՀ-ն ինքնիշխան պետություն է, եւ իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին: Հետեւաբար, ժողովուրդը պետք է որոշի` Հայաստանին այդ անդամակցությունն անհրաժեշտ է, թե ոչ, քանի որ վերպետական ինչ որ մի կազմակերպության իրավունք է տրվում սահմանափակ ոլորտներում որոշում կայացնելու:

Արդյոք սա կապվա՞ծ է ԵՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցության հետ, քանի որ ինչպես հիշում ենք, հասարակության մի մասը դեմ էր անդամակցությանը, այնուամենայնիվ, անդամակցեցինք:

Որեւէ միջազգային կազմակերպություն հատուկ նկատի չենք ունեցել: Ցանկացած պարագայում եթե Հայաստանը միանա վերպետական կազմակերպությանը, ապա որոշումը պետք է կայացնի հանրությունը հանրաքվեի միջոցով:

Սահմանադրության որոշակի հոդվածների փոփոխության նախաձեռնությամբ հանդես գալու իրավունք ստանալու է նաեւ հասարակությունը, եթե հավաքի 2 հարյուր հազար քաղաքացու ստորագրություն: Արդյոք սա նշանակո՞ւմ է` քաղաքացիական հասարակությունը Սահմանադրությամբ իրավունքներ է ձեռք բերում:

Մենք այստեղ ամրագրել ենք քաղաքացիների կողմից Սահմանադրական բարեփոխումների նախաձեռնության հնարավորությունը: Եթե հավաքվի այդքան ստորագրություն, ապա Ազգային ժողովը պարտավոր է այդ հարցը քննարկել: Նույն ընթացակարգն է նախատեսված, եթե համապատասխան նախաձեռնությամբ հանդես է գալիս կառավարությունը կամ որոշակի թվով պատգամավորներ:

Գործող Սահմանադրությամբ հասարակությունն իր իրավունքն իրացնում է միայն ընտրությունների եւ Սահմանադրական հանրաքվեի միջոցով, մինչդեռ նոր նախագիծը լայն հնարավորություն է տալիս, որ քաղաքացիները նախաձեռնությամբ հանդես գան: Օրենքների հետ կապված նույնպես հնարավորություն կա, այսինքն 50 հազար քաղաքացի կարող է օրինագիծ մշակել եւ ներկայացնել ԱԺ:

Այսպես ժողովրդավարությունը չի սահմանափակվում միայն ներկայացուցչական ժողովրդավարությամբ եւ ժողովուրդը որոշակի պարբերականությամբ մասնակցում է ընտրություններին, իսկ խոսելու իրավունք ստանում է  միայն հաջորդ ընտրություններին:

Վենետիկի հանձնաժողովն արդեն հրապարակել է իր կարծիքը Սահմանադրության նոր նախագծի վերաբերյալ: Ինչպե՞ս եք գնահատում այդ կարծիքը` հաշվի առնելով, որ Վենետիկի հանձնաժողովը դեմ է արտահայտվել խորհրդարանական երկփուլ ընտրություններին:

Հանձնաժողովը մանրամասն ուսումնասիրել է Վենետիկի հանձնաժողովի առաջարկությունները եւ եկել է եզրահանգման, որ երկրորդ փուլի վերաբերյալ դրույթները չպետք է հանվեն Սահմանադրությունից: Հիմնավորումն այն է, որ Վենետիկի հանձնաժողովի կարծիքով` պարտադրաբար անհրաժեշտ չէ պառլամենտական համակարգին անցնելու դեպքում ընտրել նման համակարգ: Մենք դա գիտակցում էինք, սակայն մեր հանձնաժողովի կարծիքով` Հայաստանին անհրաժեշտ է կայուն պառլամենտական համակարգ, ռացիոնալիզացված համակարգ, որը ողջունվել է նաեւ Վենետիկի հանձնաժողովի կողմից: Այնպես որ որպեսզի գործի այդ համակարգն առանց ցնցումների եւ երաշխավորի, որ Հայաստանը միշտ կունենա գործունակ կառավարություն, ապա դա հնարավոր է միայն երկրորդ փուլի միջոցով:

Մի բան նաեւ ասեմ. Վենետիկի հանձնաժողովը երբեք չի դատապարտել երկրորդ փուլը, նրանք առաջարկում են այդ կետը տեղափոխել Ընտրական օրենսգիրք: