Երեւանի պետական լեզվաբանական համալսարանի ռեկտոր Սուրեն Զոլյանն արձագանքել է ԿԳ նախարար Արմեն Աշոտյանի այն հայտարարությանը, թե ինքը փորձում է «սեփական՝ իրավական առումով ապիկարությունը քողարկել անձնական վիրավորանքով», նաեւ նախարարի հրամանին, որտեղ խիստ նկատողություն էր տրվել Ս. Զոլյանին:
ԵՊԼՀ-ն հաղորդագրություն է տարածել, որում նշել է, որ մի խումբ իրավաբաններ հանձն են առել իրականացնել հրամանի փորձաքննությունը:
«Փորձաքննության նպատակն է ճշգրտել՝ որքանով է իրականությանը համապատասխանում Ա. Աշոտյանի՝ «որպես պետության կողմից կրթության ոլորտի պատասխանատու նշանակված այր՝ ես պարտավոր եմ հետեւել ՀՀ կրթական հաստատություններում օրինականության հաստատմանը» հայտարարությունը»,-ասված է հաղորդագրության մեջ:
Կից ներկայացվում է համապատասխան փորձաքննության եզրակացությունը:
«ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարարի 2012թ. ապրիլի 6-ի թիվ 160-Ա հրամանի իրավաչափության վերաբերյալ ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարարի 2012թ. ապրիլի 6-ի թիվ 160-Ա հրամանը հակասում է Սահմանադրությանն ու մի շարք օրենսդրական ակտերին` ինչպես վարչական ակտ ընդունելու իրավասության, այնպես էլ վարչական վարույթի չափանիշներով:
Իրավասության չափանիշով: Պետական ոչ առեւտրային կազմակերպության (ՊՈԱԿ) գործադիր տնօրենի նկատմամբ` ընդհանրապես, իսկ բուհ-ի կարգավիճակ ունեցող ՊՈԱԿ-ի ռեկտորի նկատմամբ` հատկապես, ոչ միայն որեւէ նախարար, այլեւ հենց հիմնադիրը կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու լիազորությամբ օժտված չէ: Ընդ որում, «Պետական ոչ առեւտրային կազմակերպությունների մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ հոդվածի 1-ին մասով ամրագրված այն դրույթը, համաձայն որի` «Պետական կազմակերպության հիմնադիրն ունի պետական կազմակերպության գործունեությանը եւ կառավարմանը վերաբերող ցանկացած հարց վերջնական լուծելու իրավունք, բացառությամբ սույն օրենքով նախատեսված դեպքերի՚, եւս իրավական հիմք չէ հիմնադրի կողմից կարգապահական պատասխանատվություն կիրառելու լիազորության առկայության մասին, քանի որ Սահմանադրության 83.5 հոդվածի համաձայն՝ բացառապես ՀՀ օրենքներով են սահմանվում «ֆիզիկական եւ իրավաբանական անձանց իրավունքների եւ ազատությունների սահմանափակումները, նրանց պարտականությունները, ինչպես նաեւ պատասխանատվության տեսակները, չափերը, պատասխանատվության ենթարկելու կարգը»:
Այլ կերպ ասած, եթե անգամ փորձենք լայն մեկնաբանության արդյունքում «ցանկացած վերջնական հարց» արտահայտության տակ ներառել նաեւ կարգապահական պատասխանատվությունը, ապա այդ ինստիտուտը գործելու իրավական հիմքեր ձեռք կբերեր բացառապես այն դեպքում, երբ դրա կարգը սահմանվեր որեւէ օրենքով, մինչդեռ այդպիսի կարգավորում գոյություն չունի:
Այսպիսով, որեւէ օրենքով ՊՈԱԿ-ի հիմնադրին վերապահված չէ պետական Կազմակերպության տնօրենին, տվյալ դեպքում` բուհ-ի ռեկտորին, կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու լիազորություն: Իսկ օրենքով չնախատեսված լիազորություն իրականացնելը Սահմանադրության 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասով ամրագրված հիմնադրույթի խախտում է հանդիսանում: Մասնավորապես, այդ հոդվածի համաձայն. «Պետական եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով»:
Այս փոխհարաբերությունների հիմքում դրված են ակադեմիական ազատությունների եւ բուհական ինքնավարության մասին ներազգային օրենսդրությամբ եւ միջազգային համաձայնագրերով ամրագրված հիմնադրույթները: Հավելենք, որ մինչ այս մենք անդրադառնում էին դեռ հիմնադրի լիազորություններին:
Ինչ վերաբերում է լիազորված պետական մարմնին, այսինքն` ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարարությանը, ապա վերջինս ընդհանրապես որեւէ առնչություն չի կարող ունենալ «ցանկացած վերջնական հարց» օրենսդրական դրույթից բխող կարգավիճակի հետ, քանզի վերջինիս, «Պետական ոչ առեւտրային կազմակերպությունների մասին» ՀՀ օրենքի 13-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն, կարող են վերապահվել հիմնադրին պատկանող միայն խիստ սահմանափակ այնպիսի լիազորություններ, որոնք որեւէ աղերս չունեն վերը նշված կարգավիճակի հետ: Ընդ որում, թեպետ նշված օրենքով պետական լիազորված մարմնին կարող են վերապահվել 4 խումբ լիազորություններ, ՀՀ կառավարության 2002թ. հոկտեմբերի
30-ի թիվ 1929-Ն որոշման 3-րդ կետով վերջինիս վերապահվել են բացառապես 3 խումբ2 լիազորություններ (դրանք նախատեսված են այդ օրենքի 13-րդ հոդվածի «գ», «ե» եւ «է» կետերով)`
- պետական կազմակերպությանը սեփականության իրավունքով հանձնվող եւ (կամ) ամրացվող` պետությանը պատկանող գույքի կազմի հաստատումը,
- պետական կազմակերության կառավարման համակարգի սահմանումը,
- պետական կազմակերպության լուծարման հանձնաժողովի նշանակումը եւ լուծարման հաշվեկշռի հաստատումը:
Տվյալ դեպքում ՀՀ կառավարության հիշյալ որոշման այն կետերի վրա հղում կատարելը, ըստ որոնց ինչպես հիմնադիրը, այնպես էլ, լիազորված պետական մարմինը վերահսկողություն են իրականացնում համալսարանի գործունեության նկատմամբ, եւս որեւէ աղերս չունի կարգապահական պատասխանատվության ինստիտուտի հետ: Այս տրամաբանությամբ կարելի է հանգել նաեւ այն ակնհայտ անհեթեթ եզրակացության, որ համալսարանի ռեկտորի նկատմամբ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու լիազորությամբ են օժտված վերահսկողություն իրականացնող նաեւ այլ պետական մարմիններ ու դրանց պաշտոնյաներ` հարկային տեսչության պետը, սանէպիդ ծառայության պետը եւ այլն:
Բնականաբար, նախարարը՝ որպես հանրային ծառայող, օժտված է ստորադաս հանրային ծառայողների նկատմամբ կարգապահական պատասխանատվության միջոցներ կիրառելու լիազորությամբ: Տվյալ դեպքում համալսարանի ռեկտորը ոչ միայն ստորադաս չէ նախարարին, այլեւ չի համարվում հանրային ծառայող. նկատենք, որ հանրային ծառայողների սպառիչ ցանկը սահմանված է ՙՀանրային ծառայության մասին՚ ՀՀ օրենքի 2-րդ հոդվածով:
Վարույթի կանոնների չափանիշներով Կարգապահական պատասխանատվության կիրառման կարգի խախտումները:
Պայմանականորեն ընդունենք, որ լիազորված պետական մարմնին վերապահված է համալսարանի ռեկտորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու լիազորություն, բնականաբար, դարձյալ պայմանականորեն պետք է ընդունենք, որ համալսարանի ռեկտորը եւս հանրային ծառայող է: Անգամ այս դեպքում, միեւնույն է, անտեսվել են կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու տարրական կանոնները:
Նախ, ՙՀանրային ծառայության մասին՚ ՀՀ օրենքի 46-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն. ՙՀանրային ծառայողի նկատմամբ կիրառվող կարգապահական տույժերի տեսակները, ինչպես նաեւ կարգապահական տույժ կիրառելու կարգը եւ դրա հետ կապված այլ հարաբերությունները կարգավորվում են պետական ծառայության առանձին տեսակները, ինչպես նաեւ համայնքային ծառայությունը կարգավորող Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով եւ այլ իրավական ակտերով՚: Սա խիստ կարեւոր օրենսդրական դրույթ է, քանի
որ կարգապահական պատասխանատվությունը՝ որպես իրավական ինքնուրույն իսնտիտուտ, նվազագույնը ներառում է մի քանի առանցքային հարաբերություններ` կարգապահական պատասխանատվության հիմքերը, տույժի տեսակները, խախտման փաստի քննության եւ տույժի նշանակման կարգը: Մասնավորապես, ՙխիստ նկատողությունը՚՝ որպես տույժի տեսակ, եւս պետք է հստակ ամրագրված լինի որեւէ օրենքով, ինչպես նաեւ պետք է կանոնակարգված լինի վարույթ իրականացնելու կարգը: Նկատենք, որ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու այդպիսի կարգ
բացառապես ամրագրված է ՙՔաղաքացիական ծառայության մասին՚ ՀՀ օրենքի 32-33-րդ հոդվածներով, իսկ ՙՀանրային ծառայության մասին՚ ՀՀ օրենքի 46-րդ հոդվածի 3-րդ մասով նախատեսված է ընթացակարգի սոսկ մի մասնակի բաղադրիչ, ըստ որի՝ մինչեւ կարգապահական տույժ նշանակելը կարգապահական տույժ կիրառելու իրավասություն ունեցող անձը կարգապահական խախտման վերաբերյալ պետք է գրավոր բացատրություն 3
պահանջի կարգապահական խախտում թույլ տված հանրային ծառայողից, եթե օրենքով այլ բան նախատեսված չէ:
Կարգապահական պատասխանատվության կիրառման հիմքերի ոչ իրավաչափ լինելը: Դարձյալ պայմանականորեն ընդունենք, որ նախարարն իրավասու է թույլ տալ համալսարանի ռեկտորի բացակայությունը, թեպետ որեւէ օրենսդրական ակտով այդպիսի իրավական ընթացակարգ ամրագրված չէ: Այնուամենայնիվ, առանց թույլտվության Հանրապետությունից բացակայելը հիմք չէ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու համար, քանզի խոսքը վավերացված միջազգային պայմանագրով նախատեսված գործուղման մասին է, որի դեպքում գործում են ոչ թե ներազգային, այլ միջազգային իրավական կարգավորումները: Այս դեպքում լիազոր պետական մարմնի ՙհամաձայնությունը՚ համարվում է տրված, քանզի գործում է այն ելակետային դրույթը, ըստ որի՝ այդպիսի համաձայնություն տրվել է հենց միջազգային պայմանագիրը վավերացնելու պահից: Այսինքն՝ միջազգային պայմանագրի դրույթների հետ համաձայնվելու դեպքում յուրաքանչյուր կողմ պարտավորվում է պահպանել դրանով ամրագրված դրույթները եւ դրանք կախվածության մեջ չդնել ներազգային իրավական ընթացակարգերից:
Եթե կողմ հանդիսացող պետությունը գտնում է, որ տվյալ դեպքում այդպիսի կախվածություն պետք է գործի, ապա պարտավոր է նախապես համապատասխան վերապահումներով վավերացնել միջազգային պայմանագիրը, ինչը տվյալ դեպքում չի արվել:
Հավելենք, որ ոչ բոլոր միջազգային պայմանագրերով է թույլատրվում նմանաբնույթ վերապահումներով պայմանագրեր կնքելու իրավական հնարավորություն:
Վարչական ակտին ներկայացվող պահանջների անտեսումը:
Գործուղումը մերժելու մասին գրությունը բովանդակային կտրվածքով դիտարկվում է որպես վարչական ակտ, քանի որ միտված է առաջացնելու կոնկրետ իրավական սահմանափակումներ: Իսկ վարչական ակտում երբեւէ չի կարող ՙնպատակահարմարությունը՚ որպես ընդունման հիմք համարվել: Մասնավորապես, ՙՎարչարարության հիմունքների եւ վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 55-րդ հոդվածի 1-ին մասի ՙա՚ կետի համաձայն. ՙվարչական ակտն իր բովանդակությամբ պետք է համապատասխանի դրա ընդունման համար օրենքով սահմանված պահանջներին, նշում պարունակի այն բոլոր էական փաստական եւ իրավաբանական հանգամանքների վերաբերյալ (ընդգծումը մերն է), որոնք վարչական մարմնին հիմք են տվել ընդունելու համապատասխան որոշում՚:
Այսպիսով, յուրաքանչյուր դեպքում անհրաժեշտ է հստակ նշել իրավական դիրքորոշման համար հիմք հանդիսացած փաստական եւ իրավաբանական հանգամանքները, իսկ զուտ նպատակահարմարությամբ ղեկավարվելը բացառում է ՙՎարչարարության հիմունքների եւ վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 7-րդ եւ 8-րդ հոդվածներով ամրագրված կամայականության արգելքի եւ վարչարարության համաչափության սկզբունքների պահպանումը:
Անմեղության կանխավարկածի սկզբունքի խախտումը: ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարարության աշխատակցի հրապարակային արտահայտությունը` լուրջ խախտումներ թույլ տալու առնչությամբ աղերսներ ունեն Մարդու իրավունքների եւ հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին Եվրոպական Կոնվենցիայով (6-րդ հոդված) եւ Սահմանադրությամբ (21-րդ հոդված) ամրագրված անմեղության կանխավարկածի սկզբունքի հետ: Իհարկե, տվյալ դեպքում չի օգտագործվել ՙհանցագործություն՚ եզրույթը, ինչը նախատեսված է Սահմանադրությամբ, սակայն Կոնվենցիայով ամրագրված է ՙիրավախախտում՚ եզրույթը: Բացի այդ, ՙլուրջ խախտում՚ եզրույթը հասարակական ինքնագիտակցության հարթությունում մեկնաբանվում է որպես հանցագործություն եւ ըստ էության հանցագործության հոմանիշն է:
Տվյալ դեպքում նկատի ունենք գործուղումը մերժելու մասին գրությունը: 4
Դեռեւս ստուգման գործընթացի նախնական փուլում կատեգորիկ հայտարարություններ անելը ոչ միայն կարող է որակվել որպես հանրային ծառայողի վարքագծի կանոնների խախտում, այլեւ կարող է որակվել որպես քրեական հանցագործություն, քանի որ բավարար հիմքերի բացակայության դեպքում այն անխուսափելիորեն պետք է մեկնաբանվի որպես սուտ մատնություն:
Եզրակացություն: Այսպիսով, ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարարի 2012թ. ապրիլի 6-ի թիվ 160-Ա հրամանը` ՙՎարչարարության հիմունքների եւ վարչական վարույթի մասին՚ ՀՀ օրենքի 62-րդ հոդվածի 1-ին մասի ՙբ՚ կետի համաձայն, առ ոչինչ է, քանզի այն ընդունել է ոչ իրավասու պաշտոնատար անձը:
