NEWS.am-ի հետ զրույցում Կենտրոնական բանկի Ֆինանսական համակարգի կարգավորման վարչության պետ Մհեր Աբրահամյանը ներկայացրեց «Բանկերի եւ բանկային գործունեության մասին» օրենքում կատարված փոփոխությունների օրինագիծը, որը կքննարկվի ԱԺ առաջիկա նստաշրջանում: Օրինագծով նոր գործիքներ են նախատեսվում, փաստաթղթի համաձայն` Բանկային կարգավորման Բազելի կոմիտեի «Բազել-3»-ը:
Օրինագծով առաջարկվում է բանկային գործունեության նորմատիվներին ավելացնել լեւերիջի (leverage) գործակիցը: Ըստ «Բազել-3»-ի` այն նախատեսված է 3 տոկոսից ոչ ցածր: ԿԲ-ն որքա՞ն է առաջարկում:
Նախկինում ֆինանսական կայունությունը որոշվում էր ըստ առանձին բանկերի: Սակայն փորձը ցույց տվեց, որ նման առանձնացված հաշվարկը դեռեւս բավական չէ: Այս պատճառով Բազելի կոմիտեն համակարգային ռիսկերի դեմ նոր մակրոպրուդենցիալ մեխանիզմներ առաջարկեց: Լեւերիջը դրանցից մեկն է: Այն հաշվում են կապիտալի եւ ակտիվների հարաբերակցությամբ: Սակայն ի տարբերություն կապիտալի համարժեքության գործակցի (CAR), այստեղ ակտիվները ըստ ռիսկի չեն չափվում: Իսկ սա նշանակում է, որ ակտիվներն ինչպիսի ռիսկայնություն էլ ունենան, բանկը պետք է կապիտալի եւ ակտիվների ինչ-որ նվազագույն հարաբերակցություն պահպանի: Այսինքն` կապիտալի նկատմամբ պահանջները մեծանում են: Ինչո՞ւ: Որովհետեւ 2008-2009 թվականների խնդիրները ցույց տվեցին, որ եթե բարձր լեւերիջ ունես, ապա ակտիվների նույնիսկ աննշան արժեզրկումը կարող է մեծ կորուստների հանգեցնել: Ավելի ուշ կքննարկենք, թե լեւերիջի ինչ գործակից ենք սահմանելու: Բազելի կոմիտեն եւս դեռեւս չի ավարտել դրա հաշվարկի մեթոդիկան: Բայց եթե որպես մեկնակետ ընդունենք 3 տոկոսը (որը քննարկվել է 2010-2011 թվականներին), ապա մեր բոլոր բանկերն այս պահանջներին առավել քան համապատասխանում են: Հատկապես, երբ 2015-2016 թվականներին իրենց կապիտալը լրացրին:
Օրինագծով բանկերի հիմնական տնտեսական ցուցանիշների համար հուսալիության բուֆերներ են առաջարկվում: Հատկապես ո՞ր, եւ արդյոք դա առկա՞ է ներկայիս կանոններում:
Այո’, ըստ «Կենտրոնական բանկի մասին» օրենքի` եթե բանկը չափից ավելի ռիսկային գործունեություն է վարում, Կենտրոնական բանկը նրա համար կարող է հիմնական ցուցանիշների ավելի խիստ նորմատիվներ սահմանել: Բայց սա վերաբերում է հատուկ, ռիսկային դեպքերին: Հիմա կապիտալի համարժեքության նվազագույն նորմատիվը 12 տոկոս է կազմում, մենք կարող ենք լրացուցիչ բուֆերներ պահանջել, օրինակ` 2,5 տոկոս (Բազելի կոմիտեն տարբեր բուֆերներ է նախատեսում. կոնսերվացման բուֆեր` 2,5 տոկոս, հակացիկլիկ բուֆեր` 0-ից մինչեւ 2,5 տոկոս, համակարգային` 1-ից մինչեւ 3,5 տոկոս): Այս լրացուցիչ բուֆերների խախտման դեպքում բանկի գործունեությունը չի դադարեցվում, պարզապես սահմանափակվում է դիվիդենտների եւ պարգեւավճարների վճարումը, որը նույնպես լուրջ գործոն է:
Առաջարկվում է վարկառուների գնահատման համար պարտքի ու եկամուտի (DTI) եւ վարկի ու պարտքի (LTV) հարաբերակցություն ներդնել: Ներկայիս կարգավորման համեմատ ո՞րն է տարբերությունը:
DTI-ն եւ LTV-ն այսօր եւս կիրառվում են, սակայն սահմանափակ, միայն հիփոթեքային վարկերի ռիսկերի գործակիցների համար: Այսինքն` դրանք օգտագործվում են կապիտալի համարժեքության գործակիցը հաշվարկելիս, բայց ոչ որպես առանձին նորմատիվ: Եվ հիմա, եթե բանկը պատրաստ է ռիսկի մեծ գործակցով ակտիվներ (վարկեր) ունենալ եւ չի խախտում կապիտալի համարժեքությունը, դա իր իրավունքն է: Իսկ հիմա մենք ցանկանում ենք այս հարաբերակցությունները որպես նորմատիվներ սահմանել: Այսինքն` ամեն ինչից անկախ, բանկը չի կարողանա գրավի արժեքի ինչ-որ տոկոսից բարձր վարկ տրամադրել (չնայած մեր բանկերը գրեթե երբեք նման ռիսկի չեն դիմում): Նշեմ, որ աշխարհում DTI-ն եւ LTV-ն դեռեւս չեն կիրառվում որպես պարտադիր նորմատիվներ, չնայած նման քննարկումներ ընթանում են:
Հնարավո՞ր է, որ օրինագծում ինչ-ինչ սկզբունքային փոփոխություններ կատարվեն:
Բազելի կոմիտեն այժմ առաջարկում է հիմնական նորմատիվների նոր բաղադրիչներ: Օրինակ` բարձրլիկվիդայնությամբ արժույթների նոր կազմ սահմանել` կարճաժամկետ լիկվիդայնության նպատակով: Սակայն մեր պահանջները ե’ւ ըստ արժույթների, ե’ւ ըստ ռիսկերի գործակիցների, արդեն այսօր ավելի խիստ են, քան «Բազել-3»-ն է առաջարկում:
