ԱՄՆ վարչակազմը քննարկում է Բաց երկնքի մասին պայմանագրից դուրս գալու հնարավորությունը: Այս մասին հայտնել է ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին գործերի կոմիտեի նախագահ Էլիոթ Էնգելը (դեմոկրատ Նյու Յորք նահանգից), փոխանցում է ՏԱՍՍ-ը:
«Ես չափազանց մտահոգված եմ այն տեղեկություններով, որ Թրամփի վարչակազմը քննարկում է Բաց երկնքի մասին պայմանագրից դուրս գալու հնարավորությունը, եւ կոչ եմ անում չանել այդպիսի ոչ խելամիտ քայլ»,- նշված է նամակում, որը Էնգելը հղել է ԱՄՆ նախագահի ազգային անվտանգության հարցերով օգնական Ռոբերտ Օ՛Բրայենին: Նամակի տեքստը հրապարակել է Էնգելի աշխատակազմը:
«2002 թվականին ուժի մեջ մտնելուց հետո փաստաթուղթը ապահովում էր այն ստորագրած երկրների կարեւոր ռազմական թափանցիկություն: Պայմանագրից ԱՄՆ դուրս գալը ձեռնտու կլինի միայն Ռուսաստանին, կվնասի մեր դաշնակիցներին, գործընկերներին եւ անվտանգության ոլորտում ամերիկյան շահերին»,- կարծում է օրենսդիրը: «Պայմանագիրն ԱՄՆ-ին ու դաշնակիցներին թույլ է տալիս հետեւել ռուսաստանցի զինվորականների տեղակայմանը: Դիտորդական թռիչքները հնարավորություն են տալիս տեղեկություններ ստանալ Ուկրաինայում ռուսական գործողությունների մասին»,- նշել է Էնգելը:
Ռիսկեր միության համար
Կոնգրեսականի կարծիքով՝ համաձայնագրից հրաժարվելը կհանգեցնի անդրատլանտյան միության բաժանմանը եւ կսասանի ԱՄՆ-ի նկատմամբ վստահությունը՝ որպես եվրոպական անվտանգության ապահովման գործում հուսալի եւ կանխատեսելի գործընկեր: «Եթե վարչակազմն իսկապես քննարկում է փաստաթղթի կարգավիճակի փոփոխության հնարավորությունը, ապա դա պետք է լինի բաց գործընթացի մաս՝ ներառելով Կոնգրեսի հետ խորհրդակցություններ, անհրաժեշտ է նաեւ մյուս անդամներին հստակ պարզաբանել մեր մտադրությունները,- նշված է Էնգելի նամակում: - Որքանով տեղյակ եմ, վարչակազմը զգալի խորհրդակցություններ չի անցկացրել մեր դաշնակիցների եւ գործընկերների հետ: Նման խորհրդակցությունները փաստաթղթի հաջող փոփոխման կարեւոր պայման են»:
Պայմանագրի մասին
Բաց երկնքի մասին բազմակողմ պայմանագիրը, որն ստորագրվել է 1992 թվականի մարտի 24-ին Հելսինկիում, Եվրոպայում անվտանգության եւ համագործակցության կազմակերպության (ԵԱՀԿ) 23 անդամ պետությունների ներկայացուցիչների կողմից, մշակվել է Մոսկվայի ակտիվ մասնակցությամբ։ Ռուսաստանի ԱԳՆ գնահատականով՝ ԲԵՊ-ը վստահության եւ անվտանգության ամրապնդման կարեւոր միջոց է։ ԲԵՊ ուժի մեջ մտնելը ( Եվրոպայում Սովորական զինված ուժերի մասին պայմանագրի եւ 1999 թվականի Վիեննայի փաստաթղթի հետ միասին) գործնականում ավարտեց եվրատլանտյան տարածքում սովորական սպառազինությունների ոլորտում վստահության եւ թափանցիկության ռեժիմի ամրապնդման ձեւավորումը։
Պայմանագիրը կնքվել է ռազմական գործունեության եւ միջազգային անվտանգության ամրապնդման բացությանն աջակցության նպատակով՝ բաց երկնքի ստեղծման ուղղությամբ համագործակցության հիման վրա։
Գործնական առումով ԲԵՊ-ը մասնակից պետություններին իրավունք է տալիս թռիչքներ կատարել միմյանց տարածքներում ռազմական գործունեությանը հետեւելու համար՝ դիտորդական առաքելությունների պայմանավորված եւ համաձայնեցված քվոտաներին համապատասխան։ Այն կանոնակարգում է թռիչքների իրականացումը, սահմանում վերահսկողության մեխանիզմը, պարունակում պահանջներ ինքնաթիռների վերաբերյալ, սահմանափակումներ դիտման սարքերի կազմի եւ տեխնիկական բնութագրերի մասին։
Վաշինգտոնը մի քանի տարի Մոսկվային մեղադրում է ԲԵՊ ընտրովի կատարման եւ այս բազմակողմ համաձայնագրի մի շարք դրույթները խախտելու մեջ։ Ռուսաստանը նույնպես ԱՄՆ-ին բողոքներ է ներկայացնում՝ կապված դրա ներդրման հետ։ 2017 թվականին Վաշինգտոնը հայտարարեց ռուսական դիտորդական թռիչքների հանդեպ ամերիկյան տարածքում որոշակի սահմանափակումներ մտցնելու մասին պայմանագրի շրջանակում, Մոսկվայի հայելային պատասխանը չի ուշացել։
