Ադրբեջանի հսկողության տակ անցած Արցախի պատմամշակութային հուշարձաններն ու եկեղեցիները վտանգված են: Այս մասին «Իզվեստիա»-ին տված հարցազրույցում ասել է Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն: Նրա խոսքով՝ Բաքուն թույլ չի տալիս ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի փորձագետների մուտքը Արցախ, որոնք պետք է գնահատեն պատմամշակութային ժառանգության շուրջ ստեղծված վիճակը: Միեւնույն ժամանակ, կաթողիկոսի խոսքով, ռուս խաղաղապահները գործադրում են բոլոր ջանքերը՝ ապահովելու պատմամշակութային հուշարձանների պահպանությունը:
Հայ Առաքելական եկեղեցում ստեղծվել է հատուկ բաժին, որի խնդիրն է վերահսկել միջազգային նշանակություն ունեցող հուշարձանների պահպանությունը՝ ասել է Գարեգին Բ-ն: Նրա խոսքով՝ հուշարձանների պահպանության համար իրենք դիմել են կրոնական առաջնորդներին, միջազգային մշակութային կազմակերպություններին եւ կառույցներին, ինչպես նաեւ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին:
Կաթողիկոսը հույս է հայտնել, որ այդ կառույցների ջանքերի շնորհիվ հնարավոր կլինի անհապաղ գործողություններ ձեռնարկել հուշարձանների պահպանության հարցով:
Հայ Առաքելական եկեղեցու առաջնորդը նշել է, որ ռուս խաղաղապահները բոլոր ջանքերը գործադրում են՝ պատմամշակութային հուշարձանների պահպանումն ապահովելու համար: Գարեգին Բ-ն շնորհակալություն է հայտնել ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինին՝ տարածաշրջանում պատերազմը դադարեցնելու գործում իր անձնական ներդրման համար:
«Իզվեստիա»-ն հարցումներ է ուղարկել Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարությանը եւ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին, որպեսզի պարզի, թե ինչ խոչընդոտներ են առաջացել պատմամշակութային ժառանգության հուշարձանների զննության համար։
Դեռեւս անցած տարվա դեկտեմբերին փորձագիտական համայնքը քննարկել է հայկական հուշարձաններին վերաբերող հարցեր: Այս մասին «Իզվեստիա»-ին հայտնել է Ռուսաստանի Դաշնության նախագահին առընթեր Ազգային տնտեսության եւ պետական կառավարման ռուսական ակադեմիայի Հյուսիս-Արեւմուտքի ինստիտուտի կառավարման եւ սոցիալական տեխնոլոգիաների ամբիոնի վարիչ Իննա Վետրենկոն:
«Ադրբեջանի եւ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքում կան համաշխարհային նշանակության շատ հայկական օբյեկտներ: Եվ միակ միջազգային կառույցը, որը կարող էր վերահսկել հուշարձանների պահպանությունը, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ն է: Եվ այժմ մտահոգիչ է այն, որ Ադրբեջանն արգելում է փորձագետների մուտքը Ղարաբաղ: Այս իրավիճակում Մոսկվան կարող է նպաստել իրավիճակի կարգավորմանը, քանի որ Ռուսաստանը բանակցություններում խաղում է տրետեյան դատավորի դեր: Մեր երկիրը կարող էր ստանձնել այս առաքելությունն ու լոբբինգ իրականացնել ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դիտորդների մուտքը թույլ տալու համար եւ հայկական կողմի հետ երկխոսություն սկսել ու նրանց որոշակի երաշխիքներ տալ»,-ասել է Վետրենկոն:
Ավելի վաղ ադրբեջանցի քաղաքական գործիչները, այդ թվում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը բազմիցս հայտարարել են, որ ԼՂ տարածքում եկեղեցիները չեն պատկանում հայերին: Ըստ Բաքվի պաշտոնական վարկածի՝ դրանք պատկանում են ուդիներին՝ կովկասյան ալբանների հետնորդներին, որոնք բնակվել են Ադրբեջանի մի քանի շրջաններում: Հայկական կողմը, իր հերթին, վիճարկում է այդ պահանջները:
