Ավստրիացի գրող Ֆրանց Վերֆելի «Մուսա լեռան 40 օրը» ամենատարածված գիրքն էր Վարշավայի հրեական գետտոյում: Այս մասին իր հոդվածում գրել է պատմաբան Էդնա Ֆրիդբերգը:
«Ընդամենը մի քանի տարի անց պաշարման մեջ գտնվող եւ իրենց ճակատագիրը սեփական ձեռքը վերցրած մարդկանց մասին Վերֆելի պատմությունը գրավեց գերմանական գետտոյի բանտարկյալների երեւակայությունը: Վեպի օրինակները ձեռքից ձեռք էին անցնում հրեական երիտասարդական խմբերի անդամների շրջանում: Երբ Բելոստոկի գետտոյում ընդհատակյա շարժման առաջնորդները քննարկում էին, արժե՞, արդյոք, զենք վերցնել, նրանք վկայակոչում էին Վերֆելի գիրքը»,- գրում է հեղինակը:
Նրա խոսքով, ամբողջ Եվրոպայի հրեաները հայերի կոտորածներում նաեւ իրենց էին տեսնում: «Մենք ուսումնասիրում ենք պատմությունը՝ ոգեշնչվելու եւ կանխարգելելու համար: Բայց նախ մենք պետք է հիշենք, իսկ Հայոց ցեղասպանությունը գրեթե ամբողջությամբ մոռացվել է այս երկրում: Միայն 1915 թվականին «The New York Times»-ում օսմանյան թուրքերի կողմից հարձակումների մասին 145 պատմություն է հրապարակվել, այդ թվում՝ սարսափելի մեծ թվով մահերի մասին»,- գրել է պատմաբանը:
Էդնա Ֆրինբերգը հիշեցնում է միլիոնավոր ամերիկացիների մասին, որոնք հագուստ եւ սնունդ էին հավաքում՝ հայ փախստականներին օգնելու համար, որը նման մասշտաբի առաջին հանրային բարեգործությունն էր: Հեղինակը նաեւ հարց է տալիս. այսօր որքա՞ն ամերիկացիներ են լսել այն վայրագությունների մասին, որոնք իրենց նախնիներին նման գործողությունների են մղել:
«Իրականում ի՞նչ ուժեր են գերիշխում, եթե մենք մոռանում ենք, թե ինչ է տեղի է ունեցել 1915 թվականին: Ի՞նչ գրքեր են ուղղորդելու մեր գործողությունները»,- գրել է պատմաբանը:
