Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության մեջ բոլոր երեք կողմերից էլ կան հակամարտությունից տուժածներ. այդ խմբին են դասվում նաեւ փախստականներն ու ներքին տեղահանվածները, եւ այդ խնդիրը միայն Ադրբեջանինը չէ: Այս մասին, իրանցի օրերս քաղաքական վերլուծաբան, լրագրող Սալար Սեյֆօլդինի հետ հարցազրույցում նշել է Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարար Մասիս Մայիլյանը։

Նրա խոսքով, Խորհրդային Միության վերջին՝  1989 թվականի մարդահամարի տվյալներով, Ադրբեջանում ապրում էր 390,000 հայ, իսկ ըստ որոշ աղբյուրների՝ մոտ կես միլիոն հայ, Արցախում ապրում էր մոտ 40,000 ադրբեջանցի. «Այսինքն, Ադրբեջանում ապրում էր 10 անգամ ավելի շատ հայ, քան Արցախում՝ ադրբեջանցի, եւ այս բոլոր մարդիկ տուժել են Ադրբեջանի քաղաքականության, եւ, հատկապես, Արցախի դեմ Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմի պատճառով:

Հարցին թե, եթե նախկինում այստեղ ապրած ադրբեջանցիները ցանկանան վերադառնալ Ղարաբաղ, դուք կընդունե՞ք նրանց, Մայիլյանը պատասխանել է. «Մեր մոտեցումն է, որ պետք է հարգվեն բոլոր փախստականների եւ տեղահանվածների իրավունքները: ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահության միջնորդությամբ ընթացող բանակցություններում, որոնց ես ժամանակին մասնակցել եմ Արցախի պաշտոնական պատվիրակության կազմում, միջնորդների առաջարկներում նշվում էր պայմաննների ստեղծման անհրաժեշտությունը՝ տեղահանված անձանց եւ փախստականների՝ անկախ ազգային պատկանելությունից, երաշխավորված, անվտանգ, կամավոր ու հավասարակշռված վերադարձը եւ արժանապատիվ կեցությունն ապահովելու համար»:

Արցախի ԱԳ նախարարը նշեց, որ հայերին ու ադրբեջանցիներին վերադարձի իրավունքով օժտումը, որոշ բացառություններով հանդերձ, չի վիճարկվում. Խնդիրն այն է, որ ներկայումս այդ իրավունքի իրականացման համար իրավաքաղաքական պայմանների բացակայության մեջ. «Միեւնույն ժամանակ, վերադարձը այդ խնդրի լուծման ձեւերից միայն մեկն է. միջազգային իրավունքով նախատեսված եւ միջազգային պրակտիկայում կիրառված վնասների փոխհատուցման այլընտրանքային այլ ձեւերից են բնակչության փոխանակումը, փոխհատուցումը, կատարվածի չկրկնման երաշխիքները եւ այլն:

Փախստականների հարցը կարգավորման գործընթացի առանցքային հարցերից մեկն է, ընդ որում, բոլոր այդ հարցերը սերտորեն փոխկապակցված են: Այս խնդրի համալիր լուծման համար նախ անհրաժեշտ է ճանաչել Արցախի անկախ կարգավիճակը:

Մենք շահագրռված ենք, որ հնարավորինս շուտ գտնվի համակարտության հանգուցալուծումը, ինչը թույլ կտա կայունություն եւ բարգավաճում ապահովել տարածաշրջանի բոլոր ժողովուրդների համար։