Կանադացի գիտնականները Դալհաուզիի համալսարանից ապացուցել են, որ շներին կարելի է վարժեցնել՝ հայտնաբերելու հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարման (PTSD) վաղ նշանները մարդու հոտով: Հետազոտությունը հրապարակվել է Frontiers in Allergy (FIA) գիտական ամսագրում:
PTSD-ն սովորաբար զարգանում է մարդկանց մոտ՝ կապված աղետալի իրադարձության կամ իրադարձությունների հետ՝ վթար, տրավմա, հարձակում, կատակլիզմ, սիրելիի կորուստ և այլ միջադեպեր, որոնք լուրջ վնաս են հասցնում հոգեկանին:
PTSD-ի ախտանշանները ներառում են հիպերգրգռվածություն, բուռն ռեակցիաներ, երբ հիշեցնում են տրավմայի մասին, տրավմատիկ փորձառությունների կրկնություն, տրամադրության փոփոխություններ և ճանաչողական խնդիրներ: PTSD հաճախ դրսևորվում է հարձակումներով, որոնք կարող են զարմացնել մարդուն:
Հետազոտությանը մասնակցել է 26 մարդ, որոնց կեսից ավելիի մոտ ախտորոշվել է PTSD: Նրանց խնդրել են տրամադրել իրենց հոտի պրոֆիլները՝ հավաքված բժշկական դիմակների միջոցով: Փորձի ընթացքում կամավորները պետք է անցնեին սեանսներ, որոնք հիշեցնում էին իրենց կրած վնասվածքների մասին:
Այնուհետև գիտնականներն ընտրել են 25 շների, որոնցից միայն երկուսն են կարողացել մասնագիտացված ուսուցում անցնել՝ սթրեսը հոտից ճանաչելու համար: Քելլի և Այվի անունով ընտանի կենդանիները սովորել են բացահայտել սթրեսի բիոմարկերները: Թեստերի ընթացքում կենդանիները հայտնաբերել են PTSD-ի նոպայի մոտենալը 74-ից 90% ճշգրտությամբ:
Չնայած իրենց բարձր ճշգրտությանը, Քելլին և Այվին տարբեր կերպ են արձագանքել սթրեսի հոտին։ Այվին ավելի լավ է ախտորոշում անհանգիստ վիճակները, մինչդեռ Քելլին ավելի արագ է հայտնաբերում դեպրեսիայի զգացումները: Հետազոտողները կարծում են, որ Այվին լավ էր ներդաշնակվում սիմպատոադրենոմեդուլյար առանցքի հորմոնների հետ (օրինակ՝ ադրենալին), մինչդեռ Քելլին հարմարեցված էր հիպոթալամուս-հիպոֆիզ-վերերիկամային առանցքի հորմոններին (օրինակ՝ կորտիզոլ):
Գիտնականների կարծիքով՝ փորձի արդյունքները հնարավորություն են տալիս վարժեցնել շներին՝ նախազգուշացնելու PTSD ունեցող տերերին նրանց հոգեկան վիճակի մոտալուտ վատթարացման մասին:
